कविता करणे - एक मानसोपचार - काव्योपचार पद्धतीची ओळख!

सानी,
तुम्ही लिहिलेली १५ वाक्य वाचली तरी त्यातुन एखाद्या शब्दाखेरिज नविन काहीच हातात सापडत नाही आहे. तुमच ९:०८ च पोस्ट मी वाचल. ते आणि त्या अगोदरच्या कित्येक पोस्टमधुन, "चर्चा करुया , अभिप्रेत आहे , तादात्मीकरण इत्यादी शब्दांखेरिज नविन काहीच नाही. "
मी तुमच्या कविता वाचल्या नाहीत. आणि मुळात कवितांमधल मला काही कळत नाही. एक वाचक म्हणुन चांगल आणि वाईट लेखन यामधला फरक कळण्याइतपत कुवत जी सर्वसामान्य लोकांच्यात असु शकते , तितकीच असेल माझ्यात. (त्याचीही खात्री नाही. )
पण तरीही मला यातुन नविन काही ज्ञान मिळाल नाही. मग ज्या लोकांना कविता कळतात किंवा ज्यांचा कवितेचा अभ्यास आहे अशांना ही चर्चा पुरक कशी ठरणार ते कळल नाही.
तुम्ही चर्चा सुरु करुन दिली आहे तर थोड थांबा. इतरांची मत येवुद्यात. तुम्हीच सगळ्या प्रतिक्रियांना उत्तर देत राहिलात तर ती चर्चा न ठरता प्रश्नोत्तरांचा कार्यक्रम झाला. नाही का?

सीमा,
माझं तुला अनुमोदन!

ईथे डोकावणे माझ्यासारखीचे काम नाही... चुकून आले...

तुम्ही चालू द्या

सीमा तुझे मन फार मोकळे आहे.....
पण... पण.. मला तुझे म्हणणे काही पटले नाही.

सानी यांचा लेख आहे हा.
त्यात प्रतिक्रियांना त्यांनी उत्तरे दिली तर त्याचे इतके मनावर घेऊ नकोस.
मुळात सानी यांच्यात एक बोल्डनेस आहे त्यामुळे त्या निर्भिडपणे आपली मते मांडत आहेत.
कदाचीत ही त्यांची एक मानसिक गरज सुद्धा असु शकेल याचा तु एकदा मनाला सुंदर करून विचार करुन पहा बरं. विचारमंथन हे झालेच पाहिजे.
आपल्या विचारांची सुतळी घेऊन लोक जेव्हा दोन्ही बाजुने या कविते सारख्या अगम्य जीवाला घुसळून काढतील तेव्हाच एक नवे लखलखीत काव्यामृत यातून बाहेर येईल.
तेच कदाचीत नंतरच्या उपचारांसाठी कामी येईल.
तेव्हा माझी तुला अगदी कळकळीची विनंती आहे की असा संकुचितपणा करू नकोस.
मायबोली हे मुक्त-पीठ आहे त्यातून जितके दळण होते आहे ते होऊ देत त्याला आडकाठी नको.

मायबोली हे मुक्त-पीठ आहे त्यातून जितके दळण होते आहे ते होऊ देत त्याला आडकाठी नको.>>> हहं(टर) माझं तुला अनुमोदन

सीमाचे मत पटत नाही.

मुळात हा लेख सानीने लिहिला आहे आणि इथे ती सुत्रधाराच्या भुमिकेत आहे. एखाद्या विषयावर अशी उघड चर्चा घडताना प्रत्यक्ष व्यासपीठावरही सुत्रधार लागतोच. इथे तर जगाच्या कानाकोपर्‍यातुन एकमेकांचे पिंड न जाणणारी माणसे चर्चेत सहभागी होतात. मग एकाने मत मांडणे, त्याला दुसर्‍या तिसर्‍याने उत्तर देणे पुन्हा नवे मत समोर येणे आणि त्यावर चर्चा होणे हे घडत असते. या वेळी सुत्रधाराची गरज लागतेच. ते काम सानी चोखपणे बजावत आहे यात शंका नाही.

पुन्हा तिच्या कुठल्याही प्रतिसादात "हा लेख माझा आहे मी मांडेन ती पुर्व दिशा" असा अहंपणा अजिबात आलेला नाही. मांडलेल्या मतांचा उल्लेख, आदर तिने ठेवलाय. न पटणार्‍या गोष्टींचे ठळकपणे मांडल्यात जेणेकरुन त्यावर पुन्हा चर्चा होतेय. एकंदर विषयाचा आवाकाही वाढतच चाललाय.

उलटपक्षी ज्या संयमाने सानी हे हाताळतेय, ती नक्कीच एक उत्तम सुत्रधार आहे हे जाणवते.

सानी तुझे चालु दे ग. बरीच मंडळी खुप चांगले लिहितायत आणि या विषयाचे नवनविन कंगोरे उलगडतायत........ चर्चा चालु द्या अशीच.......... बरीच नवीन माहीती समोर येतेय. "व्हॅल्यु अ‍ॅडिशन".

सानी खरं तर भरकटलेल्या चर्चेस पुन्हा मूळ मुद्द्यावर आणून या बाफ चा ''जेन्युईन'' पणा जपतेय..... अन्यथा बर्‍याचदा सुरु झालेली एखादी चांगली चर्चा भलत्याच दिशेस जाते.... किंबहुना बाफ सुरु करणारा/री सुद्धा असा काही विषय मी सुरु केलेला हे ही विसरुन जातो/ते....... पण सानीचे हा विषय सुरु करणे कौतुकास्पद आहेच शिवाय इतकी उत्तम चर्चा गुंफणेही ग्रेट आहे.
दिनेशदांनी खूप वॅल्यु अ‍ॅडेड प्रतिसाद दिलेयत..... आणि त्यामुळेच इतक्या कमी वेळात खूप छान चर्चा होतेय.... धन्स सानी.... चालू दे.

मला पडलेला प्रश्न. इथली व्यासंगी मंडळी नक्की उत्तर देऊ शकतील.
माझी एक शेजारीण. तिचा कवितासंग्रह प्रसिद्ध झाला. तो तिनं मला वाचायला आणून दिला. त्यातल्या
ब-याच कविता अगम्य होत्या. स्मशान, राख, लाल डोळे वगैरे. मी तिला त्या कवितांचा अर्थ विचारला. त्यावर तिनं शून्यात नजर लावून, मख्ख चेह-यानं मला सांगितलं'' मलाही नीटसा कळला नाही गं!''
मग त्या कविता लिहिण्यामागचं मानसशास्त्र काय असावं?

मी '' कवयित्री'' आहे... हा अहं तिला जपायचा असावा.
मी इंट्लेक्चुअल आहे हे तिला दाखवायचं असेल....
मी ही एक प्रसिद्ध व्यक्ती आहे... कुणी साधी नाही.... असं तुम्हाल इंप्रेस करायचं असावं..... ह्या मागे खूप मोठं मानस शास्त्र आहे.

अच्छा? असंही असतं तर!

मी '' कवयित्री'' आहे... हा अहं तिला जपायचा असावा. >>>> हम्म.. आता मलाही आत्तापर्यंत बरेच दिवस पडलेला एक प्रश्न . आपण कवी/कवयित्री आहोत यात अहं वाटण्याजोगे काय आहे ? मला तरी कोणी कवी/कवयित्री आहे म्हणजे कोणी ग्रेट आहे असे अजिबात वाटत नाही. जोकस अपार्ट पण लग्न करतानादेखिल माझी कवी नको अशी एक अट होती.

येस अनिता ताई..... माझ्या ओपीडी त येणार्‍या प्रत्येक रुग्णावर त्याचा आजार पाहून उपचार केले जातात..... त्याचं स्टेतस पाहून नाही..... पण तरीही बरेच जण (यात राजकीय लोकं,नगरसेवक्,बडे अधिकारी) .. मला आपलं कार्ड वगैरे देउन जवळीक साधतात..... की ज्यायोगे माझा दृष्टीकोण बदलून मी त्यांस स्पेशल ट्रीटमेंट द्यावी.... पण मी त्यांना काय सांगू की गरीब्/श्रीमंत... प्रसिद्ध्/अप्रसिद्ध व्याक्ती विथ सेम आजार आर ट्रीटेड द सेम वे.... असो....

तद्वत कविता हे अभिव्यक्तीचं साधन आहे.... त्याद्वारे माणूस आपल्या व्यथा,भावना,दु:ख्,असहायता व्यक्त करतो..... म्हणजे तो/ती जे काही लिहीतो/ते,ते त्याला/तिला ज्ञात असायलाच पाहिजे..... जर ज्ञात नसेल तर.... कमालच आहे.. नाही का?

हो ना डॉ. कैलास. तुम्हाला अनुमोदन.

डॉ. अनिताताई यांनी विचारलेल्या प्रश्नाचे अजुनही एक शक्यता असु शकते.....
केवळ अहं जपणे किंवा माझा संग्रह आलाय छापून म्हणून मिरवणे असे नसुन जरा वेगळेही असेल. म्हणजे नेहमीच्या अनिताताईंच्या अनुभवावरुन (बोलणे ई.) त्या स्त्रीला जर "अनिताताईंना" काही कवितेतले कळत नाही असा समज (किंवा गैरसमज) असेल तर असा प्रश्न केल्यावर ती खोलात न शिरता सरळ नाही ग मलाही तितकासा नाही कळलाय असे म्हणून विषय टाळू शकते.
प्रत्येकवेळी अहं सुखावणे हेच जरुरिचे नाही. कधीकधी (किंवा बर्‍याचदा) आपण समोरच्या आपल्या मनात बांधलेली प्रतिमा प्रमाण मानून त्याप्रमाणे त्यात्या विषयावर त्या व्यक्तीशी संवाद साधतोच की. मग ती प्रतिमा आपल्या मनातली योग्य असेल किंवा अयोग्य पण असेच घडते.

अनिताताई, बर्‍याच शक्यता असु शकतात. आतापर्‍यंत दोन कळल्यात. उद्या आणि काही इतर मुद्दे समोर येईल..........

अजुन एक अनिताताई. कदाचित त्या वेळच्या मनस्थितीवरही ते अवलंबुन आहे. उद्या कदाचित हीच स्त्री त्याच प्रश्नावर तुमच्याशी तिच्या कवितेवर भरभरुन बोलेल...... यु नेव्हर नो.......
प्रयत्न (प्रयोग) करुन बघा. थोडे काव्यावर बोला, आपल्यालाही थोडे कळते किंवा आवडते काव्य असे. आणि कदाचित तीच व्यक्ती तुमच्याशी त्यावर खुलुन बोलेल......

एखादी गोष्ट समजवुन घेताना समजवणार्‍याला वाटले पाहिजे ना की समोरच्याला समजु शकते.....
शेवटी त्याचाही काही "कंफर्ट झोन" असणारच ना........ नाही का????

अगदी अगदी.... हा ही मुद्दा आहेच.... आपल्या आवडीचा विषय असला तरी त्या विषयावर आपल्या नावडत्या माणसाजवळ्/सोबत चर्चिणे टाळणे होतेच.. तसलाही प्रकार असू शकतो.'' कंफर्ट झोन''.. भुंगा म्हणाल्या प्रमाणे.

सानी,
“मानसशास्त्रीय उपचारपद्धतीमधे पोएट्री थेरपीला (काव्योपचार-पद्धती) एक वेगळेच स्थान प्राप्त झाले.”
ही आणि अशाच स्वरूपाची माहिती नव्याने कळली.अभ्यास आणि माहितीपूर्ण लेख वाचून समाधान मिळाल.
मात्र अशा स्वरूपाच्या मानसोपचार पद्धती साठी कविता सकारात्मक असणं आवश्यक आहे, अशा स्वरूपाचे विचार काही प्रतिसादांमध्ये मांडण्यात आले आहेत आणि मी त्याच्याशी सहमत आहे.
………………………...........................................................................................
कविता लिहिण्यामगची कारणे, वाचकावर होणारा परिणाम इ. बाबत वरील चर्चेत बरेच मुद्दे येऊन गेले आहेत. कविता लिहिण्यामागे २/३ कारणं असू शकतात.
१) भावनांची अभिव्यक्ती. २) कविता सादर करून आपल्या लिखाणाची लोकांनी नोंद घ्यावी, प्रतिसाद द्यावा, आपली ओळख निर्माण व्हावी, प्रसिद्धी मिळावी. ३) काही प्रसंगी लोकांपर्यंत आपले विचार पोहोचावेत.
…………………....................................................................................................
कवीची मनोधारणा
‘कवितेचा वाचकावर होणार्‍या परिणामाचा विचार’ हा मूळचा विषय असला तरी त्याच्या अनुषंगाने कवीची (कविता लिहिणार्‍याची) मनोधारणा याबाबत देखील विचार होणं गरजेच वाटत. कारण सामान्यत: कालचा कविमनाचा रसिक आजचा कवी होत असतो. कारुण्य, दु:ख, विवंचना इ. भावना मांडणारी कविता इतर कवितांपेक्षा उजवी असते अशी धारणा अनेकांची झाली आहे की काय अशी दाट शंका येते, कारण या विषयांवरच्या कविता अधिक प्रमाणात आढळतात. त्याबरोबरीने किंवा त्याखालोखाल ’ती’ वरच्या कविता.
त्यातसुद्धा ’ती’च दु:ख, ’ती’ने केलेली प्रतारणा हेच विषय अधिकांशाने आढळतात. बाकी भावना / संवेदना व्यक्त करणार्‍या किंवा भक्ती, वीर, शृंगार इ. रसांचा आस्वाद देणार्‍या कविता अभावानेच आढळतात.
क्वचित प्रसंगी एक उफराटा विचार मनात येतो, की करुणरस हे कवितेच्या जगातील चलनी नाणं आहे का ?
(कृपया कोणीही वैयक्तिक स्वरूपात याचा विचार करू नये. माझा विचार चुकत असल्यास मला विक्षिप्त/वेडा
म्हणावे.) कवी जर विशिष्ट विचारांच्या कोषात गुरफटला असेल तर जीवनातील त्याच्या प्रतिभेला जीवनातल्या अनेक अंगांना स्पर्श करायची संधीच उप्लब्ध होणार नाही. अर्थात् प्रत्येकाने प्रत्येक रसात कविता लिहावी अस मला अजिबात म्हणायच नाही. खर तर कविता ही स्फुरते प्रयत्न करून लिहिता येत नाही हे माझं प्रांजळ मत आहे. जीवनाकडे व्यापक दृष्टीकोनातून पहावं इतकीच माफक अपेक्षा. प्रतिभा कुठल्याही कोषात गुरफटली जाऊ नये, तिला झापडं लागू नयेत ही प्रांजळ इच्छा.

या विषयाच्या अनुषंगाने माझी बर्‍याच दिवसांपूर्वी लिहिलेली अप्रकाशित कविता इथे सादर करतोय.

दु:ख कवितेच

माझ्या नावे दु:ख लिहून, सदानकदा दु:खात लोटता
करुणेच गुर्‍हाळ घोटून, तुम्ही काव्यानंद घेता

दु:ख सोडून बाकी जाणीवा, बोथट झाल्येत काय ?
’करूण’ सोडून सारे रस, आटून गेलेत काय ?
………….
…. ठाऊक आहे...... माझा जन्म,
करूणेतूनच झालाय.
पण त्यात दोष कुणाचा ?
रतिक्रीडेत मग्न क्रौंचद्वयाचा ?
की शरसंधान करणार्‍या निषादाचा ?
विलाप करणार्‍या क्रौंचाचा ?
की परपीडेने व्यथित झालेल्या वाल्मिकीचा ?
की असल्या पार्श्वभूमीवर जन्म घेतला,
म्हणून खुद्द माझा ???? …….
………..
तुम्ही काय उत्तर देणार ?
यावर तुम्ही काय बोलणार ???
पुनश्च मला दु:खात लोटणार.
माझ्या डोक्यावर कारुण्याचा काटेरी मुकुट घालून,
तुम्ही काव्यानंदाची फुलं फुलवणार .......
मग, मी माझ्याशीच, गदिमा style म्हणणार …....
...... “खेळ चाललासे माझ्या पूर्वसंचिताचा”

...... उल्हास भिडॆ (१-८-२०१०)

सानी, तूझ्या प्रतिक्रिया महत्वाच्या आहेत, आणि सुत्रधाराच्या भुमिकेत तू कायम असावेच, इथे. आपण दोघांनी सुरु केलेल्या चर्चेत सर्वांची मते कळावीत, म्हणुन तर मी लिहायचा आग्रह केला.

इथे जे कविता करतात, त्यांनी पण मला हि कविता, का करावीशी वाटली, ती इथे लिहावीशी का वाटली, आणि शक्य झाल्यावर प्रतिसादांबद्दल काय वाटले, तेहि लिहावे. (नकारात्मक प्रतिक्रिया मी सहसा देत नाही, पण समजा जर मी उघडपणे लिहिले कि हि कविता आवडली नाही, किंवा हा शब्द खटकला, तर त्यांना काय वाटेल, याची भिती वाटते. कवि, आपल्या कवितेबाबत हळवे असतात, असा माझा समज आहे. तो गैर आहे का ? )

मेधा,
मी मनातील सुप्त इच्छांचा उल्लेख केलाय. जरी वाचक अन्याय सहन करत असला, पण जर त्याला मनातून त्याचा प्रतिकार करण्याची इच्छा असेल तर त्याला साहसकथा वा कविता आवडणारच.
कधी कधी तर मनातील सुप्त इच्छा प्रबळ करण्यासाठी काव्य वापरले गेले. (स्वा. सावरकरांच्या बहुतेक सर्व कविता.)
शिवाय सानी म्हणतेय तसे हा दुट्टपीपणा झाला (मांजराला कुरवाळत बसलेला, जेम्स बाँड च्या सिनेमातला खलनायक, कसा क्रूर होतो, तसे. म्हणजे सानीचा दुभंग व्यक्तीमत्वाचा पेशंट झाला कि तो.)

भाऊ.
मला तरीहि देवदास पटत नाही. लग्नाच्या आधी पारो, त्याच्याकडे येते, त्यावेळी तो का माघार घेतो ? अशा कचखाऊ वृत्तीचा मला तिटकारा आहे. त्याच्या अशा वागण्याची, आणि नंतर तिच्यासाठी झुरण्याची संगती मला लागत नाही.
खलनायकाला ग्लोरिफाय करणे जितके वाईट, तितकेच पराभूत नायकाला ग्लोरिफाय करणे वाइट, असे मला वाटते.
मग याचा अर्थ मी स्वार्थी आहे. मला दुसर्‍यांच्या भावना कळतच नाहीत, त्या समजून घेण्याची कुवत नाही, असा होतो का ?
कि कविता आवडली नाही, तरिही ती आवडल्याची बतावणी करण्याइतपत नाटकीपणा माझ्या अंगात नाही ?

सिंडरेला (अजून चर्चेत असेल तर.)

वाचक नसतील तर कविता काय कामाची ? वहित लिहून ठेवलेल्या कवितांबद्दल आपण बोलतच नाही आहोत. ज्या कविता प्रसिद्ध केल्या जातात. आणि ज्यावर प्रतिसादाची अपेक्षा, असते त्यावरच बोलतोय आपण.

अनिताताई
हा तर फार वेगळाच मुद्दा आहे. अशा गुढ कविता जर माझ्यासमोर कुणी टाकल्या, तर त्याच्या मानगुटीवर, बसल्याशिवाय मी राहणार नाही.
असो विनोदाचा भाग सोडा. पण अशा कविता म्हणजे त्या कविच्या गोंधळलेल्या मनाचे प्रतिबिंब म्हणायचे का ? एकाद्या मानसोपचार तज्ञाला त्यातून काहीतरी निष्कर्श काढता येतील. पण सामान्य वाचक, त्यावर अनिताताईसारखीच प्रतिक्रिया देणार,

उल्हास,
माझेही कवितांच्या विषयाबाबत हेच म्हणणे आहे.
उस्फुर्त कवितेपेक्षा लाटांवर स्वार होणेच जास्त दिसते. (यात मी विडंबन धरत नाही, तो एक वेगळ्या तर्हेचा प्रतिसादच आहे) मायबोलीचेच उदाहरण द्यायचे तर आताच एक गूढ आणि दुसरी नॉन व्हेज लाट येऊन गेली.

नेहमीच्या अनिताताईंच्या अनुभवावरुन (बोलणे ई.) त्या स्त्रीला जर "अनिताताईंना" काही कवितेतले कळत नाही असा समज (किंवा गैरसमज) असेल तर असा प्रश्न केल्यावर ती खोलात न शिरता सरळ नाही ग मलाही तितकासा नाही कळलाय असे म्हणून विषय टाळू शकते..>>>>
असं काही नव्हतं. कविता करणारी शेजारीण तशी प्रांजळ होती. आणि कविता या विषयावर आम्ही कधीच बोललो नव्हतो. आणि ज्याला कवितेतलं कळत नाही त्यानं त्याबद्द्ल जर विचारलं, तर खोलात जाऊन नाही तरी काही ढोबळ अर्थ तरी त्याला सांगायला हवा ना? मला जर एखाद्यानं माझ्या विषयाबाबत एखादा प्रश्न केला तर मी समोरच्याच्या कुवतीनुसार एखाद्या वाक्यात तरी समोरच्याला समाधानकारक उत्तर देईन.
तर असो. त्या अनाकलनीय कवितांप्रमाणे तिचे उत्तरही अनाकलनीय.
मागे एकदा टि. व्ही. वर एका संगीतकाराने कवि कुसुमाग्रजांच्या एका कवितेचा चुकीचा नाही म्हणता येणार पण त्यांना वाटला तो अर्थ सांगितला. तो अर्थ कविवर्यांच्या मनात अभिप्रेत नव्हता! तर त्यांनी सांगितलं की कविता वाचल्यावर वाचकाला त्याचा जो अर्थ वाटेल, तो त्यानी घ्यावा!
पण काही अर्थबोध झाला नाहीतर काय करावं?

वाचक नसतील तर कविता काय कामाची ? वहित लिहून ठेवलेल्या कवितांबद्दल आपण बोलतच नाही आहोत. ज्या कविता प्रसिद्ध केल्या जातात. आणि ज्यावर प्रतिसादाची अपेक्षा, असते त्यावरच बोलतोय आपण. >>> मला वाटले होते लिहिल्या जाणार्‍या प्रत्येक कविते बाबत चर्चा सुरु आहे.

थोडक्यात तुम्हाला इथे मायबोलीवर प्रसिद्ध होणार्‍या कविता आवडत नाहीत, इतरत्र लिहिलेल्या-प्रसिद्ध झालेल्या कवितांना सुंदर चाली लावल्या तर आवडतात आणि ह्या दोनच मुद्द्यांवर चर्चा करायची आहे असे दिसते. कॅरी ऑन.

आता मी चर्चेत नाही तेव्हा मला उद्देशुन काही लिहू नये.

एका कलेचा थेरपी म्हणून जेव्हा वापर होतो तेव्हा तो वापर applied artखाली येतो. तो वापर म्हणजे संपूर्ण कला नव्हे हे विसरल्यासारखं वाटतंय वरच्या चर्चेत म्हणून केवळ लक्ष वेधले.

तसेच प्रत्येक वेळेला कलेमधे एकास एक अश्या पद्धतीने अर्थ आणि आडाखे लावता येत नाहीत. मला खरोखर असं वाटतं की हा विषय या चर्चेमधे अजिबात अभ्यास नसताना चर्चिला जातोय आणि तितक्या सहजपणे चर्चा करायचा हा विषयच नाही.

बाकी माबो वरच्या ८०% कविता या लोकांनी आपल्याला कवी म्हणून आणि व्यक्क्ती म्हणूनही नावाजावं या भावनेपोटी असल्यासारख्या वाटतात (माझ्यासकट).
तेच ब्लॉगबद्दल आणि कदाचित एकुणातच कविता लेखनाच्या परिघाबद्दल म्हणता येईल.
असं मला बहुतांशी कविता वाचताना वाटतं.

हे केवळ माझं मत आहे.

सानी, माहितीबद्दल धन्यवाद.
नी, पटले.

6214, 6382, 7593, 15749
हे काही कवितांबद्दलच्या चर्चेचे धागे.

<<मग याचा अर्थ मी स्वार्थी आहे. मला दुसर्‍यांच्या भावना कळतच नाहीत, त्या समजून घेण्याची कुवत नाही, असा होतो का ?>> दिनेशदा, अजिबात नाही. पण तुम्ही घेतलेलं देवदासचंच उदाहरण घेऊन माझी भुमिका अधिक स्पष्ट करतो. देवदास हा कचखाऊपणा करतो, ते कमकुवतपणाच आहे व त्याचे भयानक परिंणामही तो भोगतो, हे सारं स्पष्ट आहे. पण मनाचं मुलभूत पावित्र्य व मोठेपणा असलेला तो एक उमदा तरूणही आहे; स्वतःच्या आत्यंतिक वैफल्यग्रस्त परिस्थितीतही चंद्रमुखीसारख्या स्त्रीला चैनीचं आयुष्य सोडून सन्मार्गाला लागण्याची प्रेरणा देणारी त्याच्या "चारित्र्या"ची ताकद आहे. एखाद्या
'दारुड्या"चंही अंतरंग किती प्रभावी व मोहक असूं शकतं याच्या अनुभुतीमुळे मला देवदास भावतो; एक आदर्श म्हणून नाही.<<तितकेच पराभूत नायकाला ग्लोरिफाय करणे वाइट, असे मला वाटते.>> हा आपला दृष्टीकोन झाला व त्याचा मी आदर करतो.

नीरजा पटले.

जर सगळ्या प्रकारच्या काव्याला या अर्थानर्थाच्या समीकरणांच्यात बसवायचे असेल तर मग जगभरात वेगवेगळ्या काळात, वेगवेगळ्या प्रदेशांत सर्व कलांच्या संदर्भात वेगवेगळे इझम निर्माण झाले. ते निर्माण होताना आता अश्या पद्धतीनेच कलानिर्मिती करावी असा फतवा काढून निर्माण झाले नव्हते. परिस्थितीनुसार संपूर्ण समाजाच्या अभिव्यक्तीमधे बदल होत गेले. आणि बदल जेव्हा ठळकपणे व एकत्रितरित्या दिसून आले तेव्हा त्यांना एक इझम असं मानलं जाऊन त्याची वैशिष्ठ्ये, कारणे इत्यादींचा विचार केला गेला. मग आपण आजच्या चष्म्यातून देवदासकडे बघणं किंवा तत्सम अनेक उदाहरणे ही निरर्थक ठरतात. आणि तितकीच निरर्थक कवितेमागची कविची मनोधारणा समजून घेण्याची समीकरणेही.

वाचक नसतील तर कविता काय कामाची ? वहित लिहून ठेवलेल्या कवितांबद्दल आपण बोलतच नाही आहोत. ज्या कविता प्रसिद्ध केल्या जातात. आणि ज्यावर प्रतिसादाची अपेक्षा, असते त्यावरच बोलतोय आपण. >>
हे अजिबात कळले नाही. कवितालेखन ही एक मानसिक गरज आहे- या बाफच्या विषयाचा आणि याचा काय संबंध? 'प्रतिसाद येणे' ही मानसिक गरज असू नये, असं मला म्हणायचं नाही, पण तशी ती असेल तर याआधीच्या सार्‍या पोस्ट्स म्हणजे कचरा होतो की!

अजूनही मला शीर्षक, मुळ पोस्ट आणि प्रतिसाद यांचा संबंध जोडता आलेला नाही. एकमेकांशी संबंध नसलेले कमीत कमी अर्धा डझन विषय एकाच ठिकाणी बोलले जात आहेत असे वाटते.

वरती पेस्ट केलेल्या वाक्याच्याच अनुषंगानेच बोलायचे झाले, मायबोलीवर शेकडो कविता करणार्‍यांपैकी एकाचीही एकही पोस्ट इथे दिसत नाही. किती का दिवसांत होईना, पण शेकडो कविता करण्यामागे त्यांची नक्की काहीतरी पक्की मानसिकता असावी, काही तरी कार्यकारणभाव असावा, रीझनींग असावे- असे वाटते. त्यांनी ते मांडले, तर येणार्‍या नवोदितांनाही काही तरी दिशा मिळेल, ब्लॉगवर न टाकता इथे का टाकतो- यासाठी काहीतरी पक्का पाया मिळेल. आणि सर्वात महत्वाचे या बाफच्या शीर्षकाचे सार्थक होईल.

कविताच फक्त मानसिक गरज का? कथा, लघुकथा, ललित, स्फुट, कादंबरी, नाटक इ. का नाही- हाही एक प्रश्न आहे. असेल, तर या सर्वांपेक्षा कवितेचीच मानसिक गरज नक्की कुठच्या कारणामुळे प्रबळ ठरते- असेही काही प्रश्न आहेत. विंदा आणि नारायण सुर्बेंबद्दल (ही फक्त उदाहरणे) इथे ब्र देखील न काढणार्‍या इथल्या नवीन / जुन्या /प्रथितयश कवींकडून ही उत्तरे मिळाली तर खूप आनंद होईल.

या पोस्टसाठी या बाफच्या संचालिकेने नुसते आभार न मानता वरती उपस्थित केलेल्या मुद्द्यावर काही लिहिण्या-बोलण्यासारखे असेल तरच लिहावे, ही नम्र विनंती. मुद्दे असलेला निषेध करावासा वाटला, तर स्वागत आहे.