थकले रे नंदलाला...

"वाचाल तर वाचाल" असं कोणीतरी म्हणून गेलंय म्हणे. पण यातल्या कुठल्या "वाचाल" चा अर्थ नक्की काय होतो असा मला प्रश्न पडलाय्. वाचनाची 'आवड' वगैरे तशी आहे असं म्हणता येईल. पण रोजच्या आयुष्यातल्या रामरगाड्यात हल्ली अजिबात वेळच होत नाही. त्यातून वाचलात तर काहीतरी 'वाचाल' हा अर्थच अभिप्रेत असावा असं वाटतं. पण 'वाचलंच पाहिजे' असं दडपण येतं हो! लोकांना सहज 'कसं काय, जेवलात का, काय जेवलात' विचारलं तर लोक पुढचा प्रश्न 'सध्या काय वाचताय' असा विचारतात. आता 'काहीच नाही, वेळच नाही' असे कारण दिले तर ते आपली कीव करतील असे वाटते. तर या सगळ्याचा परिणाम म्हणून 'मिळाला वेळ की वाच, मिळाला वेळ की वाच' असं होऊन आता 'वाच वाचुनी अति मी दमले..' अशी परिस्थिती आहे.

सध्या "वाचनीय"(वाचता येतील अश्या) गोष्टींचा इतका भडीमार होतोय.. म्हणजे असं पहा, लायब्ररीतून विनामूल्य मिळणारी पुस्तकं, कोणी recommend केली म्हणून, कुठला पुरस्कार मिळाला म्हणून, तर नुसतीच 'चर्चेत' आहेत म्हणून ती आणली जातात. इथे २ आठवड्यासाठी मिळतात आणि बाकी कोणी क्लेम केला नसेल तर ३ वेळा renew करता येतात. तशी ती हटकून ३ वेळा renew होतातच. मग देशवारी झाली की मराठी काही वर दिलेल्या कारणांसाठी आणि कोणी भेट दिली म्हणून येतात. यावर पुन्हा "असावीत" म्हणून subscribe केलेली २-३ magazines. (ही तशी बर्‍यापैकी जाड असतात, आणि एक चाळून होते न होते तोवर दुसरे हजर!) ही मासिकं, पाक्षिकं वगैरे असतात तरी ती मला ४-५ दिवसांनीच किमान दर आठवड्याला पाठवत असावेत असा संशय येतो. ( आपल्या नकळत एक पंधरवडा किंवा महिना निघून गेला आहे अशी कल्पनासुद्धा करवत नाही.)

पुन्हा इन्टरनेट वरचे अमर्याद साहित्य! "ब्लॉग" नामक काहीतरी प्रकार असतो तिथे कोणालाही जागा मिळते लिहायला मग जागा मिळाली आहे तर त्याचा उपयोग हा केलाच पाहिजे असा स्वभावधर्म त्यामुळं "लेखकू उदंड झाले". यापैकी काही जवळचे लोक, मित्र-मैत्रिणी. कोणीतरी लिन्क देणार, "ए, इकडे माझा ब्लॉग सुरु केलाय. वाच हां. प्रतिक्रिया कळव." पहिल्यांदा बरं वाटलं, कोणी आपल्या मताला किंमत देत असावं म्हणून वाचलं बरंच. अगदी "माझा ब्लॉग तसे यंग लोक वाचतात, पण तुझ्यासारख्या मध्यमवयीन, चाळीशीतल्या लोकांचे जरा अभिप्राय हवे होते" असं एक जण म्हणाली, तरीही! आता मात्र मी 'वेळ काढून वाचेन' म्हणून लांबवते. (मला हल्ली फक्त "तिकडेच" वाचायला वेळ मिळ्तो हे सांगायची हिंमत नाही!) पुन्हा हा वाचनासाठी काढलेला वेळ म्हणजे अगदी स्वत:चा असा. कोणाच्या वाटचा काढून घेतलेला नाही! पण म्हणून काय झाल? असा बहुमोल वेळ घालून वाचलेलं काही अगदीच सुमार निघायला लागलं तर मन:स्तापच होतो.

आपला सर्वपरिचित असा 'गुलमोहोर' किंवा 'रंगीबेरंगी' विसरुन कसं चालेल? कधी कधी फार सुंदर लेखन वाचायला मिळतं. म्हणजे वेळेचा अपव्यय केला असं अजिबात वाटत नाही. पण एकूण हे वाचन जरा डेन्जरच. जीवाला घोरच लागतो. अगदी महत्वाच्या जागी पॉज घेतलेल्या अपूर्ण गोष्टीतल्या पात्राचे पुढे काय होईल, एखादे पात्र एखाद्या कथेत असेच का वागले, तसे वागले नसते तर काय झाले असते, एखादे लेखन पोस्ट केल्यावर त्याच्या लेखकाचे (प्रतिक्रिया वाचून) काय होईल किंवा एखादे लेखन वाचून वाचकांचेच काय होईल अश्या असंख्य काळज्या लागून राहतात!

मग सांगितलंय कोणी? नका वाचू!

तेच! नाहीतर वर्षाचा शेवट आलाच आहे. नवीन वर्षासाठी काहीतरी संकल्प करावा. तर असं ठरवलंय की पुढच्या वर्षभरात (निदान दिवाळीपर्यंत तरी) अज्जिबात अवांतर वाचन करायचे नाही! वर्तमानपत्र, टपाल, कामकाजी, गरज पडल्यास अभ्यासाचे आणि जे 'वाचून दाखवावे लागते' ते सोडून बाकीचं काहीही वाचायचं नाही. मग काय करणार? 'वेळ मिळाला की वाचन' पद्धतीमुळे बाकी काही छंद जरा बाजूला पडलेत. तिकडे वळावं. हल्लीच एका दिवाळी अंकात एक कलेचा छंद जोपासण्याविषयक लेख वाचला त्यामुळं पेंटब्रश कुठल्यातरी ड्रॉवरमध्ये पडले होते ते एकदम खुणावतायत असं वाटायला लागलं. बरेचसे सिनेमे पहायचे राहिलेत असं आठवलं. कॅमेरा जुना झालाय असं लक्षात आलं. वाचायचं नसलं तरी लिहिता येईल असंही वाटतं (घाबरु नका). पण कल्पनाशक्ती तोकडी पडण्याची शक्यता आहे. कोणी मेघनाबाई 'अनुभवकथनात निर्मिती नसते' असं म्हणाल्यात ते काही अंशी पटलं आहे त्यामुळे आणि 'पाऊस पडतोय, बर्फ पडतोय, सकाळ झाली, रात्र झाली' किंवा तत्सम रुटीन गोष्टींतून मला कधी वेगळीच अनुभूती वगैरे होत नाही त्यामुळे तसं काही लिहिण्याची शक्यता कमी. आणि वाचन करायचे नाही म्हणून बाकी छंदासाठी उपलब्ध वेळ थोडाच वाढणार आहे? तेव्हा सध्या एवढी लिस्ट पुरे झाली.

नवीन वर्ष यायला अजून १५ दिवस अवकाश आहे हे चाणाक्ष वाचकांच्या लक्षात आलेच असेल. तोपर्यंत ११ दिवाळी अंक, ४-५ पुस्तके, २-३ ब्लॉग्ज आणि काही Archives वाचायचे आहेत. त्यानंतरच एकदाचे 'हुश्श' होईल. काही काळासाठी तरी वाचनाला म्हणून डोळे लावणार नाही. बघूया कसं काय जमतं...