आनंदाचा कंद : लंपन

काही पुस्तकं स्पष्टपणे लहान मुलांसाठी असतात तर काही मोठया माणसांसाठी. प्रकाश नारायण संतांची वनवास, शारदा संगीत, झुंबर आणि पंखा ही पुस्तकं मात्र, वयाने मोठं होता होता प्रत्येकाच्या मनात राहून गेलेल्या लहान मुलासाठी आहेत. ह्या पुस्तकांमधील दीर्घकथांचा नायक लंपन हा लहानपण आणि पौगंडावस्थेच्या सीमेवर असणारा अत्यंत निरागस आणि संवेदनाशील असा मुलगा आहे. ह्या पुस्तकातल्या कथा लंपनच्या साधारण सहा-सात ते बारा वर्षांपर्यंतच्या काळातल्या आहेत. लहानपण संपतंय आणि तारुण्याच्या सुगंधी झुळकांची हलकी जाणीव होते आहे, त्या दरम्यानचे हे अस्वस्थ करणारे दिवस. ‘वनवास’ पुस्तकाला जी प्रस्तावना आहे, त्यात पु.ल.देशपांडेंनी ह्या वयाचं अगदी यथार्थ वर्णन ‘emotional sea-sickness’ असं केलं आहे. शाळेच्या असरग्याच्या महादेव मंदिराच्या सहलीत चालताना मास्तर मुलामुलींच्या जोड्या करतात. तेव्हा बरोबर चालणाऱ्या मुलींची आवडीची गाणी म्हणणाऱ्या लंपनपासून ते, ‘पोरी आपल्याकडं सरळ न पाहता चोरून की कसं ते बघायला लागल्यात हे सणसणीत लक्षात यायला लागलेलं. त्यांनी तसं पाहिलं की पाय लटपटतात आणि कानावर निखारे ठेवल्यासारखं होतंय’ असं वाटायच्या वयापर्यंतच्या ह्या कथा आहेत. लंपन त्याच्या आजी-आजोबांबरोबर बेळगावातल्या नावाप्रमाणेच ठळक असलेल्या ठळकवाडीत राहात असतो. आजी-आजोबा, त्यांच्या घरातला मदतनीस बाबूराव, दुसऱ्या गावाला राहणारे आई-बाबा, धाकटी भावंडं मनी आणि बिट्ट्या हे लंपनचं कुटुंब. पण त्यासोबत त्याचे मॅड मित्र, त्यांचे खेळ-उद्योग, गावातली बरी-वाईट माणसं, त्यांच्या घरी येणारे निरनिराळे पाहुणे हे येतंच आणि त्याशिवाय येतं ते लंपनचं अतिशय लोभस असं भावविश्व. त्याच्या भावविश्वातला परिसर, तिथले आवाज, स्पर्श आणि गंध आपल्यापर्यंत अलगदपणे पोचतात. आपलेच होतात. अगदी लंपनच्या घरासमोरचा गुंडीमठ रस्ता, ,’शारदा संगीत’ हा त्याचा हार्मोनियमचा क्लास, रेल्वेची तीनही गेट इथपासून त्याचे शेजारी, सायकलचं पंक्चर काढणाऱ्या कासारगोडपर्यंत. संतांची ह्या पुस्तकातील भाषा आणि त्यातले भाषिक विनोद हेदेखील ह्या सगळ्या व्यक्तींइतकंच महत्त्वाचं पात्र आहे.

‘कथा वाचली. कळली. विषय संपला’ अशी एकदाच वाचून सोडून द्यायची ही पुस्तकं नव्हेत. मुरवून-मुरवून पुन्हा-पुन्हा वाचण्यासारखी आहेत. मी अगदी प्रथम वाचली तेव्हाच त्यांच्या प्रेमात पडले, असं झालं नाही. जितक्या वेळा वाचत गेले, तितकी त्याची खुमारी वाढत गेली. ती प्रक्रिया अगदी आजपर्यंत चालू आहे. दरवेळी वाचताना काहीतरी चमकदार सापडतं आणि आधी वाचताना हे कसं बरं दिसलं नाही, ह्याचं आश्चर्य वाटत राहातं. सुरवातीला एक मुलगा आणि त्याच्या आसपासचं जग, त्याची शाळा, त्याचे मित्र इतकंच दिसलं होतं. हळूहळू त्यातली गंमत मिळत गेली. ह्या पुस्तकात ज्या कथा आहेत, त्या सुरवात, मध्य आणि शेवट अशा ठाशीव साच्यात बसणाऱ्या नाहीत. एखादं पीस जसं वाऱ्यावर स्वच्छंद उडत जातं, तशा ह्या गोष्टी तरलपणे एका विषयावरून दुसऱ्या विषयाकडे जातात.

मी जिथे लहानाचे मोठी झाले, तिथे आसपास सगळीकडे प्रमाण मराठी बोलली जायची. घरी, शेजारी-पाजारी, मित्र-मैत्रिणींकडे, शाळेत सगळीकडे. बोलीभाषेचे किंचित हेलकावे त्या बोलण्याला असायचे. पण अगदी किंचीतच. प्रमाण मराठीपासून त्यापेक्षा लांब जाणं चुकीचं मानलं जायचं. पण लंपनमुळे मला बोलीभाषेचा गोडवा प्रथमच कळला. ‘मी तिला पुस्तक दिलो, रावसाहेब मला सांगितले, घरचे रागाला आलेत, गाडीत लगेच बसून सोडा, तुमास्नी सायबांनी बोलावलेत, त्यातला एकटा मला म्हणाला’ अशी वाक्य प्रमाण मराठीपेक्षा वेगळी असूनही मला गमतीदार वाटू लागली. हा मॅडपणा नक्कीच लंपनच्या सहवासानेच आला असणार! बेळगावच्या मराठीला हा कन्नड भाषेचा साज मोठा शोभून दिसतो. कन्नड भाषेत ‘च, ज’ चा उच्चार ‘च्य, ज्य’ असा होत असावा, असा आपला माझा अंदाज. कारण ‘च्यनालय’ ‘ज्यामीन कोण’ असे उल्लेख आहेत. शिवाय मराठीत आपण ‘तिथे एक मुलगा उभा होता’ असं म्हणू. बेळगावच्या मराठीत ‘तिथे एकटा मुलगा उभा होता’ असं म्हटलं आहे. संवाद जरी बोलीभाषेतले आहेत, तरी बाकीची भाषा प्रमाण मराठी आहे. त्यात संतांनी केलेले ‘सातशे सदुसष्ट वेळा आजीने बजावलं, आठशे एकोणीस वेळा मी ते पुस्तक वाचलं, असे उल्लेख किंवा ‘बाबुराव मॅड आहे’ हे वाक्य तर जवळपास सगळ्या गोष्टींमध्ये पालुपदासारखं आलं आहे. हे वाचताना येणारी गंमत शब्दात सांगणं कठीण आहे. ह्या पुस्तकात गडगडाटी हसवणारा विनोद नाही. गालातल्या गालात, मिस्कील हसू येईल, अशी गंमत मात्र मुबलक आहे. त्यामुळे ही पुस्तकं वरवर वाचून भागात नाही. सावकाश, एक-एक वाक्य वाचावं लागतं.

लंपन जेव्हा शारदा संगीत क्लासमध्ये सरांना भेटायला जातो, तेव्हा सर तिथली स्वच्छता करत असतात. सगळं झाल्यावर ते पूजा करून उदबत्ती लावतात. तिथलं वर्णन ‘क्लासमध्ये सगळं सरळ, नीट. फक्त उदबत्तीचा धूर वळणं घेत असलेला,’ असं केलं आहे. दुंडाप्पा हत्तरगी टांगेवाल्याकडचा म्हातारा घोडा बघताना लंपनच्या मनात ‘खरं तर घोड्यांना हे सगळं खोगीर वगैरे नकोच असेल. माझ्या लहान भावाला कपडे नको असतात, तसंच. पण मला मात्र मी माणूस असूनही सगळ्यांनी आता चांगलंच माणसाळवलं आहे. मी सारखा असा शर्ट हवा आणि तशी चड्डी हवी अशी कटकट करतो’ हे माझं सगळ्यात आवडतं आहे. माणसाला माणसाळवणे ही कल्पनाच किती विलक्षण आहे!! ‘काळोख कालवलेला उजेड, संपन्न देशपांडेच्या आईने दिलेला खेळायच्या गोटीपेक्षा मोठा आणि गोटीपेक्षा थोडा मऊ लाडू’ वगैरे शब्द आणि प्रतिमा वाचताना अचानक चमकून जातात.

कुठलंही पुस्तक हे पूर्णपणे काल्पनिकही नसतं आणि पूर्णपणे खरंही. काल्पनिक लेखन प्रकारातही लेखकाचं वैयक्तिक आयुष्य, आवडी-निवडी, पार्श्वभूमी ह्याचे थोडेसे रंग मिसळलेले असतात. लंपन म्हणजे प्रकाश नारायण संत का? तर हो आणि नाही, दोन्हीही. फार तर लंपन आणि प्रकाश संत म्हणजे एकाच नाण्याच्या दोन बाजू किंवा एकमेकांची सावली आहेत, असं म्हणता येईल. संतांच्या वैयक्तिक आयुष्यातले बरेच संदर्भ लंपनशी जुळतात. पण सगळेच जुळत नाहीत. प्रकाश संतांच्या पालकांचा, म्हणजे इंदिरा संतांचा आणि कवी ना.म.संतांचा प्रेमविवाह झाला होता. हा नातेसंबंध इंदिराबाईंच्या घरच्या लोकांना पसंत नव्हता. इंदिराबाई आणि कमलाबाई फडके ह्या दोघी बहिणी अगदी लहान असताना त्यांचे वडील निवर्तले. वडिलांच्या मागे घरात काकांचा शब्द अंतिम होता. इंदिराबाईंच्या प्रेमविवाहाला काकांचा ठाम विरोध होता. इंदिराबाईंच्या सावत्र आई कर्नाटकात तवंदी ह्या गावी राहात असत. त्यांना अपत्य नव्हते. इंदिराबाई आणि कमलाबाई ह्या दोघी बहिणींवर सावत्र आईचा फार जीव होता. काकांचा विरोध डावलून, मध्यस्थी करून, ओळख काढून ह्या मोठ्या आईंनी इंदिराबाईंचा विवाह घडवून आणला. लग्नात त्या म्हणाल्या,’इंदाक्का, तुझ्या मनाप्रमाणे मी तुझं लग्न लावून दिलं. आता तुझा मुलगा तू मला द्यायचा.’ त्याप्रमाणे इंदिराबाईंचे जेष्ठ चिरंजीव ‘प्रकाश नारायण संत’ आपल्या आजीला दत्तक गेले. त्यामुळे त्यांचं नाव ‘भालचंद्र गोपाळ दीक्षित’ असं झालं. नाव फक्त बदललं. पण त्यांचं संगोपन त्यांच्या अक्का-नानांच्या प्रेमळ छत्राखालीच झालं. प्रकाश संत जेमतेम दहा वर्षांचे असताना त्यांचे वडील निवर्तले. पैशाचं पाठबळ नाही, माहेर-सासरचा कुठलाही आधार नाही, नोकरी नाही आणि घरात दहा वर्षांखालची तीन मुलं. इंदिराबाईंवर अक्षरशः आभाळ कोसळलं. पुढे त्यांना बेळगावातल्या ट्रेनिंग कॉलेजमध्ये नोकरी मिळाली आणि काहीसा ओढगस्तीच्या परिस्थितीत पण आईच्या प्रेमळ उबेत ही मुलं मोठी झाली. इंदिराबाईंनी गरिबीतही मुलांच्या आयुष्यातला आनंद टवटवीत ठेवला. मुलांना त्यांच्या मनाप्रमाणे शिक्षण घेऊ दिलं. त्यांचे छंद, खेळ, थोडे लाड अशी हौस पुरवली. संतांचं आपल्या आई-वडिलांवर अतिशय उत्कट प्रेम होतं. लंपनच्या पुस्तकात त्यांच्या आई-वडील-भावंडांबद्दलचे उल्लेख अतिशय ओढाळ अशा मायेचे आहेत. संतांच्या आयुष्यातले आणि लंपनच्या आयुष्यातले काही लहान तपशील सारखे आहेत. एक थोडा गमतीदार तपशील म्हणजे, संतांच्या लहान बहिणीच्या दोन्ही गालांवर खळ्या पडायच्या. नाव सांगताना खळ्या पडाव्या म्हणून तिचं नाव ‘पुष्पा’ ठेवलं, असा उल्लेख इंदिराबाईंच्या ‘मृदगंध’ ह्या पुस्तकात आहे. लंपनच्या लहान बहिणीच्या, मनीच्या गालावर पडणाऱ्या खळ्यांच्या उल्लेख ह्या कथांमध्ये येतो. प्रकाश नारायण संतांच्या सहधर्मचारिणी ‘डॉ.सुप्रिया दीक्षित’ ही त्यांच्या शेजारी राहणारी बालमैत्रीण होती. तशाच ‘सुमी’ नावाच्या मैत्रिणीचा उल्लेख ह्या पुस्तकात वारंवार आला आहे.

इंदिराबाईंनी वैधव्याचा, गरिबीचा सामना फार धीराने केला. मुलांच्या मनावर निराशेची, भीतीची उदास काजळी साठणार नाही, ह्याची त्यांनी काळजी घेतली. म्हणूनच संताच्या ह्या मानसपुत्राचं, लंपनचं मन उत्साहाने भरलेलं, नवनवे अनुभव घ्यायला उत्सुक, रसरसलेलं आहे. संतांनी त्यांच्या अक्काबद्दल म्हणजे कवियत्री इंदिरा संतांबद्दल कुठेकुठे लिहिलं आहे, त्या लिखाणातून त्यांचं सौम्य पण खंबीर व्यक्तिमत्त्व कळतं. लंपनची आईसुद्धा तशीच आहे. ‘मी माझं करीन. मला कोणाची मदत नको’ म्हणणारी. संताच्या लहानपणी एकदा बेळगावात चोरांची टोळी आल्याची अफवा पसरली. प्रकाश संत आणि त्यांची भावंडं घाबरून गेली. रात्री झोपेनात. इंदिराबाई त्यांना शांतपणे म्हणाल्या,’अरे चंदू, आपल्याकडे काही चोरण्यासारखं आहे का? आले ते चोर तर येऊ देत. मी त्यांना म्हणेन की आधी मी चहा करते. तुम्ही चहा घ्या. नंतर मी आणि मुलं बाहेर सोप्यावर जाऊन बसतो. मग तुम्हाला काय हवं ते तुम्ही घेऊन जा…’ मुलांची भीती संपली!!

ह्या पुस्तकातल्या लंपनचे आजोबा बेळगावातली एक प्रतिष्ठीत अशी व्यक्ती आहे. सगळं गाव त्यांना रावसाहेब म्हणून ओळखतं, मान देतं. पुढे-मागे आवार असलेला बंगला, कामाला नोकर माणसं असं हे सुस्थितीतील कुटुंब आहे. लंपनला सगळे ‘रावसाहेबांचा नातू’ असंच ओळखतात. संतांच्या बालपणात मात्र ह्यातलं काहीच नव्हतं. आजी-आजोबा नव्हतेच. सुस्थिती तर नव्हतीच नव्हती. हे लक्षात आल्यावर त्या गोष्टी वाचताना मला जरा वाईट वाटतं. वडील निवर्तलेले, घरची अवघड परिस्थिती, कधी इंदिराबाई ट्रेनिंगसाठी दीर्घकाळ घराबाहेर, दोन धाकटी भावंडं अशा परिस्थितीत संतांनी लहानपणी हे कल्पनाचित्र मनात रंगवलं असेल का? त्या अजाण वयातल्या कोवळ्या मुलाने कल्पनेत हे सगळं संपन्न चित्र उभं करून भेडसावणाऱ्या परिस्थितीला उत्तर शोधलं असेल का? आधी आनंदी, हसऱ्या असणाऱ्या ह्या मुलाचा स्वभाव पितृवियोगानंतर अबोल, अंतर्मुख झाला, असा उल्लेख इंदिराबाईंच्या लिखाणातून सापडतो. नंतर मोठेपणीही ते गंभीर, आपल्यातच रमणारे होते. लहानपणीचा तो दबलेला आनंदी, मिस्कील, खेळकर स्वभाव लंपनच्या रूपाने उसळून बाहेर आला असावा, असं वाटतं. संतांच्या नावाचीही गंमत आहे. त्यांचं खरं नाव प्रकाश नारायण संत. पण ते आजीकडे दत्तक गेल्यामुळे त्यांचं नाव झालं ‘भालचंद्र गोपाळ दीक्षित’. त्यांना घरी-दारी सगळेजण ‘चंदू’ म्हणायचे. मग आपल्या ह्या कथानायकाचं ‘लंपन’ हे नाव त्यांना कुठून सुचलं असेल? ह्याचं कुतूहल बरेच दिवस मनात होतं. संत व्यवसायाने भूगर्भशास्त्रज्ञ होते. काही दिवस गोव्याजवळच्या खाणींमध्ये त्यांनी काम केलं होतं. खाणीत वापरल्या जाणाऱ्या विशिष्ट दिव्याला ‘लंपन’ म्हणतात. त्यावरून हे नाव त्यांना सुचलं असेल का? हा पूर्णपणे माझा अंदाज आहे. खरं असेल, किंवा नसेलही.

संतांनी लिहिलेल्या ह्या चारही पुस्तकांमधून त्यांनी लंपनचं काल्पनिक जग उभं केलं आहे. आपण जर एखाद्या जादूने त्या गावात गेलो, तर आपलं काही अडणार नाही. अगदी घरच्यासारखं आपल्याला तिथे वावरता येईल, अशी खात्रीच!! लंपनच्या ह्या जगातली माणसं त्या छापील अक्षरातून अगदी ठळकपणे आपल्या डोळ्यासमोर उभी राहतात. सर्वसाधारण समाजात असतील तशी चांगली-वाईट माणसे आपल्याला भेटतात. मारकुट्या मास्तरांपासून ते घरी कुटुंबासकट मुक्काम ठोकून सगळ्यांना फसवणाऱ्या अण्णा कुरसुंदीकरांपर्यंत. त्याचे पुरातत्व शास्त्रज्ञ आजोबा आणि त्यांना खमकेपणाने ‘नाहीतरी तुम्हाला आत्ता घडणाऱ्या गोष्टींपेक्षा घडून गेलेल्या गोष्टीतच जास्त रस आहे. तुम्ही त्या काय म्हणतात त्या सिंधू संस्कृतीत लक्ष घाला’ असं खमकेपणाने बजावणारी आजी आहे. आपल्या गावाकडच्या गोष्टी सांगणारा, नादियाच्या सिनेमांचा भक्त असणारा आणि लंपनवर माया करणारा बाबुराव आहे. सदैव सतराशेसाठ चौकशा करणाऱ्या तांबूळवाडकर आजी आहेत. जंब्या कटकोळ, कणबर्गी गंग्या, सोंडऱ्या असे मित्र आहेत. वंटमुरीकरांचा पुंग्या बोका आहे. अगदी घसरगुंडीवर बसून जुगार खेळणारी मुलंसुद्धा आहेत! पुस्तकातली मध्यवर्ती पात्र असलेल्या मला जरा भीतीच वाटते. ती शाळेतल्या ‘आदर्श विद्यार्थी’ पुरस्कार मिळालेल्या मुलांसारखी चौकोनी परीटघडीची असतात. आजी-आईला-शेजाऱ्यांना मदत करणारी, रोज सत्कृत्य करणारी, अपघात टाळायला मदत करणारी नाहीतर गेला बाजार एखादा चोर पकडून देणारी. लंपनच्या गोष्टी वाचताना तशी भीती वाटत नाही, काळजी नसावी! बेळगावच्या बहाद्दर लाल मातीमुळे लंपनचे कपडे कायम मळलेले असतात, चड्डीला नो-बटण असलेली काजं असतात. तो सायकल चालवताना धडपडतो. आईच्या आठवणीने कासावीस होतो. शाळेत मार खातो. आजीचा ओरडा तर नेहमीच खातो. थोडक्यात आपण लहान असताना जसे असू, तसाच हा मुलगा आहे.

साधारण चार-पाच वर्ष वयापर्यंतची मुलं साधारणपणे घरीच असतात. आपलं घर, अंगण आणि कुटुंबातील व्यक्ती एवढंच त्यांचं जग असतं. नंतर हळूहळू शाळा, तिथले मित्र, त्यांच्याबरोबरचे खेळ असं जग विस्तारत जातं. मुलांचे वेगवेगळे ग्रुप तयार होतात आणि त्यात ती रमायलाही लागतात. ‘वनवास’ पुस्तकामध्ये लंपन अगदी ह्याच वयाचा आहे. आई-बाबांचं उबदार जग सोडून शिक्षणासाठी आजी-आजोबांच्या गावी आलेला. बावरलेला. खंत करणारा. मग हळूहळू आजीच्या गावी त्याचं बस्तान बसतं. शाळेतली मुलं खेळायला किंवा गोष्टीच्या पुस्तकांची देवाण-घेवाण करायला घरी येऊ लागतात. ‘आपल्या बाबांचे घरी येऊन गोंधळ घालणारे मॅड मित्र आहेत, तसेच हे आपले मित्र,’ असा त्याला शोध लागतो. माळावर जाऊन क्रिकेट खेळणे किंवा बघणे, शारदा संगीतमध्ये हार्मोनियम शिकताना हरखून जाणे, मित्रांबरोबर गणपतीची आरास करणे, गाण्याच्या कार्यक्रमात भाग घेणे अशा अनेक उद्योगात तो रमतो. हळूहळू मोठा होतो. चांगल्या-वाईटाचं, भल्या-बुऱ्याचं भान येऊ लागतं. आई-बाबांचे-भावंडांचे उल्लेख, त्यांच्यापासून बाजूला पडल्याची बोच जेवढी पहिल्या पुस्तकात आहे, तेवढी बाकीच्या पुस्तकात नाही. नंतरच्या पुस्तकात त्याचे उपद्व्याप आणि खेळ जास्त आहेत. खेळही किती वेगळे आहेत. मी ह्यातल्या कितीतरी खेळांची तर नावंही ऐकली नव्हती. ‘काजूवट्टल आणि ज्यामीन कोण!’ बाकी गोट्या, विटीदांडू, सायकल फिरवणे आणि सगळ्यात महत्वाचं म्हणजे क्रिकेट! त्याचं तर अगदी पीच बनवण्यापासून ते माऱ्यामाऱ्या करेपर्यंत रसभरीत वर्णन आहे. समोरच्या टीमचं नाव ‘आमची टीम’ असं असल्यामुळे डबल शिसपेन्सिल मॅच जिंकल्यावरही ‘आमची टीम हारली हिपीप हुर्रे’ असं नाचता येत नसल्याची बारीकशी अडचणदेखील आहे!!

माझ्या ओळखीतलं, नात्यातलं कोणी म्हणजे कोणीही बेळगावला राहात नाही. मी त्या भागात फार कधी गेलेही नाही. कधीकधी असा मोह होतो, की एकदा जावं आणि लंपनच्या भावविश्वातलं ते गाव बघावं. लंपनच्या घरासमोरच तो गुंडीमठ रस्ता, रेल्वेची एक-दोन नंबरची गेट, कलादर्शन चौक, शारदा संगीत, मधुमालती ग्राउंड, बाबुरावनी नादियाचे सिनेमे बघितले ते ग्लोब टॉकीज, कांगरेस विहीर, वॅक्सन डेपो सगळं बघून यावं. न जाणो कुठल्यातरी चौकात नाहीतर रस्त्याकडेला डोक्यावर हात घेऊन लंपन विठोबा झालेला दिसेल किंवा कणबर्गी गंग्या, सोंडऱ्या, कणब्याबरोबर ‘काय बे, काय करायलायस’ अशा गप्पा मारताना दिसेलही! पण मला हेही नक्की माहिती आहे, की मी असं काहीही करणार नाही. लंपनचं गाव बघायला मी कधीच जाणार नाहीये. कारण माझ्या मनातलं ते लंपनचं गाव मला ह्या आत्ताच्या जगाच्या पातळीवर मुळी आणायचंच नाहीये. ते तसंच राहूदे. सकाळच्या कोवळ्या उन्हासारखं सोनेरी, थोडं जुनं, थोडं भाबडं. माझ्या बालपणासारखं.

आयुष्य सुरू करताना सगळे हौसेने, उत्साहाने, आनंदाने करतात. डबक्यात साठलेलं पाणी म्हणजे तेव्हा कागदाच्या होड्या करून खेळायची जागा असते. पण हळूहळू हे सोनेरी दिवस मागे पडतात. त्याच डबक्यातलं पाणी अंगावर उडेल आणि कपडे खराब होतील, ह्या काळजीने आपण लांबून जायला लागतो. जगरहाटी कोणाला चुकली आहे? पण काही जणांना मात्र चिर-शैशवाचं वरदान मिळालेलं असतं. गोट्या, फास्टर फेणे किंवा अगदी आपला सगळ्यांचा आवडता चिंटू हे सदैव लहानच आहेत आणि राहतील. त्यांच्या निमित्ताने आपण आपल्या मनात खोल दडवून ठेवलेला तो बालपणाचा तो लसलसणारा अंकुर पुन्हा कुरवाळतो. क्षणभर लहान होतो. प्रकाश नारायण संतांच्या वडिलांनी लंपनसारख्या लहान मुलाबद्दल लघुनिबंध लिहिला होता. त्यापासून स्फूर्ती घेऊन संतांचा ‘लंपन’ हा मानसपुत्र जन्माला आला. सुरवातीचे काही लेख लिहिल्यावर त्यांचं लिखाण थांबल्यासारखं झालं. मध्ये जवळपास पंचवीस-तीस वर्षे गेल्यावर मात्र पूर आल्यासारखं लिखाण होत गेलं. लंपनचे वडील गेल्यावर त्याचं भावविश्व कोलमडतं. त्याबद्दल लिहून संत ह्या मालिकेचा शेवट करणार होते. पण लंपनच्या तरुणपणाविषयी लिहीण्याआधीच संत अचानक गेले. ती कथा कधीच वाचायला मिळणार नाही, ह्याची हुरहूर कायम वाटत राहील.

देवालाही लंपननेही कायम लहानच राहावं, असं वाटलं की काय कोणास ठाऊक?

मला आवडलेल्या अन्य काही पुस्तकांबद्दल

राजधानीतून… लेखक अशोक जैन
https://aparnachipane.blogspot.com/2023/05/blog-post.html
केतकर वहिनी लेखिका : उमा कुलकर्णी
https://aparnachipane.blogspot.com/2023/04/blog-post.html
थिओडोर बून (स्कँडल) लेखक : जॉन ग्रिशॅम
https://aparnachipane.blogspot.com/2017/08/blog-post_29.html
वाईल्ड स्वान्स :थ्री डॉटर्स ऑफ चायना लेखिका जुंग चँग
https://aparnachipane.blogspot.com/2019/11/blog-post.html
ओपन लेखक : आंद्रे आगासी
https://aparnachipane.blogspot.com/2017/07/blog-post.html
काबुलनामा लेखक : फिरोज रानडे
https://aparnachipane.blogspot.com/2017/03/blog-post_76.html
गौरी नावाचं गारुड
https://aparnachipane.blogspot.com/2017/03/blog-post.html