मातृत्वाचा शृंगाररस

प्रतिसादाबद्दल आपले आभार सर.

त्या ओळीचा अर्थ उलगडला तर माझ्यावर टीका होण्याची शक्यता आणि भीती आहे. कविता लिहितानाही ती भीती होती म्हणून विशेष शब्द मी वापरले. त्यामुळे कवितेला साजही चढला आणि टीका झेलण्याचा प्रसंगही टळला.

ती ओळ निरर्थक नाही. अर्थपूर्ण आहे. पण अर्थ समजून घ्यायला थोडे श्रम नक्कीच घ्यावे लागतील.
त्या दोन शब्दांमुळे सहजासहजी कुणाला अर्थ कळणार नाही, हे साध्य झाले आणि मला जे लिहायचे होते ते लिहिणेही झाले.

त्यामुळे त्या ओळीचा अर्थ न लागेल तितके चांगले.

अर्थ सांगा हा तुमचा आग्रह समजू शकतो. परंतु कवीने एकदा कविता लिहून झाली कि ती वाचकांच्या स्वाधीन करायची असते. कवीने जर त्याच्या कवितेचा उलगडा करायचाच असेल तर कविता कशाला लिहायची, गद्यच का लिहू नये.? कविता काय लिहायची निबंध का लिहू नये? प्रबंध का लिहू नये?

कवितेत आलेले शब्द मराठी शब्द आहेत. दुर्बोध नाहीत.

<<<टीकेला इतके घाबरणार्‍याने कविता, प्रबंध, निबंध काहीच लिहू नये - लिहिलं तर प्रकाशित करू नये. >>>

कोण घाबरतय? कविता आहे ती. कौतुक होईल तशी टीकाही होईल.
जर तुम्हास मराठी नीट कळत नसेल (कळत नाही हे बरेचदा आणि अनेक वर्षांपूर्वी सुद्धा सिद्ध झालेले आहे, मी सिद्ध करून दाखवलेले आहे.) तर कशाला मराठी भाषेच्या वाटेला जाता?

अजिंक्यराव.... आपली टीका शिरसावंद्य. पाहिजे तेवढी टीका करा. तो अधिकार प्रत्येक रसिकाला / वाचकाला असतो. कवीला जाब विचारण्याचाही हक्क रसिकाला असतो.
मात्र
कवीने कवितेचा अर्थ समजून सांगितलाच पाहिजे . ... असा हक्क कुणालाच नसतो. त्यामुळे तो दुराग्रह ठरतो.

परत एकदा सांगतो कि कवीने कविता लिहून रसिकांच्या स्वाधीन करायची असते. ज्याला जसा अर्थ घेता येईल तसा तो घेईल. कवीने काय बोलायचे ते कवितेतून बोलले पाहिजे. अर्थ समजावून सांगण्याचे किंवा कविता उलगडण्याचे काम कवीचे नाही.

पुन्हा एकदा रिपीट करतो की कवितेचा अर्थ समजावून सांगण्याची ज्या कवीला हौस असते त्याने कविता ना लिहिता थेट अर्थच लिहून काढावा . .. असे केले तर तो गद्य स्वरूपातील सविस्तर लेख वगैरे तयार होऊ शकतो. गद्य हे सुद्धा साहित्यच आहे आणि गद्य लेखन पद्य लेखनापेक्षा हीन स्वरूपाचे असते असेही नाही.

<<<<दोन शब्दांचा अर्थ विचारलाय फक्त. नसेल माहीत तर तसं सांगा की - तत्वज्ञान कशाला?!>>>

मी आधीच म्हटले की तुम्हाला मराठीच कळत नसेल तर कशाला मराठी भाषेच्या भानगडीत पडता?

दोन शब्दाचा अर्थ.... याबद्दल कवीची भूमिका काय असते हे मी आधी लिहिलेच आहे. तुम्हाला मराठीत नीट कळत नसल्याने पुन्हा तोच प्रश्न तुम्ही उपस्थित केला आहे.

प्रथम पुरुषी एकवचनी हे वाक्य केवळ फक्त तुमच्यासाठी. "कवी तुमचा गुलाम नाही. कोणताही कवी त्याचे सृजन कुण्या एका स्वाती आंबोळीसाठी करत नाही. त्याचे सृजन समस्त मराठी भाषिकांसाठी असते. ज्यांना त्या कवीची भाषा कळते ती लोक त्या कवीची कविता वाचतात. स्वाती आंबोळी यांनी वाचणे अनिवार्य नाही"

<<. शब्दार्थ पाटलांनी विचारला आहे.>>>
आमचं आम्ही बघून घेऊ. तुम्ही कशाला मधामध्ये कुदलात? तुम्हाला कवितेविषयी काय वाटते ते तुमचे तुम्ही बोलायला पाहिजे होते. एक काव्य रसिक म्हणून भारत भूमीला तुमचा अभिमान वाटला असता.

<<<< बाकी मायबोलीवरच्या समस्त मराठी भाषकांना तुमची भाषा कळत नाही असं दिसतंय. >>>>
समस्त मायबोलीला कशाला रणांगणात ओढता? तुमची लढाई तुम्ही स्वबळावर लढायला काय हरकत आहे? प्रयत्न तर करून बघा.

<<<<< तुम्ही एकदा म्हणता >>> कविता लिहितानाही ती भीती होती म्हणून
मग विचारता 'कोण घाबरतय?'
एकदा म्हणता 'कवीने कवितेचा अर्थ समजून सांगितलाच पाहिजे . ... असा हक्क कुणालाच नसतो'
मग म्हणता 'दोन शब्दाचा अर्थ.... याबद्दल कवीची भूमिका काय असते हे मी आधी लिहिलेच आहे'
एकदा ठरवा बुवा काय ते! >>>>>

कवितेचा किंवा कवितेतील काही शब्दांचा अर्थ समजावून सांगणे याविषयीची भूमिका कवीची काय आहे ते एकदाच काय हजारदा सुद्धा ठरवले तरी भूमिका तीच असणार आहे ती कशाला बदलणार आहे?

<<<<< या वाक्यातला प्रथम पुरुष कोण? >>>>
जो कोणी होता तो आता काशी, वाराणसी, प्रयाग, गोदा, अयोध्येला तीर्थयात्रा करायला निघून गेलेला आहे.

@पृथ्वी मानव,
@केशवकुल,
तर्कयुक्त प्रतिसादाबद्दल आपले मनःपूर्वक आभार.

@दत्तात्रय साळुंके, आपले मनःपूर्वक आभार.
@ऋन्मेऽऽष, आपले +७८६x12 विशेष आभार.

@अजिंक्यराव पाटील, मी कोणताही नवीन शब्द जन्माला घातलेला नाही. फक्त दोन शब्द स्पेस काढून एकाला एक जोडले आहेत.

तन, मिलन, नमन, मिनार हे नेहमीचे शब्द आहेत आणि फार जुने आहेत.

@दत्तात्रय साळुंखे,

सर्व सजीव सृष्टी मधील माता आणि तिचे मातृत्व हा कवितेचा केंद्रबिंदू आहे. मानवी स्त्री कवितेत केवळ त्या मातृत्वाचे प्रतिनिधित्व करते. मानवी स्त्री कवितेची नायिका असणे, कवितेची गरज म्हणून निमित्तमात्र आहे.

मातृत्व हे फक्त मानवी स्त्री पुरते मर्यादित नसते. मानवी स्त्री मधील मातृत्व आणि पशु, पक्षी यांच्यातील मातृत्व यात फारसा काही फरक नसतो, जवळजवळ ते एकसमानच असते.

माणूस, पशु, पक्षी, वनस्पती सहित सर्व सजीव यांच्या प्रजनन, पोषण आणि संरक्षण ह्या सर्व प्रेरणा बहुतांश प्रमाणात एकसमान आहेत.

माझे मत असे आहे की, कोणतेही मातृत्व सर्व गुण संपन्न आणि सर्व रसांनी परिपूर्ण असते. जरी एखाद्या मातृत्वातला एखादाच गुण/रस अधोरेखित होत असला किंवा ठळकपणे जाणवत असला तरी उरलेले गुण (अदृश्य स्वरूपात वगैरे) मातृत्वामध्ये असतेच, असे माझे मत आहे.

सर्व रसांनी परिपूर्ण नाही असे मातृत्व असू शकत नाही. जसे मानवी स्त्रीमध्ये स्त्रीत्व जन्मताच येते तसेच मातृत्वही उपजत असते. शृंगार ही मातृत्वाची प्राथमिक गरज आहे. त्यामुळे कोणतेच मातृत्व शृंगारहीन असू शकत नाही.

मातृत्व हे सर्वठाई सारखेच असते. उदाहरणार्थ... कैकयीची वर्तणूक तिचे मातृत्व प्रदर्शित करते तर कौशल्येची वर्तणूक तिचे मातृत्व प्रदर्शित करते. व्यक्तिरेखा बदलल्या पण मातृत्व स्थायी आहे, असे माझे मत आहे.

कविता तुकड्या तुकड्यात दिसत असली तरी मुळात ती कविता मातृत्वाभोवती फिरत असल्यामुळे कविता एकजिनसी आहे. मातृत्व आणि मातृत्वाच्या प्रेरणा केंद्रबिंदू म्हणून कविता वाचली तर कविता उलगडायला फार अवघड जाऊ नये.

@ऋन्मेऽऽष, एस सर.... शंभर टक्के.

कवितेत येणारा बटबटीतपणा काढून टाकण्यासाठी, सहज सुलभता कमी करण्यासाठी दोन शब्दांमधील स्पेस काढून टाकली आहे.

सरजी, अनेकांना मान्य नसले तरी कवितेला गहन, सखोल, गूढ, अगम्य, जटिल वगैरे करण्याचा अधिकार कवीला असतोच.