चला फोटो काढूया : पोस्ट प्रोसेसिंग/एडिटिंग

चला फोटो काढूया : पोस्ट प्रोसेसिंग

नमस्कार,

पोस्ट प्रोसेसिंग/एडिटिंग किंवा बोली भाषेत "फोटोशॉप करणे" हा बऱ्याच जणांसाठी चर्चेचा किंवा वादाचा मुद्दा असतो.

कोणी चांगला फोटो दाखवल्यावर "एडिट केलाय का ?" असं विचारून त्याचं उत्तर हो मिळाल्यावर खवचटपणे "वाटलंच मला" म्हणणं हे त्यापैकीच एक. लोल.

बऱ्याच जणांचा पोस्ट प्रोसेसिंग/एडिटिंग करणं म्हणजे वाईट असा समज असल्यामुळे असे प्रसंग उद्भवतात. सध्या इंटरनेटवर खास करून फोटोग्राफी संबंधित फोटो शेअरिंग साईट्सवर (flickr, ५००px, इंस्टाग्राम इ.) आपल्याला जे जे फोटो बघून "व्वा" असं वाटतं, यापैकी ९९% फोटो हे पोस्ट प्रोसेसिंग/एडिटिंग केलेले असतात हे कितीजणांना ठाऊक आहे ? (१००% लिहिणार होतो पण १% उगीच वाद नको म्हणून सोडलाय. लोल.)

पोस्ट प्रोसेसिंग म्हणजे नक्की काय ?
शब्दशः बघितलं तर, एक फोटो कॅमेऱ्यामध्ये काढल्यानंतर वेगवेगळी साधनं (सॉफ्टवेअर) वापरून त्यावर ज्या ज्या प्रक्रिया केल्या जातात त्याला पोस्ट प्रोसेसिंग म्हणता येईल. त्या प्रक्रिया कोणकोणत्या हि चर्चा आत्ता सुरु करत नाही पण उदाहरणार्थ साध्या साध्या गोष्टी जसे कि फोटो क्रॉप करणे, बेसिक ब्राईटनेस किंवा कॉन्ट्रास्ट सेटींग्ज इथपासून निरनिराळी ऍडव्हान्स्ड सेटिंग्स ह्या सर्व गोष्टी पोस्ट प्रोसेसिंगमध्ये गणल्या जातात.

पोस्ट प्रोसेसिंग कशासाठी ?
निसर्गातला सर्वात ऍडव्हान्स्ड कॅमेरा म्हणजे आपले डोळे हे ज्या पद्धतीने एखादं दृश्य बघू शकतात, ते कितीही अद्ययावत यांत्रिक कॅमेऱ्याने टिपणं हि सध्यातरी अशक्यप्राय गोष्ट वाटते. खूपदा आपणच काढलेल्या एखाद्या सुंदर दृश्याचा फोटो मात्र आपल्याला तितकासा आकर्षक वाटत नाही यामागे हेदेखील एक कारण आहे. या गोष्टीवर एक उपाय म्हणून पोस्ट प्रोसेसिंगकडे पाहिलं जाऊ शकतं. कोणताही बेसिक कॅमेरा हा एखाद्या ठराविक रेंज मधलं एक्सपोजर (सोप्या भाषेत फोटोतील उजेड मापायचं एक एकक) ठेवून एखादा फोटो काढत असतो. उदाहरण म्हणजे एखाद्या निरभ्र दिवसाच्या दुपारी जर आपण एखाद्या व्यक्तीचा फोटो काढतो आहोत आणि मागे सुंदर निळं आकाश आहे. असं असताना जर एक्सपोजर पॉईंट आकाशावर सेट केल्यास आकाश निळंशार दिसतं परंतु त्या व्यक्तीच्या चेहऱ्यावर पूर्ण अंधार होतो आणि तोच पॉईंट जर चेहऱ्यावर सेट केला तर पूर्ण आकाश ओव्हरएक्सपोज होऊन पांढरंशुभ्र होऊन जातं. अश्या वेळी पोस्ट प्रोसेसिंग माहित असलेला फोटोग्राफर योग्य ती सेटिंग्ज ठेवून फोटो काढतो आणि त्यात ज्या तांत्रिक त्रुटी राहिल्या असतील त्यांवर पोस्ट प्रोसेसिंगमध्ये काम करतो .

हे झालं पोस्ट प्रोसेसिंग करण्यामागचं एक कारण. या उलट फोटोग्राफी ही एक कला आणि फोटो ही त्या त्या फोटोग्राफरची कलाकृती असं बघायला गेलं तर ज्याप्रमाणे प्रत्येक चित्रकाराचं एक पॅलेट (रंगसंगती, चित्र काढायची पद्धत, विषय) इत्यादी गोष्टी ह्या वेगवेगळ्या असतात तसंच प्रत्येक फोटोग्राफरप्रमाणे त्यांची पोस्ट प्रोसेसिंगची पद्धत, फोटो एडिट करण्याचं प्रमाण हे नक्कीच निरनिराळं असतं हे लक्षात घेतलं पाहिजे. एकच अनएडिटेड फोटो वेगवेगळ्या फोटोग्राफर्स/एडिटर्स कडून एडिट करून घेतल्यास आपल्याला तितकेच वेगवेगळे फोटो मिळतील.

पोस्ट प्रोसेसिंग किती करावं ?
वर लिहिल्याप्रमाणे किती एडिटिंग करावं हे पूर्णपणे व्यक्तिसापेक्ष असून एका व्यक्तीला उत्तम वाटणारा फोटो दुसऱ्याला भडक वाटू शकतो. त्याचप्रमाणे काही जणांना सूक्ष्म (subtle) एडिट करायला आवडतं ज्यात एडिट केलं आहे कि नाही हेदेखील सांगणं अवघड असतं. एकदा आपण एडिटिंगची माहिती करून घ्यायला लागलो कि आपोआप आपण आपल्याला आवडती शैली विकसित करतो. अर्थात आपल्या स्वतःच्या आवडीनिवडी/शैली देखील बदलत राहू शकतातच.

पोस्ट प्रोसेसिंग करायची सॉफ्टवेअर्स
फोटो एडिटिंग आणि adobe फोटोशॉप या समीकरणाबद्दल वेगळं लिहायला नकोच. परंतु फोटोशॉप/लाईटरूम यासारखी अत्यंत प्रगत सॉफ्टवेअर्स हि अर्थातच पैसे देऊन विकत घ्यावी लागतात. iOS प्रणालीवर लाईटरूमचं मोफत ऍप आहे आणि त्यातदेखील खूप उत्तमप्रकारे प्रोसेसिंग करता येऊ शकतं. मोबाईलवर फोटो एडिट करण्यासाठी मला सर्वात आवडणारं आणि मोफत ऍप म्हणजे स्नॅपसीड (snapseed). अगदी फोटोशॉप अथवा लाईटरूमला टक्कर नाही पण हे ऍप मोफत असूनदेखील यात मास्किंग सारखे प्रकार वापरता येतात. मागे म्हंटल्याप्रमाणे माझी फोटोग्राफी हीदेखील सध्या मोबाईलवरून होत असल्याने लगेच मोबाईलवर एडिट करणं मला खूप सोयीस्कर पडतं. आता तर मोबाईलवर एडिट करण्याची जास्त सवय झाल्यामुळे क्वचित कॅमेऱ्याने फोटो काढलेच, तर तेही मोबाईलवर घेऊन एडिट करतो. अर्थात हे माझं प्राधान्य आहे. व्यावसायिक अथवा इतर अनेक फोटोग्राफर्स कॉम्प्युटरवर एडिट करण्याला प्राधान्य नक्कीच देऊ शकतात.

पोस्ट प्रोसेसिंग शिकावं का ?
अर्थात हो. फोटोग्राफी म्हणजे नुसतं कॅमेऱ्यातून फोटो काढणं राहिलं नसून पोस्ट प्रोसेसिंग देखील आहे असं माझं वैयक्तिक मत आहे. तुम्ही एखादा फोटो काढताना तुमच्या मनात पोस्ट प्रोसेस केल्यानंतरच फोटो तयार असेल तर तुम्ही नक्कीच त्या दृष्टिकोनातून फोटो क्लीक करता आणि यासाठी पोस्ट प्रोसेसिंगचं बेसिक ज्ञान गरजेचं आहे.

तेव्हा आता यापुढे एखादा छान फोटो दिसल्यावर हा एडिट केला आहे का यापेक्षा यात कायकाय एडिट केलं असेल यावर आपण बारकाईनं अभ्यास करू आणि आपल्या फोटोग्राफीमध्ये देखील आपल्याला आवडलेले बदल करत राहू अशी आशा करतो आणि थांबतो.

--------------------------------------------------------------------------

एडिटिंग शिकण्यासाठी अक्षरशः हजारो वेबसाईट्स आणि युट्युब चॅनेल्स आहेत. आपण आपल्याला ज्या सॉफ्टवेअरमध्ये एडिटिंग शिकायचं आहे त्याप्रमाणे शोधून शिकू शकता. एकदा सर्च करत गेलात कि आपोआप एकेक सापडत जातील.

--------------------------------------------------------------------------

टीप : मी एक हौशी फोटोग्राफर असून मला फोटोग्राफीबद्दल जी काही मोडकीतोडकी माहिती आहे ती वेगवेगळ्या वेबसाईट्स, लेख, युट्युब व्हिडिओज आणि हे सर्व बघून/वाचून स्वतः केलेले प्रयोग यावर आधारीत आहे. मला अजून खूप काही शिकायचं शिल्लक आहे आणि कायमच काही ना काही शिल्लक राहील. सर्वांनी या विषयावरची आपापली मतं, सल्ले, काही उपयुक्त लिंक्स असल्यास नक्की शेअर करा.