भाषा : अपभ्रंश, बदल, मतांतरे इ.

यु ट्यूबवर दोन व्हिडियो आहेत
१. शिमगोत्सव
२ लग्नातला

साधना +१
मी जयवंत दळवींच्या कुठल्याशा लघुकादंबरीत ( बहुधा अधांतर) असाच एक वाक्प्रचार वाचलाय. त्यात कळसाचं पाणी मिळाल्याशिवाय ती अंग धरणार नाही, असं काहीसं वाक्य होतं.

प्र का टा

पूर्वी कळशीने घातल्या जाणाऱ्या ह्या अंघोळीस आता नळी वापरलेली पाहून त्याचे नामकरण नळसवणी असे करण्यास हरकत नसावी.

नळसवणी

रोचक

मस्त लेख आहे कुमार सर.

चांगला लेख. त्या महा-विशेषणांनी तर महावैताग आणला आहे. आजकाल महा वापरल्याशिवाय त्या शब्दाला भव्य रूप येणारच नाही अशी समजूत झालेली दिसते. 'महाअंतिम फेरी' हा तर विनोद आहे! अंतिम म्हणजे शेवटची; त्यानंतर काही असू नये. मग त्यात लघुअंतिम - महाअंतिम असे प्रकार असायची काहीच गरज नाही.

मागे मी, तुम्ही कुठेतरी उल्लेख केलेली, सई परांजपे यांची मुलाखत पाहिली. त्यात त्या म्हणतात की 'मस्त' हा शब्द वापरला तर त्यांचे आजोबा ओरडायचे. त्या शब्दाचा मूळ अर्थ (दारू पिऊन मस्त होणे अशा अर्थी) न समजून घेता तुम्ही कुठेही तो शब्द वापरता - असं ते म्हणायचे. पण असो. शब्दांचे अर्थ कालानुरूप बदलतही जातात ह्यावर माझा विश्वास आहे. प्लेटोचा झालेला अफलातून आपण प्लेटोची आठवण न काढताही वापरतोच की. शांता शेळक्यांनीही एका लेखात लिहिल्याप्रमाणे पूर्वी बोरांसाठी वापरण्यात आलेलं 'टपोरी' हे विशेषण आता पोरांसाठी वापरलं जातं. कालाय तस्मै नमः| त्यामुळे मी स्वतःच आजकाल भयंकर मस्त, निव्वळ भारी, उच्च, कडक इत्यादी शब्द वापरतो.

कॉलेजच्या मुलामुलींमध्ये असे शब्द बऱ्याच प्रमाणात प्रचलित असतात. त्यातले काही त्यांच्या भाषेत नंतरही टिकून राहतात किंवा त्यांच्याकडून ते आजूबाजूला झिरपतात.
सही, कडक, टवका, पोपट, भारी, गंडणे हे शब्द असेच आले असावेत. कडक, टवका पोपट हे विपर्यस्त असले तरी ते वापरण्यातपण एक मजा असते. अर्थात अतिरेक झाला की त्यातली गंमत निघून जाते.

लग्नाच्या दुसऱ्या दिवशी नवरा नवरी ला मांडवात अंघोळ घालतात. त्याला हळद धुणे म्हणतात. त्यात कुंकवाचे पाणी करून आळीपाळीने नवरा नवरीच्या अंगावर ओततात. त्यात सुताचा चौक करून त्याच्या पाच कोपऱ्यात तांब्याचे कलश पाणी भरून ठेवतात. त्यांना सूत बांधून ठेवलेले असते. लग्नात बांधलेले काकण म्हणजे सुताने हळकुंड बांधलेले असते ते सोडतात. यात मग बरेच खेळ खेळतात. हातातली सुपारी सोडवणे, अंगावर चुळा टाकणे त्या चुकवणे. काकण एका हाताने सोडवावे लागते. सगळ्यात शेवटी 5 कलश पाणी ओतून अंघोळ घालतात. तर पाणी ओतताना नवऱ्याच्या हातातून नवरीच्या अंगावर ओततात व उलटही करतात. त्या पाण्याला कळसवणी म्हणतात.

नि या उपसर्गाचा प्रयोग जवळ, खाली इत्यादी अर्थांनी केला जातो. त्यामुळे निक्षेप म्हणजे (एखाद्याच्या) जवळ/पाशी टाकणे. ते करणारा/टाकणारा तो निक्षेपक.

पण तुमची शंका रास्त आहे. एखाद्याजवळ पैसे टाकले म्हणजे ते त्याने परत द्यावेच असा काही अर्थबोध होत नाही.

अच्छा! इथे वेगळा अर्थ दिलेला आहे मग - https://www.rbsesolutions.com/class-7-sanskrit-vyaakaran-upasarg-prakaran/

धव = नवरा, त्याचें मुख्य कर्म धवनं अथवा (-वि.) धुवनं( = रतं)>>>

यावरुन आठवले. विवाहबंधन अद्याप टिकुन असलेल्या स्त्रीने प्रियकर केला तर त्या प्रियकराला धगड असे आमच्या इकडे संबोधतात. अर्थातच उघडपणे नाही तर मागुन त्या स्त्रीची निंदानालस्ती करताना हा शब्द वापरतात.

आंबोली घाट उतरल्यावर लगेच माडखोल लागते (हे नदीचे नाव आहे) तिथे धवडकी नावाची वाडी लागते. माझ्या डोक्यात कुठेतरी धगड हा शब्द असल्याने धवडकी म्हणजे नक्की काय असेल याचे कुतुहल होते. तर धवड म्हणजे लोहार, या वाडीतुन जाताना रस्त्याच्या दोन्ही बाजुला लोहारकाम करणार्‍यांची दुकाने आहेत आणि धगधगते भाते लावुन दिवसभर लो़खंड झोडायचा उद्योग इथे सुरु असतो.

कुमार१, लिंक छान. वेळ मिळाला की एकेक शब्द शोधुन वाचत बसायला हवे.

यार हा शब्द हल्ली खुप सार्वजनिक झालाय. मला तो ऊच्चारायचे म्हणजे कसनुसे व्हायचे. जार हा शब्द मागे पडला.

‘नि’ negationदेखील दर्शवतो हे बरोबर.
उदा: ‘निलाजरा’. (मराठीत, अर्थात. तुम्ही संस्कृतातच बघताहात का?)

>>> धव = नवरा
याचा कोकणी ‘घोवा’शी काही संबंध आहे का?
सगळी चर्चा वाचली नाही, हा उहापोह आधीच झाला असल्यास क्षमस्व.