स्वामी - चित्रपट परीक्षण

सायली राज्याध्यक्षांच्या फेसबुक पोस्टमधे ‘स्वामी’ चित्रपटाचा उल्लेख होता. तोपर्यंत हा चित्रपट बासू चॅटर्जींचा आहे हे माहीत नव्हतं. फक्त ‘पलभर में ये क्या हो गया’ हे आवडीचं गाणे यातलं आहे हेच माहीत होतं. याच चित्रपटावरून संजय लीला भन्साळीने ‘हम दिल दे चुके सनम’ हा चित्रपट काढला असाही उल्लेख होता. त्यामुळे कुतूहल चाळवलं गेलं. ‘हम दिल दे चुके सनम’ चित्रपट जरी ओटीटी असला तरी त्यातल्या बेसिक प्रिमायसेसमुळे आवडला होता. (एका व्यक्तीवर प्रेम असून मनाविरुद्ध दुसर्या माणसाशी लग्न झालेली व्यक्ती दुसर्या माणसाच्या चांगुलपणामुळे त्याच्या प्रेमात पडते.) या प्रिमायसेसवरून एका माजी सहकर्मचारीणीशी घातलेला माफक वादही आठवला. तिला वाटलेले की (बहूतेक शेवटच्या सीनमुळे) मंगळसूत्र आणि एकंदरीत भारतीय संस्कृतीमुळे नायिका तिच्या नवर्याकडे परत जाते.

बासू चॅटर्जींचा चित्रपट पाहून केस उपटायची वेळ येणार नाही याची खात्री. त्यामुळे पाहायला सुरूवात केली. क्रेडीट्समधे शरद्चंद्र चॅटर्जी यांच्या कथेवर आधारीत चित्रपट आहे हे वाचून बरं वाटले. उत्पल दत्त, शबाना आझमी, गिरीश कर्नाड, शशिकला वगैरे खणखणीत अभिनय करणारे लोक. तरीही सुरुवातीची काही मिनिटे चित्रपट पकड घेत नव्हता. नवर्याने फेसबुक वगैरे बघायला सुरूवात केलीही. अजून थोडा बघूया करत मी त्याला अख्खा रामलीला पाहणे भाग पाडले होते इत्यादी नकोशा आठवणींची उजळणी करून झाली. हळूहळू मात्र मी गुंतत गेले.

गोष्टही साधीसोपी.
मुलगी (शबाना) लहान असताना नवर्याचं निधन झाल्याने भावाच्या (उत्पल दत्त) आश्रयाला आलेली सुधा शिवपूरी (तीच क्यों की मधील अजरामर बा). विधुर-विनापत्य मामाची भाचीशी जमलेली गट्टी. भाचीचं नाव सौदामिनी (लाडाचं मिनी) आणि नावाप्रमाणे तेजतर्रार. ती बी. ए. करतेय (दूरस्थ असावं कारण काॅलेजमधे जाताना तर दिसत नाही.) वाचायला आणि वादविवाद घालायचा तिला आवडतं आणि मामालाही. गावातलाच एक मुलगा नरेंद्र कलकत्त्याला शिकतो. मामाशी गप्पा मारायला आणि त्याला पुस्तकं आणुन द्यायला नेहमी त्यांच्याकडे येतो. आणि हेच नेमके मिनीच्या आईला खटकतयं. कारण मामाच्या गप्पांच्या मैफिलीत मिनीलाही मुक्त प्रवेश आहे, नव्हे तर मामालाही अश्या मैफिली मिनीशिवाय अपूर्ण वाटतात. वयात आलेल्या मुलीच्या लग्नाची काळजी आईला लागून राहीलीय. मामा आणि मिनीच्या क्षितीजावर दूरदूरपर्यंत लग्नाचा विचार नाही. अर्थात नरेंद्र आणि मिनीची एकमेकाविषयी ओढ काही लपून राहीलेली नाही. आणि म्हणून कदाचित तिच्या आईचा तिचं लग्न लवकरात लवकर ठरवण्याचा अट्टाहासही वाढला आहे. त्यातून मिनीच्या आत्त्याने मिनीसाठी चांगले स्थळ सुचवलंय. अशातच एका अलवार क्षणी मिनी आणि नरेंद्र आपल्या मनीचं गुज एकमेकांना सांगतात आणि सुखस्वप्न बघण्यात रममाण होतात. मिनीच्या आईची कटकट थांबवण्यासाठी का होईन मिनीचा मामा आलेल्या स्थळाला भेटण्यासाठी त्याच्या गावी जातो. तो अर्थात मिनीला वचन देतो की तिच्या मनाप्रमाणेच होईल. मामा परत येतो तोच विकल अवस्थेत. परततानाच त्याला हार्ट अटॅक आलाय. मिनीला मात्र तो स्पष्ट सांगतो की तुला नरेंद्र आवडत असेल. पण तुझ्यासाठी घनःश्याम सुयोग्य आहे. मामा या दुखण्यातून वर येत नाही आणि त्याचे निधन होतं.

मिनीचं आता घनश्यामशी लग्न ठरलयं. पण ती हार मानण्यातली नाही. ती नरेंद्रला पत्र लिहून बोलवते. लग्नाच्या क्षणापर्यंत त्याची वाट पाहते.

आणि तो जेव्हा येत नाही तेव्हा हताश मनाने घनश्यामच्या ( गिरीश कर्नाडच्या) गळ्यात माळ घालून सासरी जाते. अर्थात ती घनःश्याम आणि एकंदरीत संसारापासून चार हात लांबच राहत असते. नाराज असेल पण तिची निरीक्षणशक्ती शाबूत आहे. घनःश्याम घरातील मोठा मुलगा आहे. जबाबदारीने सगळं सांभाळतोय. घरात सावत्र आई (शशिकला, दुसरी कोण) सावत्र भाऊ, सावत्र बहीण आणि वहिनी आहे. कर्तृत्ववान मोठा भाऊ असला तरी घनश्यामची त्या घरात उपेक्षाच होत असते. सावत्र भावाच्या शब्दावर झुलणारे घर घनश्यामच्या साध्या साध्या गरजाही पूर्ण करत नसते. हळूहळू घनश्यामच्या चांगुलपणामुळे मिनी त्याची काळजी घेऊ लागते. घनश्यामही मिनीची काळजी घेत असतो.

सगळं नीट मार्गी लागत असताना नरेंद्र तिच्या सासरी येतो. तो तिच्या दीराचा मित्र असतो. तिच्या गावचा मुलगा म्हणून घनःश्याम त्याचा योग्य पाहूणचार कर असं सांगून कामासाठी दुसर्या गावी जातो. मिनी त्याच्या समोरही यायला तयार नसते. तिच्या गावचा पाहुणा म्हणून घरातल्यांसमोर जुजबी बोलून मिनी बाजूला होते. पण मोका बघून नरेंद्र मात्र आपण तिच्यासाठी आल्याचे सांगतो. ती त्याला विरोध करत असताना सासू बघते. आणि गैरसमजातून दोषारोप करून भांडण होतं. आणि एका तिरमिरीत मिनी नरेंद्रबरोबर घर सोडते.

घर सोडल्यावर मात्र तिला घनश्यामचे तिच्यावरचं प्रेम आणि आपल्यामागे त्याची होणारी आबाळ हे सर्व आठवत असतं. नरेंद्रही बावचळलाय. मात्र सभ्य स्त्री म्हणून परतण्याचे तिचे मार्ग बंद झाले आहेत असं तिला आणि नरेंद्रला वाटत असतं. पण घनःश्याम येतो तिला परत नेण्यासाठी. And they lived happily ever after.

एखाद्या निवांत दुपारी फीलगुड चित्रपट पहायचा असेल तर नक्की बघू शकता.

काय आवडले?

सर्वच कलाकारांनी उत्कृष्ट अभिनय केला आहे.
संगीत - पलभरमे ये क्या हो गया, का करू सजनी सारखी गाणी ज्या चित्रपटात आहेत त्या विषयी अजून काय बोलावे?
दिग्दर्शन - चित्रपटात दाखवलेली नातेसंबंधाची वीण.
मामाला आपल्या भाचीच्या हुशारीचा अभिमान आणि त्याचवेळी तिचा स्वभाव पारंपारीक माणसाबरोबर/घरात घुसमटू शकतो ही जाणीव.
अधूनमधून टोमणे मारणारी पण उगीच छळ वगैरे न करणारी सासू. ती भलेही सावत्र मुलाकडे दुर्लक्ष करत असेल, पण त्याच्या कर्तृत्वावर तिचा विश्वास आहे.
स्वत:मधेच गुंग असलेला सावत्र भाऊ ज्यावेळी त्याची आई मोठ्या भावावर चूकीचे आरोप करते तेव्हा तिला अडवतो. तोच भाऊ सख्ख्या बहीणीवर तिचे लग्न जमत नाही म्हणून वैतागतो सुद्धा.
वहीनीची साडी हक्काने मागून घेणारी नणंद
एखाद्या काहीली करणार्या दुपारी “माझ्या खोलीत ये. माझ्याकडे विजेवर चालणारा फॅन आहे” सांगणारी जाऊ.
मामाच्या शेवटच्या इच्छेचा अनादर तर नाही करायचास पण आपले प्रेम नाही सोडायचंय अशा द्विधा मनस्थितीतली मुलगी
ही सगळी मंडळी नाॅर्मल आहेत, आपल्या आजूबाजूला असू शकतात.

काय आवडलं नाही?
मिनीच्या आईला नरेंद्र का खटकतोय हे कुठे स्पष्ट नाही.
हेमा मालिनी आणि धर्मेंद्रचं उगाचच घातलेलं गाणे.
घनश्यामचे कॅरॅक्टर - अति सहनशील स्वभाव. नवपरीणित पत्नी लांब राहतेय पण हा माणूस का म्हणून विचारत नाही.
स्पाॅयलर अलर्ट:
बायकोचा माजी प्रियकर घरी आलाय आणि तू दुसर्या गावी निघून जातोस?