दारुवरील प्रेम , निष्ठा वगैरे

मध्यंतरी एकदोन दिवस दारुची दुकाने उघडल्यावर मद्यप्रेमी मंडळींनी किलोमीटरच्या रांगा लावून आपली दारुवरील निष्ठा प्रकट केली. माणसाची एखाद्या गोष्टीवर भक्ती असावी तर अशी. प्रेम असावे तर असे. माझ्या मित्रमंडळींमध्ये जी मद्याची भोक्ती मंडळी आहेत ती माझ्या व्यसनमुक्तीच्या कामाची मनसोक्त थट्टा करीत असतात. आणि आजवर मला त्या गोष्टीचा कधीही राग आलेला नाही. याचं कारण व्यसनामुळे उध्वस्त झालेली इतकी आयुष्यं पाहिलीत की आता या कामाच्या महत्त्वाविषयी माझ्या मनात तिळमात्रही शंका उरलेली नाही. त्यामुळे कुणी थट्टा केली किंवा वाद घालु लागलं तर त्यावर काही बोलण्याचीही मला गरज वाटत नाही. तर एकजण थट्टेने म्हणाला की या दारुसाठी लागलेल्या रांगामध्ये मी जाऊन समुपदेशन करीत असेन. मी ही थट्टेतच उत्तर दिलं की माझं काम दारु पिऊन झोकांड्या देत माणूस रस्त्यावर पडू लागला की सुरु होतं. तोपर्यंत मी कुणाच्या सुखाआड येत नाही.

या सार्‍यातील थट्टेचा भाग सोडला तर व्यसनमुक्ती केंद्रात दाखल झालेल्या बहुसंख्य माणसांना अगदी सुरुवातीला पूर्णपणे दारु सोडायची नसतेच असे माझे निरिक्षण आहे. व्यसनमुक्तीपथावर चालणार्‍यांची असंख्य मनोगतं ऐकल्यावर अतिशय जबाबदारीने मी हे विधान करीत आहे. थोडा भाबडेपणा बाजूला करून या समस्येकडे पाहिले तर काय दिसते? बहुतेकजण हे खालावलेल्या प्रकृतीमुळे दाखल झालेले असतात. बहुतेकजणांना स्वतःहून दाखल व्हायचं नसतं. अनेकांच्या संसाराचा खेळखंडोबा झालेला असतो. बायको सोडून जाण्याच्या मार्गावर असते. बरेचसे आर्थिकदृष्ट्या डबघाईला आलेले असतात. अनेकांना पिणे झेपतच नसते. शरीराला सोसत नाही. खिशाला परवडत नाही. कामावरून काढून टाकले जाते. घरातून आईवडील हकलून देण्याची भाषा सुरु करतात. या आणि अशा कारणांमुळे दाखल होणारेच खुप जण असतात. आपण व्यसनाच्या आधीन गेलोआहोत, त्याचे गुलाम झालो आहोत, त्यामुळे आपल्या आयुष्याची वाट लागली आहे. त्यामुळे निरपराध अशा आपल्या बायकामुलांचा, घरच्यांचा आपण छळ करीत आहोत. हे सारे अन्यायाचे आहे. हे सारे थांबले पाहिले म्हणून, मला दारु पूर्णपणे सोडायची आहे असा विचार करून स्वतःहून दाखल होणारा क्वचितच कुणी आढळेल.

या दाखल झालेल्या मंडळीमधल्या अनेकांना असे वाटत असते की जरा ही बिघडलेली तब्येत ठीक होऊ देत. मग आपण "लिमिट" मध्ये पिऊ. सर्व खेळखंडोबा झाल्यावरदेखिल अजूनही पहिले प्रेम हे दारुच असते. मग काही महिने व्यवस्थित राहिल्यावर मनात येतं इतके दिवस राहिलो मग एक पेग घ्यायला काय हरकत आहे? यानंतर मग प्रयोगशीलतेचे दिवस येतात. आणि त्याचा शेवट अर्थातच घमेलेभर दारु रिचवून पुन्हा उपचार केंद्रात जाण्यात होतो. दारुवरील प्रेम या विषयाचे पुरेसे गांभीर्य लोकांच्या लक्षात आलेआहे की नाही ठावूक नाही. त्यामुळे अनेक वर्षे सोबर राहिलेली भली भली मंडळी घसरत असतात.

कधीतरी असे वाटते समजा एखादी अशी मॅजिकल गोळी निघाली की ज्यामुळे भरपूर दारु पिऊनदेखिल शरीराला काहीही त्रास होणार नाही. तर बहुसंख्य व्यसनमुक्ती केंद्रे ओस पडतील असा माझा नम्र दावा आहे. कारण आपल्या व्यसनामुळे दुसर्‍या निरपराध माणसांना होणारा त्रास ही मुळी बेवड्यांची प्रायोरिटी नसतेच. व्यसनी माणूस हा इतका टोकाचा स्वार्थी असतो. व्यसनमुक्ती साधायची असेल तर हा दारुबरोबर सातत्याने चाललेला रोमान्स नाहीसा झाला पाहिजे असे मला वाटते.

अतुल ठाकुर