मी सध्या काय करतो

मी सध्या काय करतो

गेले काही दिवस सक्तीच्या विश्रांतीसाठी अर्धेधिक जग घरात कोंडले गेले आहे त्यात आपली काय कथा? लोक आपापल्या परीने वेळेचा सदुपयोग करताहेत. घरून काम चालले आहे तरी बराच मोकळा वेळ हाताशी आहे. वाचन लेखन चालू आहे. चित्रपट पाहणे, गाणी ऐकणे तर आहेच पण खूप दिवसात संपर्कात नसलेले मित्र आणि नातेवाईक यांना फोनवरून आणि व्हिडीओ चॅटच्या माध्यमातून भेटणे चालले आहे. गप्पा रंगतात आहेत. कन्येची दहावीची परीक्षा तीन पेपर उरलेले असतांना अनिश्चित काळासाठी पुढे ढकलल्या गेली आहे. त्यामुळे धड अभ्यास न धड सुट्ट्या अशी परिस्थिती. तिचे मित्र-मैत्रिणी रोज ठराविक वेळी ऑनलाईन एकत्र येऊन खेळ-अंताक्षरी-गाणी-डान्स-अभ्यास असे सगळेच आलटून पालटून करताहेत. उद्या रात्री सगळ्यांनी आपापल्या बाबांसोबत ९० सेकंद डान्स करतानाचा व्हिडीओ शेयर करायचा आहे त्यामुळे आज-उद्या मला डान्स शिकवण्यात येणार आहे

* * *

घरात ज्येष्ठ नागरिक आहेत - मधुमेह आणि रक्तदाब दोन्ही त्रास असलेले. त्यांना ४ मार्चपासूनच बाहेर जायला बंदीहुकूम काढला होता. त्यांच्या औषधांचा साठा सध्यातरी पुरेसा आहे. दातांच्या आणि डोळ्याच्या तपासणी सारख्या इलेक्टिव्ह गोष्टी पुढे ढकलायचा सल्ला पटकन स्वीकारण्यात आलेला आहे. घरातल्या घरातच दररोज १०००० पावले चालून तसेच तामिळ-तेलगू देमार हाणामारीचे आणि दिलीप कुमारचे खूप जुने भावुक करणारे चित्रपट पाहून त्यांचा वेळ व्यवस्थित जातो आहे. त्यांची बडदास्त उत्तम राखली जात आहे. टीव्हीवर कर्कश्य आवाजातल्या बातम्या पुनःपुन्हा पाहण्याच्या त्यांच्या आग्रहाचा थोडा त्रास होतो, उदास आणि निराश वाटते. त्यांचाही फोनवर स्वमित्रांशी संपर्क आहेच. मोकळा वेळ असल्यामुळे उनो आणि बिगफूल सारखे पत्त्यांचे डाव अधेमधे होत आहेत - हातातले फोन बाजूला ठेवून सगळे कुटुंब एकत्र येण्याचा दुर्लभ योग.

* * *

एक दिवस काही जुनी कागदपत्रे नीट चाळून फायलिंग केले. त्यातील जुनी पत्रे वाचून पुनःप्रत्ययाचा आनंद मिळाला. एक गोष्ट लक्षात आली की गेल्या २० वर्षात कोणालाही पत्र लिहिलेले नाही. पुढे लिहिण्याची शक्यता वाटत नाही. जुन्या बाडातले पणजोबांच्या पश्च्यात सम्राट पंचम जॉर्जच्या स्टॅम्पपेपरवर १९०८ साली केलेले वाटणीपत्र फार मजेशीर वाटले. 'आपसात पटत नसल्यामुळे वाटणी करत आहोत' असे रोखठोक कारण लिहितांना तिन्ही आजोबा बंधूनी पुतण्यांना मात्र स्वतःची इस्टेट आनंदानी लिहून दिलेली आहे

आईचे स्वाक्षरीचे आणि अशिक्षित आजीचे अंगठा उमटवलेले मृत्युपत्र वाचून ह्या द्रष्ट्या स्त्रियांबद्दल कौतुक वाटले. तात्काळ प्रेरणा घेऊन स्वतःचे राहून गेलेले मृत्युपत्र लिहून तयार केले. त्यामुळे येत्या काही वर्षासाठीच्या वित्तनियोजनाचा उप-प्रकल्प आपोआपच पार पडला. करोना काय जाईलही, जगलो तर एव्हढा रिकामा वेळ पुन्हा कधी मिळणार

* * *

बाहेर निसर्ग फुलला आहे . झाडांवर फुलांचे घोस आणि झाडांखाली फुलांचा खच ! पण निसर्गाचे सर्व विभ्रम सध्या 'टच मी नॉट' आहेत.

घराच्या मागे वनखात्याच्या ताब्यातला डोंगर आहे. त्यामुळे आधीपासूनच बरेच पक्षी येतात. कबुतरांचा नकोसा सहवास रोखण्यासाठी जाळी बसवून घेण्याचा पर्याय अजूनही पटला नाही. त्यामुळे चिमण्या, बुलबुल, मैना, साळुंक्या आणि पोपटासारख्या अन्य सुंदर पक्ष्यांना अटकाव होईल असे वाटते. मागच्या वर्षी बुलबुल पक्ष्यांचे बाळंतपण आमच्या टेरेसवर पार पडल्यापासून 'जाळी नकोच' हे मत दृढ झाले आहे. सध्या वाहनांचा आणि एकूणच आवाज कमी असल्यामुळे सकाळ-दुपार पक्ष्यांचे आवाज अधिक स्पष्ट ऐकू येतात. पक्षी धीट झालेत असे उगाचच वाटते. आपण जवळ गेलो तरी घाबरत नाहीत आणि उडूनही जात नाहीत - ही पहा एका पायावर तपस्या चाललीय

* * *

घराच्या तीनपैकी दोन टेरेसवर बाग केली आहे. माळीकाका स्वतःच असल्यामुळे हे काम करायची सवय आणि आवड आहे. नंतर करू म्हणून आधी टाळलेली कामे, रिपॉटिंग, छाटणी, फवारणी आणि टेरेसच्या डीप क्लीनिंगची कामे २-३ दिवसात थोडी थोडी केली. पाठदुखी उफाळून आल्यावर उत्साहाला आवर घालावा लागला पण तोवर बहुतेक कामे योग्यप्रकारे करून झाली होती.

* * *

महिन्याचे सामान तसेही थोडे जास्तच आणले जाते त्यामुळे ती चिंता नाही. लॉकडाऊन होईल अशी शक्यता जाणवल्यामुळे घरकामातल्या दोन्ही मदतनीस, स्वयंपाक करणाऱ्या ताई आणि गाडीचा सारथी यांना मार्च आणि एप्रिल महिन्याचा पगार देऊन थोडी आधीच पूर्ण सुट्टी दिली होती. सफाई कर्मचाऱ्याला थोडे अधिकचे पैसे हवे होते ते दिले. आता सर्व काम स्वतः करावे लागत असल्यामुळे मदतनीसांची खरी किंमत आणि त्यांचे कष्ट कळत आहेत, आपले रोजचे जीवन सुकर आणि आरामाचे करण्यासाठी राबणाऱ्या हातांबद्दल कृतज्ञता वाटते आहे. फळे आणि भाजीपाला पिकवणाऱ्या शेतकरी कुटुंबाकडून हवा तो माल घरपोच (गृहसंकुलाच्या दाराशी) येतो आहे. सर्वात जास्त दुर्लक्षित असलेले कृषीक्षेत्र आणि शेतकरीच आज आपल्याला जगवत आहेत.

* * *

घरातल्या सगळ्यांचेच गृहकृत्यदक्षता अंगी बाणवणे चालले आहे. किचनमधला वावर वाढला आहे आणि कधीतरी करून पाहू म्हणून राहून गेलेल्या पाककृती कमीत कमी साधनात बनवण्यात येत आहेत. सवय न राहिल्यामुळे फजिती होते कधीकधी पण त्यातही मजा आहे. मुळातच खादाड प्रवृत्ती असल्यामुळे जिभेवर ताबा ठेवणे सोपे नक्कीच नाही पण वजन आणि रक्तशर्करा आटोक्यात ठेवण्यासाठी निग्रहाने करावे लागत आहे.

* * *

परिचयातील सर्व मुलांना रोज एक तरी 'करियर ऑप्शन' वर दोन पानी निबंध / अहवाल लिहायचे काम दिले आहे. इंटरनेटची मदत घेऊन नवीन जगात उपलब्ध होणाऱ्या संधींबद्दल त्यांचा आपापल्या परीने हसत खिदळत अभ्यास चालला आहे. रात्री झोपण्यापूर्वी अहवालाचे सादरीकरण बघतांना आपल्याला वाटतात त्यापेक्षा मुले जास्त हुशार, धीट आणि अतरंगी आहेत ही जाणीव सुखावणारी आहे.

* * *

अनेक मित्रांनी घरातले फोटो अल्बम काढून वगैरे बघितल्याचे सांगितले. फोटो प्रिंट काढण्याचा काळ कधीच लोटला असे वाटत असतानांच घरात काही शे प्रिंट फोटो आहेत आणि त्यापैकी जुन्यांचे रंग धूसर होत असल्याचे दिसले. दोन दिवस खपून त्यांचे डिजिटलायझेशन केले. मग कामात काम म्हणून त्यापेक्षा काही पावले पुढे जाऊन जुने कॅमेरे, बाबा आदम कालीन तीन ब्लॅकबेरी फोन, जुनी मेमरी कार्ड्स, जुने वापरात नसलेले अन्य स्मार्टफोन, मान टाकलेला जुना लॅपटॉप, एक्सटर्नल डिस्क अशा विविध ठिकाणी विखुरलेल्या हजारो डिजिटल फोटोना एकेठिकाणी केले, त्यातील अनेकदा कॉपी झालेले, ब्लर-अस्पष्ट झालेले, एकाच प्रसंगाचे एकाच फ्रेममधले उगाच १०-१० काढलेले, फोटोत डोळे मिटलेल्या अवस्थेत लोक असलेले, फोटो-बॉम्बिंगच्या केसेस असलेले असे फोटो नष्ट केले. आता मूड लागेल तस त्यांचे व्यवस्थित वर्गीकरण करणार आहे. ह्या प्रकल्पाचा उपप्रकल्प म्हणून चार्जेर-बॅटऱ्या-वायरी-ऍडॉप्टर-जुने फोन आणि वापरात नसलेल्या अन्य इलेक्ट्रॉनिक वस्तू यांचा बराच इ-कचरा जमा झाला आहे आणि थोडे स्थिरस्थावर झाल्यावर त्याची योग्यप्रकारे विल्हेवाट लावायची आहे.

* * *

स्वतःचे कपाट उपसून पुन्हा नीट लावतांना नावडत्या - गचाळ फिटिंगच्या - कंटाळा आलेल्या - वापरण्याची शक्यता नसलेल्या - सगळ्या कपड्यांना भावपूर्ण निरोप दिला. 'ओन्ली द बेस्ट फॉर मी' असे ब्रीदवाक्य ठेवून सर्व नको असलेल्या अन्य वस्तूही कपाटाबाहेर केल्या. कोनमारी आणि मिनिमलिझम नुसतेच वाचून काय उपयोग ?

लॉंड्री आवडता प्रांत आहे. कपडे मशीनला लावणे, वाळवणे, घडी घालून / प्रेस करून ज्याचे त्याच्या कपाटात लावून देणे इतक्यावरच न थांबता चादरी, टॉवेल, पडदे, सोफा कव्हर, शूज, पायपुसणी आणि मग खुद्द वॉशिंग मशीन असे सर्व क्रमाक्रमाने स्वच्छ करून दिल्यामुळे माबदौलत घरातील सर्वांच्या कौतुकास पात्र ठरले आहेत. कौतुकामुळे उत्साहाचे भरते येऊन पुढची पायरी म्हणून फ्रीजसुद्धा अंतर्बाह्य स्वच्छ करून दिला असता पण चुकीच्या शब्दात सत्य सांगणे भोवले. 'आपल्या घरातील फ्रीज हा अन्नपदार्थ कुजवण्याचा कारखाना झाला आहे' असे प्रज्वल-उज्वल सत्यार्थक विधान करायला नको होते. अब क्या करें के तीर छूट गया कमान से .....

* * *

इमारतीला लागून असलेला एक मोठा प्लॉट रिकामा आहे. त्यापलीकडे काही अंतरावर इमारतींचे बांधकाम सुरु आहे. त्यासाठी आलेल्या मजुरांची पत्र्यांची छोटी घरे मला खिडकीतून दिसतात. त्यांचे काम सध्या पूर्ण बंद पडले आहे. सगळे मजूर मुलाबाळांसह घरीच आहेत. सकाळी लहान मुलांच्या आंघोळी आणि बायकांची स्वयंपाकाची लगबग दिसते. पुरुष मंडळी मात्र फक्त फोनवर किंवा पत्ते कुटतांना दिसतात. त्यांचा कंत्राटदार दोनदा पैसे वाटून गेला आहे, रांगा लावून पैसे घेतांना मंडळी दिसली, राशनही असावे. बघून बरे वाटले. पण तो पुन्हा येईल का माहित नाही. कामच नसेल तर त्याला तरी पैसे मिळतील का असा विचार मनात येतो.

लहान मुलें त्यांचे खेळ स्वतःच शोधतात. हसऱ्या चेहऱ्याने घरासमोर झाडू - सडाशिंपण आणि उगाचच लाकडाच्या झिलप्या इकडच्या तिकडे रचणे, खोटे-खोटे पाणी आणणे असे खेळ (!) ती मुलं खेळतांना दिसतात. त्यांना बघून आनंद वाटावा की दुःख हे मात्र मला समजत नाही.

जीस्त करने के लिए उम्र बहुत थोडी है
अपनी दुनिया से अलग क्या कोई दुनिया देखें

* * *