काली पलक तेरी गोरी...!

बरेचदा काही गाणी ही त्यांच्या सतत गुणगुणाव्याशा वाटणार्‍या गोड चालींमुळे लक्षात राहतात. ही जादु आरडीच्या अनेक गाण्यांमध्ये होती. मात्र "काली पलक तेरी गोरी" मध्ये याही पेक्षा खुप काही जास्त आहे. हे गाणं नुसतं ऐकलं तर असं वाटतं कुणा प्रियकर प्रेयसीचं अतिशय खेळकर मूडमध्ये प्रणयाराधन सुरु आहे. याला कारणीभूत आहे ती आरडीची चाल हे तर खरंच. पण त्याबरोबरच लताने लावलेला जीवघेणा असा, लाडिक, अल्लड प्रेयसीचा सूर आणि किशोरचा लागलेला मिस्किल आवाज. त्यात किंचित थट्टा, अवखळपणा आणि प्रेम यांचं एक मुष्किल मिश्रण आहे.

मजरूह सुलतानपुरींनी १९७२ साली आलेल्या "दो चोर" चित्रपटातील या गाण्याला त्याचा बाज ओळखून शब्द दिले आहेत. त्यातून हे पुन्हा एकदा जाणवतं की त्या काळात साध्यासुध्या गाण्यातही हे शायर कमाल करत असत. त्यांच्या लेखणीची जादू कुठल्याही सिच्युएशनमध्ये लपून राहात नसे. पाट्या टाकणं हा प्रकार तेव्हा नव्हताच. मात्र मजरूह सुलतानपुरींच्या शब्दाची जादू अनुभवायची असेल तर गाणं पाहायलाच हवं. नुसतं ऐकून एक अर्थ कळेल. पण लताच्या मधाळ आवाजात गाताना जेव्हा तनुजा पडद्यावर दिसते तेव्हा "नाज़ुक कमर से लगाए अदा की कटारी जालिमा फेरेगी धीरे-धीरे तु मेरे गले पर यह बाहों के खंज़र...!" या शब्दामागचा खरा अर्थ लक्षात येतो.

आमच्या काव्यशास्त्रात "ध्वनि" हा काव्याचा आत्मा आहे सांगणारा आनंदवर्धनाचा सिद्धान्त आहे. शब्दार्थ एक असतोच पण त्या पल्याडही अनेक अर्थांच्या शक्यता लपलेल्या असतात. त्या ओळखता येणे महत्त्वाचे असते. एकवस्त्रावर असलेली तनुजा पाहणार्‍यांचे श्वास जड करीत पडद्यावर सहज वावरताना लाडिक आवाजात जेव्हा,

ना तो मै डोर से बाँधू ना जाल बिछाऊं ना तीर चलाऊं
नाज़ुक कमर से लगाऊं छुरि ना कटारी सजना
मै तो तेरा दिल लूँगी तुझिसे छुपा के नज़र को बचा के
यूँ ही ज़रा मुस्करा के कहूँगी अनाड़ी सजना

असे म्हणते तेव्हा त्या हालचालींमध्ये, कटीमध्ये, नजरेमध्ये, तीर कुठे आहे, सुरी कुठे आहे हे उमगणे हेच तर खर्‍या रसिकाचे लक्षण. बाकी हा शृंगार रस निर्माण होण्यासाठी धर्मेंद्रच्या शरीरात जणू परकायाप्रवेश करुन किशोरकुमारने लावलेला तो मिस्किल आवाजही कारणीभूत आहेच. संपूर्ण गाण्यात धर्मेंद्रने हे मिस्किलपणाचे काहीशा इरसालपणाचे आणि त्याचबरोबर मदनिकेच्या रुपात समोर उभ्या राहिलेल्या प्रेयसीला पाहून पेटलेल्या प्रियकराचे बेयरींग मस्त घेतले आहे. तनुजा नेहेमीच सुरेख दिसते पण या गाण्यात मात्र कसलिशी किमया होऊन त्या सौंदर्याला मादकता लाभली आहे.

गाण्यात शृंगार निर्माण करण्यासाठी फार काही लागत नाही हेच खरं. गोड, गुणगुणावीशी वाटणारी चाल हवी, त्याला परीसस्पर्श करणारा, समोर उर्वशीलाच उभे करणारा लताचा आवाज हवा आणि तो खुलवणारी नजरेतून आव्हान देणारी तनुजासारखी अप्सरा हवी...!

अतुल ठाकुर

हे गाणे येथे पाहायला मिळेल.
https://www.youtube.com/watch?v=6TiNABGkMvM