व्हॉटसप एक समस्या - अश्लीलता, राजकारण, बदनामी आणि अफवांचे पंढरपूर.

बेफिकीर यांचा व्हॉट्स अ‍ॅप हा लेख आज वाचण्यात आला. आवडीचा विषय म्हणून त्यावर सविस्तर प्रतिसाद लिहायला घेतला आणि तो फारच मोठा झाला. तर आता ‘लेखापेक्षा प्रतिसाद मोठा’ असा टोमणा सहन करायची ताकद माझ्यात नसल्याने हा स्वतंत्र लेख म्हणून प्रकाशित करत आहे. अर्थात यात काही वेगळे मुद्दे आहेत जे त्या लेखात नव्हते. त्यामुळे कोणाला चर्चा करायची असल्यास माझी हरकत नाही.

..................................................

मुख्य विषयाकडे वळण्याआधी सर्वप्रथम थोडे माझ्या व्हॉटसपगिरीबद्दल.

मोजणी करायचे झाल्यास हातासोबत पायांची बोटेही कमी पडतील एवढ्या व्हॉटसप ग्रूप्सचा मी सभासद आहे. तसेच त्यावर पडणार्‍या पोस्टींचा हिशोब मांडायला गेल्यास सायंटिफिक गणकयंत्र मागवावे लागेल ईतकी प्रचंड प्रमाणात त्यावर उलाढाल चालू असते. त्यामुळे मी अध्येमध्ये काही ग्रूप सोडून जातो, तर कालांतराने तिथे परत भरती होत त्या जागी आणखी काही वेगळे सोडतो, जेणेकरून संतुलन राखले जाते. जिथे मी अ‍ॅडमिन आहे असेही चार-पाच ग्रूप आहेत, ते मात्र मी जिवापाड जपतो. कोणी काहीही म्हणा आणि कितीही खेचा, मला तर बाबा अ‍ॅडमिन या पोस्टचे फार कौतुक वाटते. हा मान माझ्याकडेच राहावा म्हणून मी आणखी कोणाला अ‍ॅडमिन केले नाहीये. (अवांतर - या ग्रूप अ‍ॅडमिन पदाला हल्ली ‘टोळी मुकादम’ किंवा नुसतेच ‘मुकादम’ असे नाव पडलेय. माझ्या नेटफ्रेंडसच्या एका ग्रूपवर मला आता माझे नाव विसरून मुकादम याच नावाने हाक मारली जाते)

असो, तर आता या सर्वच ग्रूपवर पडणारे रिपीटेड विनोद वाचणे मी केव्हाचेच सोडून दिले आहे. त्यामुळे सोरट काढल्यासारखे मध्येच एखादा फ्रेश आणि खुसखुशीत विनोद वाचायला मिळेल या मोहापोयी शेकडो रद्दड विनोद वाचणे, ते देखील तेच तेच विनोद कधी या, तर कधी त्या ग्रूपवर, असे एकूणच हजारो पोस्ट वाचण्याचा वेळ मी आता वाचवू लागलोय. सिलेक्टीव्ह विडिओज आणि इमेज मात्र डाऊनलोड करून बघतो. त्याखाली कोणी छानेय म्हणत कॉम्प्लीमेंट दिली असेल तर नक्कीच बघतो.

वादविवाद करणे हा माझा व्हॉटसपवरचा (देखील) पहिला छंद आहे. माझ्या डोक्यातील विचार ईतरांच्या कानावर घालणे ही माझी मूलभूत गरज आहे आणि ती भागवण्याचे एक साधन म्हणूनच मी सर्वप्रथम व्हॉटसपकडे बघतो. जेव्हा माझा एखादा ग्रूपमित्र आपले व्हॉटसअप उघडून बघतो आणि त्याला आमच्या कॉमन ग्रूपवर शंभर दिडशे नवीन मेसेज दिसतात तेव्हा ऋन्मेष हजेरी लावून गेलाय हे तो ओळखून जातो.

असो, एवढेच पुरेसे आहे माझ्याबद्दल. थोडक्यात मी एक पुरेसा पोचलेला व्हॉटसपकिडा आहे हे तुम्हाला समजले असेलच.

................................................

तर आता या व्हॉटसपचे जे काही तुरळक उपयोग आहेत त्यांचा पुरेपूर मान ठेवत यांनी काय समस्या निर्माण केल्या आहेत हे बघूया.

** इथे समस्या म्हणजे - खूप बोअर मेसेज असतात, ढिगाने असतात, दहा लोकांना पाठवा म्हणणारे देवाधर्माचे मेसेज, गूडनाईट गूडमॉर्निंग मेसेज, वेळी अवेळी फोन ट्रिंगट्रिंग वाजतो, काही वायरल मेसेजेसनी फोन हॅंग होतो, वगैरे वैयक्तिक अन किरकोळ त्रासाला वगळण्यात आले आहे. ते तुम्ही आपल्या चॉईसने निवडलेले फायदे तोटे आहेत. सेटींग बदलून, व्हॉटसप वापरावर मर्यादा आखून, अनावश्यक ग्रूप अनजॉईन करून, वा सरळ व्हॉटसपच अनईंस्टॉल करून तुम्ही या त्रासांवर नियंत्रण मिळवू शकतात. म्हणून ईथे आपण त्या सामाजिक समस्यांचा आढावा घेऊया ज्यांचे निवारण तुमच्या आमच्या कोण्या एकाच्या आवाक्याबाहेरचे आहे.

१) अश्लीलता - व्हॉटसपच्या आधीही अश्लीलता नव्हती असे नाही, पॉर्न साईट आधीही होत्याच आणि त्यांची चलती तेव्हाही होतीच. मात्र व्हॉटसपने अश्लीलता फार बोकाळली आहे असे मला वाटते. प्रत्येक स्कूल, कॉलेज, ऑफिसच्या मित्रांचे सर्वसाधारणपणे दोन व्हॉटसप ग्रूप असतात. एक शाकाहारी, तर एक मांसाहारी. शाकाहारी ग्रूपमध्ये मुले मुली एकत्र असतात तर मांसाहारी ग्रूप फक्त मुलांचा असतो, ज्यात अश्लील फोटो आणि पॉर्न विडिओ शेअर केले जातात आणि त्यावर आपल्या आवडी तसेच ऐपतीनुसार शृंगार आणि बीभत्सरसाने नटलेल्या कॉमेंटस केल्या जातात. आता शाकाहारी ग्रूपमध्ये जेवढी मुले असतात त्यातील काही सन्माननीय अपवाद वगळता बहुतांश मुले या मांसाहारी ग्रूपचे देखील सभासद असतात. (मुलींचे असे ग्रूप्स असतात की नाही याची कल्पना नाही, पण कदाचित त्यांच्या लेव्हलनुसार असावेत.)

असो, तर एखादे अ‍ॅप्लिकेशन वा फोल्डर, हाईड वा लॉक करण्याच्या सुविधेमुळे, आपला फोन कोणाच्या हातात पडून त्यातले भलते सलते कोणी पाहिले तर लाज जाईल ही भिती देखील आता नाहीशी झाली आहे. थ्रीजी नेटवर्क वा वायफायमुळे फास्ट स्पीड मिळणे, किमान १ जीबीचा डेटाप्लान असणे, किमान ८ ते १६ जीबी चे मेमरी कार्ड असणे, ग्रूपवर शेअर झालेले पॉर्न विडिओ आणि इमेजेस सहज उपलब्ध होणे, त्यांना मोबाईलमध्ये साठवून ते हवे तेव्हा हाताशी राहणे, आपल्यात दडलेले आंबटशौकिन मूल बाहेर काढत पांचट चर्चा करायला त्या मांसाहारी व्हॉट्सपग्रूपचे व्यासपीठ उपलब्ध होणे, यामुळे एकंदरीतच अश्लीलतेचा निचरा होतोय की सभ्यता अन संस्कृतीचा कचरा होतोय असा प्रश्न मला पडलाय.

तर, स्मार्टफोन कसा वापरावा यासाठी गरजेची थोडीशी अक्कल येताच, त्या वयातच मुलांच्या हातात स्मार्टफोन, पर्यायाने व्हॉट्सप आणि त्यातून वर उल्लेखलेले सारे प्रकार येत आहेत. ही धोक्याची घंटा आहे पालकांनो, सावधान!

२) राजकारण - हा खूप व्यापक विषय आहे. पण तरीही यावर फारसे लिहिणे मुद्दामच टाळतोय. कारण माबोवर राजकीय चर्चा अश्याही खूप चालतात, तर ईथेही पुन्हा तेच ते दळण नको.
मात्र थोडक्यात एवढेच सांगेन की सध्याचे बदललेले राजकीय प्रचाराचे फंडे, जनतेची दिशाभूल आणि ब्रेनवॉश करायच्या पोस्टी, यासाठी या व्हॉटसपचा सर्रास (गैर) वापर होत आहे आणि ही एक समस्याच आहे.

३) बदनामी - ही ईथे कोणाचीही होते, होऊ शकते. अर्थात तुम्ही आम्ही सेलिब्रेटी नसल्याने आपल्याला तशी भिती नाही. पण आपल्या श्रद्धास्थानांची वा आपण ज्यांचे चाहते आहेत त्यांची, वा अशीही कोणाचीही बदनामी करायला जर एखादे माध्यम सहाय्यक ठरत असेल तर नक्कीच ती समस्या आहे. राजकीय नेतेच नाही, तर काही चित्रपट कलाकार, आणि क्रिकेटर्स बद्दल जे काही पातळी सोडून विनोद ईथे फिरतात त्यावर नियंत्रण राखणे अशक्यच आहे.

४) अफवा - अफवा पसरण्यासाठी यापेक्षा वेगवान माध्यम सध्या दुसरे नाही. मग ती अफवा सामाजिक तणाव निर्माण करणारी असो वा अमुक तमुक प्रसिद्ध व्यक्तीचे निधन झाली अशी वरकरणी निरर्थक असो. न्यूज वगैरे चेक न करता सर्वात प्रथम ही बातमी आपण ग्रूपमध्ये द्यावी या हव्यासापोटी या अफवा आणखी वेगाने फिरू लागतात.

ईतर समस्या - व्हॉटसपवर आपण स्वताचेही पर्सनल फोटो, विडिओ आणि बरेच काही शेअर करतो. त्याचा सहजपणे गैरवापर होऊ शकतो. वर म्हटल्याप्रमाणे हा आपला वैयक्तिक प्रश्न असून याची काळजी आपली आपणच घेतली पाहिजे. पण बरेच तांत्रिक गोष्टींबाबत आपण अनभिज्ञ असल्याने आणि व्हॉटसपचे पुरते व्यसन लागल्याने ते सहजी सोडणे शक्य नसल्यास येत्या काळात आपली प्रायव्हसी आपण जपणे ही देखील सर्वांसाठीच एक मोठी समस्या होणार आहे. यावर जास्त भाष्य जाणकारच करू शकतील, मी ठरलो दगड-मातीचा ईंजिनीअर. ईति लेखनसीमा !

- ऋन्मेऽऽष