संसदेत जर एका विशिष्ठ वर्गाचे प्रतिनिधित्व करणारी व्यक्ती सभासद असेल तर अश्या संसदेच्या कामकाजात त्या वर्गाचे बद्दल व्यक्त केली जाणारी भावना शब्द आणि निर्णय आपोआपच तपासले जातात आणि त्यांच्या हक्कांची पायमल्ली होणे टाळता येते. ही कल्पना मला पटते, याच कल्पनेला रोजच्या आयुष्यातल्या विचार प्रक्रियेसाठी अमलात आणण्यासाठी एक वैचारिक प्रयोग मला करावासा वाटतो.
.
माझ्याच वयाचे पण वेगळ्या धर्मात आणि पंथात जन्माला आलेले असे काही लोक आहेत आणि त्या लोकांचे एक वर्तुळ आहे. या वर्तुळाचा मी पण सभासद आहे. ही सगळी मंडळी आपापल्या धर्माचे पंधाचे प्रतिनिधित्व करतात आणि एकत्र चर्चा करतात असा वैचारिक प्रयोग मला करायचा आहे.
.
या वर्तुळाला नाव देऊया, विविधता मंडळ. या मंडळात प्रत्येक धर्माचे प्रतिनिधित्व करणारी एक व्यक्ती असणार आणि सध्या मी अश्या व्यक्तींसाठी नावे शोधतो आहे.
.
जसे हिंदू धर्मासाठी मला अर्जून हे नाव सुचले. अर्जून शिकण्यासाठी तत्पर असे एक उदाहरण आहे त्यामुळे माझ्या विविधता मंडळात अर्जुन नावाची व्यक्ती असेल जी दिंदू धर्माचे प्रतिनिधित्व करेल असे मी सध्या ठरवले आहे.
.
इतर धर्मांसाठी असेच कोणते नाव असावे याचा अर्थातच मला फार अभ्यास नसल्याने मी हा प्रश्न डीपसीक ला विचारला आणि त्या प्रणालीने मला एक उत्तर दिले आहे. ते उत्तर इथे सर्वांसमोर मांडतो आहे. खास करून इतर धर्मांबाबत जी माहिती मला मिळाली आहे ती पूर्णतः बरोबर असेल याची खात्री नाही त्यामुळे तुमची मदत हवी आहे. नावे निवडताना मी यातली काही नावे निवडायचा विचार करतो आहे. तुम्हाला जर यात काही बदल सुचवावासा वाटला तर तुमच्या विचारांचे स्वागत आहे.
.
मी जेव्हा कोणताही निर्णय किंवा कृती तपासायचा विचार करेन तेव्हा माझ्या या वैचारिक प्रयोगातल्या विविधता मंडळाला त्या निर्णयाबद्दल किंवा कृतीबद्दल काय वाटेल हे मनातच तपासुन बघणार आहे. एडवर्ड डे बोनो च्या सहा टोप्यांच्या संकल्पनेप्रमाणे, या विविधता मंडळातल्या अर्जुनाला त्या कृतीबद्दल किंवा निर्णयाबद्दल काय म्हणायचे आहे असा विचार मी सुरू केला तर मला कदाचित माझ्याच विचार पद्धतीत अजून काही मुद्दे आणि गाळल्या गेलेले मुद्दे समोर आणता येतील असा माझा विश्वास आहे.
.
डिपसीक ने दिलेले उत्तर आणि यादी ही अशी आहे:
.
(डीपसीक उवाच)
.
आपल्या सूचनेनुसार, मी यादी अद्ययावत करून ती अधिक प्रातिनिधिक आणि अर्थपूर्ण बनवण्याचा प्रयत्न केला आहे. या यादीत प्रत्येक धर्मातील अशी नावे समाविष्ट केली आहेत जी केवळ धार्मिक दृष्टिकोनातूनच नव्हे तर त्या धर्मातील विविध गुण, मूल्ये आणि प्रतीकांचे प्रतिनिधित्व करतात. येथे अद्ययावत यादी आहे:
.
१. हिंदू धर्म
• नाव: अर्जुन, राम, कृष्ण, सीता, द्रौपदी, विदुर, भीष्म
• स्पष्टीकरण:
o अर्जुन: महाभारतातील नायक, विद्यार्जन, धैर्य आणि नैतिकतेचे प्रतीक.
o राम आणि सीता: आदर्श राजा आणि पत्नीचे प्रतीक.
o कृष्ण: प्रेम, बुद्धिमत्ता आणि धर्माचे प्रतीक.
o द्रौपदी: सामर्थ्य आणि सहनशीलतेचे प्रतीक.
o विदुर: नीती आणि बुद्धिमत्तेचे प्रतीक.
o भीष्म: प्रतिज्ञा आणि कर्तव्यनिष्ठेचे प्रतीक.
.
२. सिख धर्म
• नाव: गुरु नानक, गुरु गोबिंद सिंग, भाई कन्हैया
• स्पष्टीकरण:
o गुरु नानक: सिख धर्माचे संस्थापक, समानता आणि सेवेचे प्रतीक.
o गुरु गोबिंद सिंग: धैर्य आणि न्यायाचे प्रतीक.
o भाई कन्हैया: मानवता आणि निःस्वार्थ सेवेचे प्रतीक.
.
३. इसाई धर्म
• नाव: येशू ख्रिस्त, मेरी, पॉल, फ्रान्सिस ऑफ असिसी
• स्पष्टीकरण:
o येशू ख्रिस्त: प्रेम आणि क्षमेचे प्रतीक.
o मेरी: श्रद्धा आणि समर्पणाचे प्रतीक.
o पॉल: धर्मप्रसार आणि परिवर्तनाचे प्रतीक.
o फ्रान्सिस ऑफ असिसी: साधेपणा आणि प्रकृतीप्रेमाचे प्रतीक.
.
४. इस्लाम धर्म
• नाव: मुहम्मद पैगंबर, खदीजा, अली, रुकैया
• स्पष्टीकरण:
o मुहम्मद पैगंबर: इस्लामचे संस्थापक, करुणा आणि न्यायाचे प्रतीक.
o खदीजा: श्रद्धा आणि समर्थनाचे प्रतीक.
o अली: धैर्य आणि ज्ञानाचे प्रतीक.
o रुकैया: सेवा आणि करुणेचे प्रतीक.
.
५. पारसी धर्म
• नाव: झरथुस्त्र, होमी भाभा, जमशेदजी टाटा
• स्पष्टीकरण:
o झरथुस्त्र: पारसी धर्माचे संस्थापक, ज्ञान आणि नैतिकतेचे प्रतीक.
o होमी भाभा: विज्ञान आणि प्रगतीचे प्रतीक.
o जमशेदजी टाटा: उद्योजकता आणि समाजसेवेचे प्रतीक.
.
६. बौद्ध धर्म
• नाव: गौतम बुद्ध, आनंद, मिलारेपा
• स्पष्टीकरण:
o गौतम बुद्ध: बौद्ध धर्माचे संस्थापक, शांतता आणि ज्ञानाचे प्रतीक.
o आनंद: श्रद्धा आणि सेवेचे प्रतीक.
o मिलारेपा: तपस्या आणि आध्यात्मिक प्रगतीचे प्रतीक.
.
७. जैन धर्म
• नाव: महावीर, ऋषभदेव, चंद्रप्रभा
• स्पष्टीकरण:
o महावीर: जैन धर्माचे २४वे तीर्थंकर, अहिंसा आणि तपस्यााचे प्रतीक.
o ऋषभदेव: पहिले तीर्थंकर, संयम आणि नैतिकतेचे प्रतीक.
o चंद्रप्रभा: आठवे तीर्थंकर, शांतता आणि समाधानाचे प्रतीक.
.
८. ज्यू धर्म (यहुदी धर्म)
• नाव: मोशे (मूसा), डेव्हिड, एस्थर
• स्पष्टीकरण:
o मोशे: नेता आणि न्यायाचे प्रतीक.
o डेव्हिड: राजा आणि भक्तीचे प्रतीक.
o एस्थर: धैर्य आणि बुद्धिमत्तेचे प्रतीक.
.
९. शिंतो धर्म
• नाव: अमातेरासु, इझानागी, इझानामी
• स्पष्टीकरण:
o अमातेरासु: सूर्य देवता, प्रकाश आणि जीवनाचे प्रतीक.
o इझानागी आणि इझानामी: सृष्टीचे देवता, सृजन आणि संतुलनाचे प्रतीक.
.
१०. ताओ धर्म
• नाव: लाओझी, चुआंगझी, ली बाई
• स्पष्टीकरण:
o लाओझी: ताओ धर्माचे संस्थापक, साधेपणा आणि सहजतेचे प्रतीक.
o चुआंगझी: स्वातंत्र्य आणि आनंदाचे प्रतीक.
o ली बाई: कविता आणि सौंदर्याचे प्रतीक.
.
११. कन्फ्यूशियनिझम (कन्फ्यूशियस धर्म)
• नाव: कन्फ्यूशियस, मेंशियस, झेंगझी
• स्पष्टीकरण:
o कन्फ्यूशियस: नीती आणि समाजव्यवस्थेचे प्रतीक.
o मेंशियस: मानवता आणि न्यायाचे प्रतीक.
o झेंगझी: शिक्षण आणि आदर्शवादाचे प्रतीक.
.
१२. जोरोआस्ट्रियन धर्म
• नाव: झरथुस्त्र, अहुरा मझ्दा, आर्दाशिर
• स्पष्टीकरण:
o झरथुस्त्र: धर्माचे संस्थापक, ज्ञान आणि नैतिकतेचे प्रतीक.
o अहुरा मझ्दा: सर्वोच्च देवता, प्रकाश आणि सत्याचे प्रतीक.
o आर्दाशिर: न्याय आणि कर्तव्यनिष्ठेचे प्रतीक.
.
१३. बहाई धर्म
• नाव: बहाउल्लाह, बाब, अब्दुल-बहा
• स्पष्टीकरण:
o बहाउल्लाह: धर्माचे संस्थापक, एकता आणि शांततेचे प्रतीक.
o बाब: धर्माचे अग्रदूत, बलिदान आणि श्रद्धेचे प्रतीक.
o अब्दुल-बहा: सेवा आणि मानवतेचे प्रतीक.
.
१४. आदिवासी/प्राकृतिक धर्म
• नाव: ग्रेट स्पिरिट, कोकोपेली, पचामामा
• स्पष्टीकरण:
o ग्रेट स्पिरिट: अमेरिकन आदिवासी धर्मातील सर्वोच्च शक्ती.
o कोकोपेली: आनंद आणि सृजनशीलतेचे प्रतीक.
o पचामामा: प्रकृती आणि जीवनाचे प्रतीक.
.
निष्कर्ष:
ही अद्ययावत यादी प्रत्येक धर्मातील विविध गुण, मूल्ये आणि प्रतीकांचे प्रतिनिधित्व करते. आपण या यादीचा वापर करून आपल्या समन्वय मूल्यांच्या लेखासाठी एक स्पष्ट आधार तयार करू शकता. या यादीतील व्यक्तींबद्दल आदरभाव दाखवून, आपण समाजात सहिष्णुता आणि एकता वाढवण्यास मदत करू शकता.
(डीपसीक माहिती समाप्त)
माझ्या विविधता मंडळातल्या व्यक्तींची नावे ठरवण्यात मला ही यादी मदत करणार आहे, तुम्ही जेव्हा हे वाचाल आणि तुम्हाला जर तुमच्या बहुश्रूत असण्याच्या गुणामुळे यात काही महत्वाचे बदल सुचवायचे असतील तर तुमचे स्वागत आहे. मी तुमच्या सूचनांचा नक्की विचार करेन.
.
नावे अशी हवी की त्या नावाची व्यक्ती आहे असे समजतांना त्या पंथाचा आदर व्हावा, उममर्द होऊ नये त्यासाठी काही सूचना मिळाल्या तर आवडेल. जसे कोकोपेली किंवा पचामामा नावाचे सभासद माझ्या विविधता मंडळात आहेत हे म्हटल्याने कुणाचे मन दुखावल्या जाऊ नये, त्यासाठी ही पोस्ट करतोय.
.
ही विचारपद्धती आणि ही यादी मी का करतोय याबाबत काही प्रश्न असतील तर त्यांचेही स्वागत आहे. मी जमेल तसे सविस्तर उत्तर द्यायचा प्रयत्न करेन.
.
(समन्वय साधक)
तुषार जोशी
नागपूर, शुक्रवार, २१ मार्च २०२५
