अफ्रिकेतील अतर्क्य - भाग १

( प्रस्तुत कथा हि सत्य कथा नसुन केवळ मनोरंजन म्हणून लिहिण्यात आलेली आहे . लेखनशैलीमुळे मायबोलीवरील नवीन लोकांना ती सत्य कथा असल्याप्रमाणे वाटू शकते. पण वाचकांचे निखळ मनोरंजन करणे हाच कथेचा उद्देश आहे. )

या जगात काही वेळेस इतक्या विलक्षण घटना घडतात कि त्यामागचं विश्लेषण करूनसुद्धा त्या घटना घडण्यामागच प्रयोजन कळत नाही. प्रगतीकडे वाटचाल करणाऱ्या देशांमध्ये असल्या घटना या भाकडकथा अथवा खुळचट कल्पना म्हणुन केराच्या टोपलीत जमा होतात. पण तरीही अशा काही विलक्षण घटनांवर काही लोकांचा ठाम विश्वास आहे. अशाच प्रकारातली घटना काहीशी माझा बाबतीत पण घडली. हि हकीकत माझा आफ्रिकेत ८०-९० च्या दशकाला वास्तव्याला असतानाची आहे, मी ज्या कंपनी मध्ये काम करत होतो. त्या कंपनीने उत्पादनाचा एक नवीन कारखाना आफ्रिकेतल्या एका गावाजवळच असलेल्या भागात काढला होता, त्या कारखान्याचे आत्तापर्यंतचे कामकाज आणि उत्पादन प्रक्रिया याचा आढावा घेण्यासाठी मला तेथे पाठवण्यात आलेलं होतं. नवीन उत्पादनामध्ये काही सुधारणांची गरज आहे कि नाही हे पहाणे हा कंपनीचा मुख्य उद्देश होता. आफ्रिका खंड म्हणजे दूरदूरवर पसरलेला विस्तीर्ण जंगल प्रदेश, कित्येक आफ्रिकन आदिवासींच्या जमाती तिथल्या प्रदेशात वास्तव्याला होत्या. हे आफ्रिकन आदिवासी तऱ्हेतऱ्हेचे विचित्र गैरसमज पाळून होते त्याचा नंतर मला प्रत्यय आलाच. अशा या प्रदेशात माझं आगमन झालं. माझी व्यवस्था तिथेच कंपनीच्या एका गेस्टहाउस वर करण्यात आली होती, काही हवं नको असल्यास कंपनी चा एक नोकर नेमून दिलेला होता तो तेथीलच राहणारा होता., जेवणासाठी मात्र गावातल्या खानावळीवर जावं लागणार होतं. दुसऱ्या दिवशीपासून मी कामाला सुरुवात केली, मी कंपनी मधल्या सगळ्या विभागाच्या कामकाजांचा आढावा घेतला. कामाची ठराविक पद्धती सुरुळीत चालू आहे कि नाही ते पाहिलं. काही त्रुटी असल्यास त्या संदर्भात संबधित अधिकार्यांना योग्य त्या सूचना दिल्या. गेस्टहाउस वर परतल्या नंतर दिवसभराच्या कामाचा आढावा घेणारा अहवाल बनवत असे जो मायदेशी गेल्यानंतर मला माझा वरिष्ठ अधिकार्यांना सुपूर्त करावा लागणार होता. तसंही जास्त काही काम नसल्याने आणि कंपनीच्या या ब्रांच च्या लोकांसाठी मी वरिष्ठ असल्याने मी कंपनीमधून लवकरच परत गेस्टहाउस पर्यंत पोहोचत असे. रात्रीच्या जेवणाची व्यवस्था एका खानावळीत झालेली होती. माझा नोकराने त्याचं नाव बोमान (इंग्रजीत Bouman) होतं, त्याने मला माझी खानावळ दाखवुन दिली जी गेस्टहाउस पासून जवळच होती आणि माझं गेस्टहाउस हे देखील एका गावाजवळ होतं, आणि कंपनी शहराच्या एका बाजूला. जाण्यायेण्यासाठी कंपनी ची गाडी असल्यामुळे जास्त त्रास न्हवता. एकंदरीत माझी व्यवस्था कंपनीने नीट लावलेली होती. माझा नोकर बोमान हा आफ्रिकनच होता पण त्याला बऱ्यापैकी इंग्लिश येत असल्यामुळे भाषेचा अडसर येण्प्रयाचा प्रश्नच न्हवता, बोमान हा बाजूच्या गावातच राहत होता, रोज सकाळ संध्याकाळ तो गेस्ट हाउस वर साफसफाई करायचा. काही हवं नको असेल तर ते पहायचा, बोमानने मला रात्री अपरात्री अनोळखी भागात जास्त वेळ फिरू नका असा सल्ला दिलेला होता. मी त्यामागचं कारण विचारलं तर तो डोळे मोठे करून म्हणाला कि रात्रीची वेळ हि पिशाच्चासाठीची असते अनोळखी रानावनात ती भटकत असतात. मी त्याच्या हो ला हो केलं. पुढे मला समजलं कि आफ्रिकन लोकांमध्ये तऱ्हेतऱ्हेचे विचित्र समज होते. जादुविद्या आणि मंत्र तंत्र जाणणारे अनेक मांत्रिक, कित्येक निषिध्द क्षेत्रे कि जिथे जायला आफ्रिकन लोकं कचरत न्हवे तर धजावतसुद्धा नसत. पण मी मात्र काम आणि परत गेस्ट हाउस यातच व्यस्त असल्याने दुसरीकडे लक्ष द्यायला फारसा वेळ न्हवता. त्या रात्री बोमान ने मला जी खानावळ दाखवुन दिली होती तिथे नेहमीप्रमाणे मी जेवायला गेलो. खानावळ कसली एक प्रकारची झोपडीच होती ती, थोडसं लाकूड आणि झाडांच्या वाळलेल्या फांद्या पासून छप्पर बनवलेलं होतं. बाहेर पाच सहा लाकडाच्या ढलप्या पासून बनवलेली बाकडी टाकलेली होती. मोडके तोडके लाकडाचे टेबल्स बनवलेले होते. खानावळीत जेवण हे त्यामानाने चांगले मिळत होते. कोपऱ्यातल्या जागेवर दोघे तिघे आफ्रिकन गप्पा मारत होते, ती लोकं कदाचित शहरी असावीत, या खानावळी मध्ये बऱ्याचदा परदेशी लोक येत असत त्यामुळे मला पाहून त्या मंडळींना आश्चर्य वाटलं नाही. ते लोकं आपल्याच गप्पांमध्ये दंग होते. आसपास खाण्याची दुसरी एवढी चांगली व्यवस्था नसल्याने परदेशी मंडळी येथेच येत असावीत. कुठे बसावा असा विचार करत मी बाजूलाच उभा होतो.

“ इथे नवीन आहात काय “ बाजूच्याच बाकड्यावर बसलेला एक गोरा इसम माझाकडे पाहून अस्खलित इंग्लिश मध्ये म्हणाला.
मी त्याचाकडे पाहिलं, मध्यम वयाचा असा तो शरीराने चांगलाच मजबूत वाटत होता. तो कदाचित युरोपिअन भागातला असावा.

“हो नवीनच आहे” मी त्याला प्रतुत्तर दिलं.

“छान, या इथे बसा.” आपल्या समोरच्या बाजूला निर्देश करत तो म्हणाला.

मी गुपचूप त्या गोऱ्या इसमासमोर जाऊन बसलो, याचा पुढ्यात असलेल्या भांड्यामध्ये कसलातरी द्रव पदार्थ होता, सूप असावं बहुधा, तो इसम माझं निरीक्षण करतच होता, तेवढ्यात खानावळी मधल्या पोऱ्याने माझापुढे जेवणाच ताट आदळलं.
“माझा नाव अॅलन, आपला हात पुढे करत तो म्हणाला. मी त्याचाशी हात मिळवला त्याची पकड खूपच मजबूत होती. मजबूत बांध्याचा असा तो इसम होता.

“ भारतीय आहात ” त्याने प्रश्न केला . मी कसनुस हसत हो म्हणालो.

“ तुमच्या गव्हाळ वर्णावरून ओळखलं.” आपले पांढरेशुभ्र दात दाखवत तो हसला.

जेवता जेवता आमचं संभाषण सुरु झालं. मी इथे कंपनीच्या कामानिमित्त आलो असल्याचं अॅलनला सांगितलं. अॅलन हा एक कलंदर माणूस असल्याच माझा लक्ष्यात आलं. काही वर्षापूर्वीच त्याने सैन्यदलातून स्वेच्छा निवृत्ती घेतलेली होती. कुटुंबात जवळचे कोणी न्हवते, पत्नीशी घटस्फोट झालेला होता. मुलबाळ न्हवती. पण संपत्ती बरीच होती. अॅलनला फिरण्याचा बराच नाद होता. बऱ्याच देशात तो फिरलेला होता. युरोप, आशियाई देश आणी अरब देशांमध्ये फिरून झाल्यानंतर त्याने आपला मोर्चा आफ्रिकेकडे वळवला होता. आफ्रिकेतल्या दाट वनराई मध्ये सफारीसाठी तो प्रथमच आलेला होता. इथून जवळचं राहणाऱ्या एका आफ्रिकन माणसाकडून त्याने एक घर भाड्याने घेतलेलं होतं. आणि सध्या आफ्रिकेतल्या सफरीची रोमांचीकता तो अनुभवत होता. इथले सफरीचे एक दोन किस्से त्याने मला ऐकवले, विविध प्राणी आणि निरनिराळ्या प्रकारचे पक्षी त्यांचा वावर यावर बरंच बोलणं झालं. दिवसभर काम करून दमून भूक लागल्याने मी त्याचं बोलणं नुसत ऐकत होतो आणि जेवता जेवता भुवया उडवून प्रतिसाद देत होतो. आमच्यामध्ये बऱ्यापैकी ओळख निर्माण झाली, जेवण संपल्यावर आम्ही बाहेर खानावळीच्या बाहेर आलो, आता आमच्यामध्ये बऱ्यापैकी ओळख म्हणा वा मैत्री म्हणा झालेली होती. त्याने मला त्याचा भाड्याचा घरामध्ये एकदा येण्याच निमंत्रण दिलं. मी त्याला होकार दिला आणि हसतच त्याचा निरोप घेतला. दिवसभर काम करून संध्याकाळी गेस्टहाउस वर येणे हाच दिनक्रम बनला होता, कंपनी च्या कामाचा आढावा घेऊन त्यावर टिपणं बनवण्याचं माझं काम जोरात चालू होतं. दरम्यानच्या काळात अॅलनच्या भाडोत्री घरी जाणं झालं. अॅलनच्या घरात फारसे सामान न्हवतेच, एक बेड, लाकडी कपाट ,टेबल, खुर्ची आणि टेबलावर सफरींच्या माहितींची काही पुस्तके पडलेली होती बस एवढचं. अॅलनने माझं यथोचित स्वागत वगैरे केल्यावर आम्ही गप्पा मारत बसलो, म्हणजे बोलत तोच होता मी आपलं उगाच ऐकत होतो. अॅलनच्या गप्पांना काही कमी न्हवती, आफ्रिकेत आल्यापासून त्याने काय काय अनुभव घेतले तो ते सांगत होता. इथल्या विक्षिप्त लोकांबद्दल त्याला त्याच्या घरमालकाने देखील सांगितलेलं होतं. इथले काळी जादू करणारे मांत्रिक काहीही करू शकत होते त्यांना बऱ्याचशा विद्या अवगत होत्या. एकदा घरमालकाच्या शेजारी राहणाऱ्या एका मुलाला कसलीशी पिशाच्च बाधा झाली होती तर त्यांनी एका मांत्रिकाला बोलावलेल होते तो मांत्रिक फारच पोहोचलेला होता. त्याने त्या मुलाला पिशाच्चापासून मुक्त केलं. हे अॅलन निर्विकारपणे सांगत होता, अॅलनने जंगलातील काही भागात फेरफटका सुद्धा मारला होता. तो सांगत होता कि अफ्रिकेतील दुपारच रखरखत उन म्हणजे एक वैतागच होता, अशा भर दुपारी अॅलन जंगलात गेला होता. असं म्हणून त्याने सांगायला सुरुवात केली. त्याने जाताना जवळ त्याचं रायफल नेलं होतं. पायात जाड बूट, हाफ शर्ट आणि शॉर्ट प्यांट असा पेहराव करून तो निघालेला होता. आफ्रिकेच्या जंगलात झाडी झुडुपे यांची गर्दीच होती, चालण्याच्या रस्त्यावर वाळलेले गवत पसरलेलं. पायवाट अशी म्हणून नाहीच, अशाच एका भागातून कपाळावरील घाम टिपत तो जात होता. चालत असतानाच बाजूच्या पसरलेल्या झुडुपातून कसलातरी खुसपुसल्यासारखा आवाज आला, काहीतरी वाळलेल्या गवतावरून घासत चाललेल होतं. अॅलनने आपले कान टवकारले आणि आणि तो आवाजाचा कानोसा घेऊ लागला. तो खुसपूस आवाज त्याच्या शेजारच्या झाडीमधूनच पुढे सरकत जाऊ लागला. अॅलन ने रायफल वरची पकड घट्ट केली आणि आवाजाचा पाठलाग सुरू केला, हळूहळू खुसपूस पुढे सरकत होती तसा अॅलन देखील पुढे सरकत होतं. तो आवाज कसला असेल याचीच त्याला उत्सुकता लागलेली होती. पुढे झुडुपांची रांग संपणार होती आणि झुडुपात जे काही होतं ते बाहेर येणार होतं. अॅलन सावधपणे पुढे सरकू लागला. झुडुपांची रांग संपल्याबरोबर अॅलन थोडा थांबला आणि रायफल पुढे रोखली. अचानक त्या झुडुपामधून मध्यम जाडीचा एक भलामोठा साप बाहेर आला. अॅलन बाजूला थांबला. तो साप शांतपणे जाऊ लागला, अॅलनने पहिलं की तो साप एक असाधारण प्रकारचा होता कारण त्याचा अंगावर विविध रंगांचे पट्टे होते. असला चट्टेरीपट्टेरी विलक्षण साप प्रथमच तो पाहत होता. साप आपल्या वेगाने पुढे निघून गेला. निसर्गाची ती नयनरम्य रचना पाहून अॅलन खरच खूप प्रभावित झाला होता. तसं तो सांगत असताना त्याचा चेहर्‍यावरूनच मला ते दिसत होते, तसाच काही अंतर पुढे गेल्यावर त्याला एक भलमोठा अजगर एका मोठ्या झाडाखाली आरामात लोळत पडला होता. जवळपास २०-३० फूट लांब असावा असं अॅलनच मत होतं. त्याचा तोंडापासून जरा मागे तो काहीसा फुगलेला होता, एखाद हरिण किंवा रानडुक्कर गिळल्यामुळे तो फुगीर दिसत असावा, आपले भक्ष गिळून तो अजगर आरामात पहुडला होता. तिथून पुढे गेल्यावर अॅलनला बरेच विशेष पक्षी पाहायला मिळाले जे त्याने कधीच पाहिलेले न्हावते. एका निलवर्णी असा पक्षी दिसला त्याचा डोक्यावर असणारा तूरा तर फुटभर लांब असा होता हे सांगताना अॅलन एका लहान मुलाप्रमाणे खुदूखुदू हसत होता. दुपारच्या त्या रखरखत्या उन्हात त्याला अजून जास्त पुढे जाण झालं नाही, म्हणून आपला घामाने निथळणारा लालबुंद झालेला चेहरा घेऊन तो परत आला. अजून बरचं काही पहायची इच्छा त्याला होती, निसर्गाने आफ्रिकेच्या जंगलाला अजून कोणत्या देणग्या प्रदान केल्या असतील हे पहायची त्याला खूप उत्सुकता होती. वाघ आणि बिबट्या सारखे हिंस्र प्राणी देखीला त्याला पहायचे होते पण सध्यातरी तशी अनुकूल संधी त्याला मिळालेली न्हावती. अॅलनने माझा केलेला पाहुणचार पाहून खरच मी सुखावून गेलो होतो, कोण कुठला परदेशी माणूस त्याची आणि माझी मैत्री होते काय आणि बर्‍याच वर्षापूर्वीची जिवलग मैत्री असल्यासारखं तो माझाशी भरभरून बोलतो काय. खरंच ही परदेशी माणसे असतातच विलक्षण जेवढ्या सहजतेने आपण एका गावातून दुसर्‍या गावात जातो तेवढ्याच सहजतेने ही मंडळी या देशातून त्या देशात फिरत असतात. आपल्या इथे जरा कोणी इसम कुठे पूर्वेच्या देशात कोणी जाऊन आला की लगेचच खूप लांब जाऊन आलोय असा इस्त्री केलेला कोरा चेहरा करून भुवया उडवत सांगतात. एकूणच काय तर अॅलन आणि माझे चांगलेच मेतकूट जमले होते. त्यालासुद्धा एकदा माझा गेस्टहाऊस वर बोलावाव असं मला वाटू लागलं. त्यामुळे आमची मैत्री अजूनच द्रुढ झाली असती. मग मी लगेचच अॅलनला पुढच्या वेळी माझा गेस्टहाऊस वर यायचं निमंत्रण दिलं आणी त्याने आनंदाने ते मान्य केलं. आणी तसा मी त्याचा घरातून त्याचा निरोप घेऊन बाहेर पडलो.

क्रमशः ...