श्री तुकाराम महाराजांचे उपदेशपर अभंग

श्री तुकाराम महाराजांचे उपदेशपर अभंग.

फळ देठीहूनि झडे | मग मागुतें न जोडे ||१||

म्हणउनि तातडी खोटी | कारण उचिताचें पोटीं ||२||

पुढें चढें हात | त्याग मागिला उचित ||३||

तुका म्हणे रणीं | नये पाहों परतोनि ||४||
.............................................................................

श्री तुकाराम महाराजांनी साधकांना केलेला हा बहुमोल उपदेश आहे.
साधकाने अतिशय जिद्दीने, सातत्याने आणि कमालीचे धैर्य राखून साधना करीत राहणे आवश्यक आहे असे बुवा सांगत आहेत.
पक्व झालेले फळ जसे आपोआप झाडावरुन गळून पडते तसेच साधनेत परिपक्वता आल्यावरच अनेक गोष्टी प्राप्त होतात असे बुवा निक्षून सांगत आहेत. साधकाने घाई घाईने वा तातडीने काही प्राप्त करायचे म्हटले तरी काहीही मिळू शकत नाही.

साधनेतून साधकाचे आंतरिक परिवर्तन होत असते ते अतिशय हळुहळु पण सतत होत असते. हे परिवर्तन जणू एखाद्या उत्तम जमिनीत पेरलेल्या बीजाप्रमाणे असते. ईशप्रेमाचे बीज तर सद्गुरुंकडून पेरले गेलेले असते, पण दोन...चार वर्षात काही त्याचा मोठा वृक्ष होऊ शकत नाही. कारण त्या बीजाला कोंब फुटणे, पुढे त्याला पाने येऊन फांद्यांचा विस्तार हे सारे हळुहळु होते. त्या झाडाची योग्य ती मशागत म्हणजे योग्य तेवढे पाणी, खते पुरवणे. तसेच कीडीचा बंदोबस्त या सार्‍यावरच त्या वृक्षाची वाढ अवलंबून आहे. अगदी तसेच सारे काही साधकाच्या परमार्थ साधनेबाबत असते. कारण परमार्थ साधनेची निगराणी कोणी दुसरी व्यक्ती करु शकत नाही, साधकाला ती आपली आपणच करावी लागते. आपल्या अध्यात्म साधनेची काळजी साधकाने अतिशय दक्षतेने घ्यायची असते. सद्गुरु तर फक्त मार्ग दाखवतात. पण त्यावरुन निश्चयाने, धैर्याने, सातत्याने वाटचाल ही साधकालाच करायची असते. तिथे सद्गुरु वा प्रत्यक्ष परमेश्वर ही येऊन त्या साधकासाठीची ती साधना स्वतः करु शकत नाही.

साधकाचा देहभाव पूर्णपणे गळून पडणे हे केवळ ईश्वरी कृपेनेच होते असे सार्‍या संतांचे सांगणे आहे. व एकदा का देहभाव गेला की आत्मभाव आपोआपच प्राप्त होतो. मग जसे ते पिकलेले फळ देठापासून तुटून पडते व परत झाडाला जाऊन चिकटत नाही तसेच साधकाबाबतही होते. पण याला बिलकुल घाई गडबड उपयोगाची नाही हे बुवा सांगत आहेत.
कारण सातत्याने साधना करणार्‍याच्या बाबतच ही गोष्ट घडणार आहे. त्यामुळे अतिशय उत्कटतेने, प्रेमाने निष्ठा राखत व धैर्यानेच वाटचाल करणे गरजेचे आहे.
याला उत्तम उदाहरण शबरीमातेचे आहे. तिच्या सद्गुरुंनी सांगितले की प्रभू श्रीराम याच मार्गावरुन पुढे जाणार आहेत, त्यांचे दर्शन व्हावे असे वाटत असेल तर अमुक अमुक पद्धतीने साधना करीत रहा. यावर शबरीने विचारलेही नाही की किती काळ हे सारे करावे लागेल, ते नक्की येणारत ना !, वगैरे वगैरे. अगदी बालपणीच साधनेला लागलेल्या शबरीमातेला पार वृद्धापकाळीच प्रभू श्रीरामचंद्रांनी दर्शन दिले, हे आपण लक्षात घेणे जरुरीचे आहे. सद्गुरु वचनावर पूर्ण निष्ठा ठेवून सातत्याने साधना करीत राहिल्यास भगवंताला भक्ताकडे यावेच लागते हे शबरीमातेकडून नक्कीच शिकण्यासारखे आहे.

साधनेत जसजशी प्रगती होत रहाते तसे साधकाच्या लक्षात येते की अनेक अनावश्यक गोष्टींचा त्याग आपोआपच झालेला आहे. त्याकरता आपण फार प्रयत्न न करताही ते सर्व झालेले आहे. कारण आता भगवंतालाही अशा निष्ठावान साधकाकरता हात पुढे करावासा वाटू लागतो. साधकाने याकरता स्वतःला सिद्ध केलेले आहे याची खात्री भगवंतालाही पटते.

मात्र अतिशय निर्वाणीचा इशारा शेवटच्या चरणात बुवा देत आहेत- ते रणांगणात उतरलेल्या सैनिकाद्वारे ! तो सैनिक जसा सर्वस्वावर पाणी सोडून रणांगणात उतरतो तशी जिद्द साधकाच्या अंगी असणे अत्यावश्यक आहे. सैनिकाच्याबाबत जसे मेलो तरी बेहत्तर, पण परत फिरणार नाही असे टोकाचे मनोबल असते तसे साधकाचे मनोबल असेल तरच ईश्वर कृपा होऊ शकते, हे येरा गबाळाचे काम नोहे असे बुवा ठामपणे व आत्मविश्वासाने साधकाला सांगत आहेत.

असे असीम मनोबल आपल्याठायी निर्माण व्हावे याकरता श्री तुकोबारायांचरणी कळकळीची प्रार्थना.