आपल्या देशात सार्वजनिक ठिकाणी वावरताना आपला अनेकांशी सबंध येतो. त्यापैकी काहीजण मराठी भाषिक असतात. बोलण्यासाठी समभाषिक माणूस मिळाल्यास आपल्याला आनंद होतो व त्याच्याशी गप्पा मारण्यासाठी आपल्याला हुरूप येतो. एखाद्याची नव्याने ओळख झाल्यास आपण प्रथम त्याचे नाव व गाव विचारतो. त्यानंतरचा स्वाभाविक प्रश्न असतो, ‘’आपण काय करता?’’ त्यातून आपल्याला समोरच्या व्यक्तीच्या नोकरी अथवा व्यवसायासंबंधी जाणून घ्यायचे असते. माझा अनुभव असा आहे की वरील प्रश्नाचे उत्तर हे बहुतांश वेळा सरळ मराठीतून मिळत नाही. आपले नोकरीतील पद अथवा स्वतःच्या व्यवसायाचे स्वरूप सांगताना माणसे हटकून इंग्लीशचा भरपूर वापर करतात. ’आपण काय करता?’ या प्रश्नाचे उत्तर खूप कमी वेळा पूर्णपणे मराठीतून मिळते ही वस्तुस्थिती आहे.
हा मुद्दा स्पष्ट करण्यासाठी आता मी बरीच उदाहरणे देतो. बघा, तुम्हाला पटताहेत का. एखाद्याच्या नोकरी /व्यवसायाचे स्वरूप आणि त्याने वरील प्रश्नाला दिलेले उत्तर अशा पद्धतीने लिहीत आहे. प्रत्येक वेळेस अवतरण चिन्हाचा वापर टाळत आहे.
१. शासकीय कर्मचारी : मी इरिगेशन डीपारमेंटला अकाऊंटसमध्ये आहे.
२. शासकीय अधिकारी: मी पी डबल्यू डी मध्ये चीफ सुपरवायझर आहे.
३. नोकरदार अभियंता : मी ‘अबक’ऑटो मध्ये वर्क्स मॅनेजर आहे.( एकूणच आपल्या देशातील बहुतेक अभियांत्रिकी उद्योगांची नावे ही इंग्लिश वा युरोपीय भाषेत असतात हा एक वेगळा मुद्दा).
४. व्यावसायिक अभियंता: माझे एम आय डी सी मध्ये एस एस आय युनिट आहे.
५. वैद्यक व्यावसायिक : माझे क्लिनिक / हॉस्पिटल /डिस्पेनसरी आहे.
६. वकील: मी सेशन्स कोर्टात अडव्होकेट आहे.
७. लष्करी सेवा: मी आर्मीत / नेव्हीत /एअर फोर्स मध्ये आहे.
८. अत्यावश्यक सेवा : मी फायर ब्रिगेडमध्ये आहे.
९. जाहिरात व्यावसायिक: आमची अ‍ॅड एजन्सी आहे.( हे तर १००% वेळा ).
...वरील यादी हवी तेवढी वाढवता येईल. पण आता पुरे. सांगायचा मुद्दा काय तर वरील आणि इतर काही नोकरी/ व्यवसायाचे स्वरूप प्रयत्न केल्यास नक्की मराठीत सांगता येईल. पण,तसे न करता ते जास्तीत जास्त इंग्लिशमध्ये सांगणे हा सवयीचा अन प्रतिष्ठेचा भाग झाला आहे.
आता प्रत्यक्ष नोकरी वा व्यवसाय नसलेल्या काही क्षेत्रान्ची उदाहरणे देतो :
१. शहरी गृहिणी : मी हाउसवाईफ / होममेकर आहे.
२. लोकप्रतिनिधी : मी वार्ड नंबर ३५ चा कॉर्पोरेटर आहे.
३. समाजसेवक : मी सोशल वर्क करतो/करते, मी एका एन जी ओ साठी काम करतो/ करते.
आता वरील उदाहरणांमध्ये तर इंग्लिशचा आधार घ्यायची काहीही गरज नव्हती, हे कबूल? पण नाही, तो घेतल्याशिवाय आपल्या पदाला / कामाला भारदस्तपणा येत नाही !
‘’आपण काय करता?’’ या प्रश्नाला मराठीत उत्तर देणारे काही मोजके(च) अपवाद आहेत. बघूयात अशी उदाहरणे :
१. शेतकरी: मी शेती करतो.
२. मोलकरीण: मी धुण्या-भांड्याची कामे करते.
३. घरगडी : मी शेटजींच्या बंगल्यावर कामाला आहे.
४. मराठी शाळेतील ‘मराठी’ चा शिक्षक: मी मराठी भाषा शिकवतो.
५. पुरोहित : मी भटजी आहे, मी पौरोहित्य करतो. या बाबतीत मात्र मराठीतच सांगायला प्रतिष्ठा आहे !!
यावरून लक्षात येईल की आपल्याला भेटणाऱ्या मराठी माणसांपैकी जास्त जण हे त्यांच्या उद्योगाची माहिती ही इंग्लिशमध्येच देतात. माझ्या मते याची काही कारणे ही अशी आहेत:
१. इंग्रजांनी आपल्यावर १५० वर्षे राज्य केले आणि त्यांनी येथे आधुनिक प्रशासन आणले.
२. ते आपल्यावर राज्य करू लागल्यापासून ते आजतागायत आपली पराभूत मनोवृत्ती कायम आहे. त्यामुळे आपली माहिती वगैरे इंग्लिशमधून सांगण्यात आपल्याला एक प्रकारची प्रतिष्ठा वाटते. अगदी आपल्या नाव-आडनाव इ. ची आद्याक्षरे ही इंग्लिशमधूनच रूढ केली जातात.
३. सरकारी नोकरीत मराठीतून कारभार, पदांचे मराठीकरण असे अनेक प्रयत्न झालेले आहेत पण,ते ‘शासकीय मराठी’ खरेच क्लिष्ट असल्याने जनसामान्यांमध्ये रूळले नाही.
४. त्यामुळे, सर्वसामान्य लोकांना आपण काय करतो हे इंग्लिशमध्ये सांगितले तर पटकन कळते. जर एखाद्याने दुसऱ्याला ‘’मी कनिष्ठ लिपिक आहे’’ असे सांगितले तर ऐकणारा त्याच्याकडे बधिरपणे बघेल किंवा, आधी सांगणाऱ्यालाच आपण टिंगलीचा विषय होऊ असे वाटेल.
मित्रांनो, इंग्लिशवर टीका करणे हा या लेखाचा हेतू नाही. आपल्या आयुष्यातले एक वास्तव मला जाणवले ते मी तुमच्यापुढे मांडले इतकेच. जरा विचार करून बघा. आपण आपली भाषिक संस्कृती जपण्यासाठी कितीतरी गोष्टी करत असतो. मराठी लेखन-वाचन, नाटक-चित्रपट, वादविवाद, परिसंवाद, व्याख्यानमाला, चर्चासत्रे, संकेतस्थळावरील वावर अशा कितीतरी माध्यमांतून आपण आपली मायबोली जपत असतो आणि त्याचा आनंदही घेत असतो. पण, आपल्या आयुष्यातील सर्वात महत्वाची गोष्ट, म्हणजेच आपला पोटापाण्याचा उद्योग, हा मात्र आपल्या बहुतेकांच्या बाबतीत कुठल्या ना कुठल्या प्रकारे इंग्लिशशी निगडीत आहे वा त्या भाषेवर अवलंबून आहे. हे एक कटू सत्य असून ते आपण स्वीकारलेले आहे,हे खरे. अर्थात आपण कार्यालयीन काम जरी इन्ग्लिश्मध्ये करत असलो तरी त्या कमाचे स्वरूप दुसर्‍याला २ वाक्यात मराठीत सांगायला अडचण नसावी.
या पार्श्वभूमीवर मला ‘मायबोली’वरील बऱ्याच सदस्यांचे कौतुक करावे वाटते. अशांनी आपल्या सदस्यत्वाच्या माहितीत आपल्या कामधंद्याची माहिती जाणीवपूर्वक व प्रयत्नपूर्वक मराठीत दिली आहे ( उदा. ‘निर्वात तंत्रज्ञान उद्योजक’,’सनदी लेखापाल’ इ.)
तसेच हे संकेतस्थळ तयार करतानाही जास्तीत जास्त मराठीचा वापर केलेला आहे आणि त्यासाठी प्रशासकांनी खूप कष्ट घेतलेले आहेत, हेही अभिनंदनीय आहे. त्यामुळे, मराठी संस्थळ चालवणे हा जर एक ‘उद्योग’ मानला तर त्याची माहिती दुसऱ्याला नक्कीच मराठीत सांगता येईल !
वरील विवेचन हे भारतात असताना दोन मराठी माणसे एकमेकांशी बोलत आहेत या संदर्भात केलेले आहे. आता इथे ‘मराठी’च्या जागी इतर कुठलीही प्रादेशिक मातृभाषा घातली तरी हे विवेचन तिथेही लागू पडेल असे वाटते.
असो. यानिमित्ताने बरीच वर्षे मनात खदखदत असलेला विषय तुमच्यापुढे मांडला आहे. तुमच्या प्रतिक्रिया जाणून घेण्यास उत्सुक.
******************************************************
काही मुद्दे... भाषा आणि
काही मुद्दे... भाषा आणि प्रमाणिकरण....
कोणत्याही भाषे मध्ये व्यकरण, लिपी व शब्दसंग्रह हे मुख्य घटक असतात..
१. व्यकरण : मराठी भाषे मध्ये व्यकरण याचे प्रमाणिकरण अगोदरच झालेले आहे..
२. लिपी : "बाळबोध देवनागरी" हि प्रमाणित आहे की नाही हा मुद्द गौण...मराठी भाषेची मुळ लिपी "मोडी" जी ७०० वर्ष जुनी होती, इंग्रजानी मुंबई प्रांताचा व्यवहार सोईचा व्हावा व छापाई सुलभते साठी ती बदलली..आणि आपण स्वीकारली..
(गुजरात वेगळा झाल्यावर त्यानी त्यांची मुळ लिपी परत व्यवहारात आणली, आपण मात्र विसरलो.. असो...)
३. शब्दसंग्रह : हा मुख्य मुद्दा आहे जो इथे चर्चीला जात आहे.. शब्दसंग्रह याचे प्रमाणिकरण हे मुर्खपणाच आहे ..
अ) जगातील कोणत्याही भाषेत शब्दसंग्रह हा केव्हाच बंदिस्त वा संकुचीत नसतो..
ब) नवीन शब्द भाषेमध्ये येत असतात..व जुने शब्द लोप पावतात..
क) नवीन येणारे शब्द हे मुख्यत्वे दुसर्‍या भाषेतील असतात ..
ड) स्वभाषेतील जोड शब्द तयार करुन ही नवीन शब्द बनतात ..पण प्रमाण खुप कमी असत..
इ) शब्दसंग्रह हा प्रवाही असतो.. तो केव्हाच स्थीर नसतो..
ई) मराठी मध्ये ...काळानुरुप.. द्रवीड, प्रशीयन व योरोपीयन भाषेतील शब्द येत गेलेले आहेत व आपण ते स्वीकारले आहेत.. काही शब्द उदा:
पोर्तुगीज - ते - मराठी
ईस्त्री ( कपड्यान करतो ती)
अननस
चावी (मुळ मराठी शब्द कळ)
जुगार
पगार
पाव ( वडापाव चा पाव )
नाव ( पाण्यतील नाव)
कन्नड -
मका,
वेलची
प्रशियन -
बाजार,
दरवाजा
ताजा, (ताजी भाजी )
रो़ज ( प्रत्येक दिवस)
शहर
पसंत
चकमक
खरेदी
बाजी ( जाणकारानी या शब्दावर नीट प्रकाश पाडावा माझी माहिती कदाचीत चुकीची असु शकते)
गरीब
हिशोब
खुर्ची
शरबत ( लिंबु शरबत)
खरा मुद्दा हा आहे..
- शब्दसंग्रहचे प्रमाणिकरण करतबसण्या ऐवजी अशी प्रक्रीया निवडावी ज्याणे नवीन शब्द स्वीकारणे सोपे जावे...
गवाक्ष म्हणजे खरं तर
गवाक्ष म्हणजे खरं तर व्हेंटिलेटर. >>> आणि हल्ली मराठी चित्रपटांची नावेही व्हेंटीलेटर ठेवतात. गवाक्ष ठेवायला काय पैसे गेले असते..
इंटरेस्टिंग टॉपिक वाटला
इंटरेस्टिंग टॉपिक वाटला म्हणून उघडला.
नव्या मायबोलीत /पांशाऑन.................................../पांशाऑफ वाचायचा प्रयत्न करताना डोके दुखू लागल्याने खिडकी बंद केली. पान क्र. २ व ३ पाहिले नाही. पहिल्या पानावरही सुरुवातीचे ४-६ प्रतिसादच वाचू शकलो.
गवाक्ष म्हणजे खरं तर
गवाक्ष म्हणजे खरं तर व्हेंटिलेटर.
अंगास्सं, लय ब्येस.
म्या म्हंतु, सरळ मराठीत व्हेंटिलेटर म्हन्लं तर समजतं. ह्ये काय क्ष नि काय काय? उग्गीचच!
हायला... मी गवाक्षांचे विपणन
हायला... मी गवाक्षांचे विपणन करतो म्हणू का?
तेवढे CT (computerised tomography) आणि MRI (magnetic resonance imaging) चे मराठी करण सांगा ना राव,
भेट-सूचना-चिठ्ठी, छापायला द्यायची आहे
जुन्या घरातले लोकांनी
जुन्या घरातले लोकांनी निवडलेले डास मारणे, जुन्या घरातले फर्निचर, प्लास्टर, रंग खरवडून/ उचकटून नवीन घरात हलवणे, भिंतीला परत गिलावा करणे, नवीन फर्निचर करणे. खुचीचा हात मोडला असेल तर तिला वेळे अभावी सोफ्याचा हात बसवणे आणि त्याचा इन फ्याशान ट्रेंड करणे. कॅन्सर होऊन रुग्ण बोंबा मारत असला तरी आधी तो कॅन्सर रिप्रोड्यूस करायच्या मागे अर्ध्या टीमला लावणे, अगदीच त्याला (म्हणजे रुग्णाला) मरणासन्न वाटलं तर कुठल्याही अवयवाची बायपास करणे. अगदी आरडरी प्रमाणे मेंदू बायपासही करून मिळेल.
सर्व प्रतिसादकांचे आभार
सर्व प्रतिसादकांचे आभार.
समारोप :
१. आपल्या व्यवसायासंबंधी बोलताना जिथे शक्य आहे तिथे मराठी जरूर वापरा, बोलायला कचरू नका. सर्वच बाबतीत हे जमणार नाही हे मान्य.
२. साधारण अशा चर्चेचा शेवट ''आहे हे असच चालायचं, त्यात कशाला बदल करायला बघताय'' असा असतो. बदलाचा आग्रह धरल्यास टिंगल होते, हेही मान्य.
३. मग तरीही हे नेहेमीचे दळण पुन्हा दळायला का घेतले? याचे कारण आहे माझ्या मनातील एक सल. तो असा की बहुसंख्य मराठी पांढरपेशे हे मनाने कितीही ''मी मराठी'' असले तरी त्यांचा पोटापाण्याचा व्यवसाय हा इंग्लिशमध्येच असतो हे वास्तव आहे. त्यामागे मोठा इतिहास आहे.
४. हा सल व्यक्त करण्यासाठी 'मायबोली' सोडून अन्य कुठले योग्य माध्यम असणार ?
... पुन्हा एकवार आभार.
सिम्बा: ventilator ~
सिम्बा: ventilator ~ श्वसनयंत्र
मी वित्त सन्चालक.
मी वित्त आणि तंत्रज्ञान संचालक. काम करण्याची जागा गोपनीय आहे.
समारोप केलात ते बरे केलेत..
समारोप केलात ते बरे केलेत..
( निष्कर्ष पटतीलच असे नाही)
मी काय करतो ते माझ्या
मी काय करतो ते माझ्या अवलोकनात मराठीतुनच लिहीलेले आहे.
@ गिरीकंद : अगदी व्यवस्थित
@ गिरीकंद : अगदी व्यवस्थित लिहीले आहे. नीट समजले.
मला लेख पतला.
मला लेख पतला.
मरथि मधे लिहिन्यचा आनि बोलन्यच अग्रह करयलच हवा... लहन पनपसुन शुद्ध्लेखन खूप जरूरि आहे
मला पन तुम्च म्हन्न पतलं
मला पन तुम्च म्हन्न पतलं चरप्स
मनसाची वानी अन लेकन सुद्द असावं.
तुम्ची तलमल कवतुकास पद आहे.
मानव :हाहा:
मानव
अरे बाबा, इथे पझल पझल का
अरे बाबा, इथे पझल पझल का खेळतायत लोक्स? एकाने मराठीतून सांगितले आणि दुसर्‍याने समजले असे म्हणायचे हा खेळ शेवटी इंग्रजी टू मराठी आणि परत मराठी टू इंग्रजीच होत आहे. इंग्रजीतल्या शब्दांना मराठी प्रतिशब्द ओळखा स्पर्धा होत आहे नुसती.
मी डिझायनर आहे. ग्राफिक डिझायनर. नाही कळत इंग्रजी सांगूनही... कमर्शीयल आर्टीस्ट आहे सांगितल्यावर म्हणतात भिंतीवर रंगवता काय? का पेन्टींग करता?
'अ‍ॅड एजन्सी' रुळलेला शब्द आहे. ते सांगितलं तर लगेच समजतं, 'जाहिरात संस्था' 'जाहिरात व्यवसायिक' समजायला जितका वेळ लागेल त्यात एक कस्टमर होऊन जाइल आमचा...
एक समिती असावी. तीच्या कडुन
एक समिती असावी. तीच्या कडुन 'आपण काय करतो' त्या करिता मराठीत काय म्हणावे याची माहिती मिळावी. म्हणजे एकाच प्रोफेशनला उगाच वेगवेगळी हौशी नावे टाळता येतील.
दुसरी समिती असावी. त्यांनी ते भाषांतर बघुन ते लोकांना कळेल अथवा नाही हे ठरवून त्या व्यक्तीने लोकांना 'आपण काय करतो' हे मराठीत सांगावे की इंग्रजीत याबद्दल निर्णय द्यावा व तसे लेखी प्रमाणपत्र द्यावे.
मानव, आपण खरोखरच चांगली
मानव, आपण खरोखरच चांगली सूचना केली आहे. धन्यवाद.
मी 'साधारण विद्युत'च्या
मी 'साधारण विद्युत'च्या कचेरीत एक 'अग्रणी अभियंता' म्हणून काम करत होतो. मध्यम आकाराच्या विमानांच्या अभियंत्रातील 'प्रज्वलक' या भागाची संकल्पना तयार करत असे. - हे लिहायला फारच विचार करावा लागला. 'मिड साईझ एयरक्राफ्टच्या इंजिनातील कंबस्टर ह्या पार्टचे डिझाईन' - हे मराठीत कसे सांगणार हो? ह्या ठिकाणी वापरता येईल असा 'डिझाईन'ला प्रतिशब्द मराठीत आहे का?
आराखडा?
आराखडा?
साधारण विद्युत म्हणजे काय?
साधारण विद्युत म्हणजे काय?
कंपनीचं नाव असेल तर विशेषनामांचंही भाषांतर करतात का?
पुढचं सावकाश वाचेन.
साधारण विद्युत म्हणजे जनरल
साधारण विद्युत म्हणजे जनरल इलेक्ट्रिक ( कंपनी ) असावं ते.
डिझाइनला शब्द संरचना ?
बाकी हा इंग्लिश शब्दाला मराठी प्रतिशब्द द्यायचा खेळ मस्त आहे. थोडं फेरफार करून पार्टी आयटम म्हणून हिट होईल
या विषयावर खालील धाग्यावर
या विषयावर खालील धाग्यावर पुरेस्शी चर्चा झालेली आहे.
http://www.maayboli.com/node/33512
जाई, संरचना शब्द बरोबर वाटतो.
जाई, संरचना शब्द बरोबर वाटतो. आभार! आणि हो, जनरल इलेक्ट्रिकच आहे ते. भरत यांनी सांगितल्याप्रमाणे विशेषनामाचं भाषांतर करता येणार नाही. मी आपलं सहज मजा म्हणून केलं. शिवाय प्रज्वलक म्हणजे मला 'कम्बस्टर' नावाचा पार्ट अपेक्षित आहे, जिथे इंधनाचं ज्वलन होतं.
डिझाइनला शब्द संरचना ? >>>>
डिझाइनला शब्द संरचना ? >>>>
डिझाईन = रचना, संकल्पना
डिझाईनर = रचनाकार, संकल्पक
संरचना = अणूची संरचना =मुलभूत रचना
अहो.. एवढ किचकट करण्याची
अहो.. एवढ किचकट करण्याची खरच गरज आहे का ?
मला तर ते ओढुन ताणुन वाटत... आणि भाषेच्या नैसर्गिक प्रवाहा बरोबर आहे अस नाही वाटत..
त्या पेक्षा ते दुसर्‍या भाषेतील शब्द काही बदल करुन वा जसेच्या तसे आपल्या भाषेत स्वीकारले जातील तशी एकादी "प्रोसेस" पहावी...
भाषे मध्ये अशी दुसर्‍या भाषेतील शब्द न स्वीकारण्याची "रिजीडिटी" नाही चालत..
मी वरच्या एका पोस्ट मध्ये दिल्या प्रमाणे मराठीमध्ये असे शेकडो शब्द दुसर्‍या भाषेतुन जसेच्या तसे वा थोडे बदल करुन स्विकारलेले आहेत.. मग आताच कशाला एवढी अलवचीकता ?
Pages