एक्स्प्रेशन्स हायवे!

एक आरभाट कलाकृती व खरपूस फिल्म्स कृत "हायवे एक सेल्फी आरपार" हा सिनेमा म्हणजे गिरीश आणि उमेश कुलकर्णीद्वयीची आणखी एक दर्जेदार कलाकृती. एवढं मोठं आणि अतरंगी नाव असूनही चित्रपटाच्या फ्रेम्समधून त्यातला प्रत्येक शब्द धीरे धीरे सार्थ होत राहतो. प्रवास हा या कलाकृतीचा मूळ गाभा. पण हा प्रवास फक्त गंतव्य स्थळी पोचण्यासाठीच सुरु झालाय असं नाही. किंवा तो कधी कुठे सुरु झालाय तेच ठाऊक नाही. हा प्रवास आहे गंमतीचा, नात्यांचा, नकळत निर्माण होणार्‍या बंधांचा, जोडलेल्या जीवांचा, तोडलेल्या पाशांचा, वर वर उथळ वाटणार्‍या आयुष्याला अंतर्मुख करायच्या ताकदीचा.

अनेक पात्रांना घेऊन त्यांची मोट बांधणं आणि त्या संपूर्ण गोंगाटातून एकच सूत्र वाहात असल्याचं अखेरीस दाखवणं हे आव्हान हायवे लीलया पेलतो. सुरुवातीला अनेक तुकडे तुकडे आपल्याला गोंधळात टाकतात पण हळूहळू त्यातल्या प्रत्येक तुकड्याचा आकार, रंग, रुप आपण बारकाईने न्याहाळू लागतो आणि अलगदपणे त्या गोंगाटाचाच एक भाग होऊ लागतो. जसं की एखाद्या हायवेला लागण्यासाठी त्या गावाच्या शहराच्या वेशीपर्यंत यावंच लागतं, तिथले रोजचे व्यवहार पूर्ण करत करत आपण आपोआप एका परीघातून दुसर्‍या परीघात प्रवेश करते होतो तसंच मध्यंतरापूर्वीचा आणि नंतरचा हायवे आपल्याला अलगदपणे एका भावविश्वातून दुसर्‍यात नेऊन सोडतो. त्यासाठी सुरुवातीचा कोलाहल आणि नंतरची बरसत राहणारी शांतता एखाद्या पात्रासारखी भूमिका निभावतात. चित्रपटातल्या काही चौकटी इतक्या चपखल आहेत की संवादांची गरज भासू नये. उदाहरणार्थ, पहिल्याच दृष्यात एका चाळीच्या मागे उभारलेली टोलेजंग इमारत दाखवली आहे आणि आजूबाजूला नवीन बांधकामांच्या जाहीराती. त्या चाळीतून एक तरुण बाहेर येतो ज्याला आपण कुठे जायचंय, कुणाला भेटायचं हे काहीच माहीत नसतं तरी तो निघतो. श्रीमंत होण्याचं त्याचं स्वप्न त्या टोलेजंग इमारतीसारखं आणि जाहीरातींसारखं त्याचा पाठलाग करत असतं!

सिनेमाला नेपथ्य म्हणावं तर असं काहीच नाही. कॅमेराचा फोकस फक्त आणि फक्त कलाकारांच्या चेहर्‍यावर. त्यामुळेच फक्त चेहर्‍यावरच्या हावभावांवरुन संपूर्ण पात्र जिवंत करणं ही अभिनयाची परीक्षा जवळपास प्रत्येक कलाकार अव्वल गुणांनी पास झाला आहे. म्हणूनच हा एक्सप्रेशन्स हायवे ठरतो. कुणाकुणाचं कौतुक कराल! अचूक पात्रनिवड यापेक्षा दुसरा समर्पक शब्द नाही. गिरीश कुलकर्णीचं लेखन म्हणजे खुसखुशीत विनोदांची पखरण हे समीकरण इथेही आहे. सुनील बर्वे आणि त्याच्या बायकोचा एक सीन आहे त्यात प्रेक्षक इतकं रीलेट होतो की अक्षरश: हसून हसून गाल दुखायला लागतात! 'बेस्ट ऑफ कॉमेडी सीन्स' मध्ये तो सीन जाऊन बसणार. मुक्ता बर्वेला तिचा सूर परफेक्ट सापडलेला आहे. ही अभिनेत्री कमाल आहे. नागराज मंजुळे आणि किशोर कदम यांच्याबद्दल क्या कहेने! हे दोघं नुसतं 'आहेत' इतनाही काफी है. रेणुका शहाणेचा वावर खरंच आश्वासक आहे. डोक्याचं भिरभिरं करुन सोडलेल्या या अनेक पदरी कथावादळाला तिचं पात्र एक ठेहराव देतं.अशी स्त्री पात्रं किती सामान्यतः आपल्या आजूबाजूला वावरत असतात पण त्यांच्या अस्तित्वाची, स्वभावाची ओळख इथं नव्याने होते आणि चित्रपट उंचीसोबतच खोलीही गाठतो. गिरीश कुलकर्णीचा एनाराय अजून थोडा सहज हवा होता असं वाटलं. हुमा कुरेशी आणि तिस्का चोप्रा या फक्त पाहुण्यांसारख्या नाहीत तर त्यांनाही पूर्ण लांबीच्या सुरवात, मध्य, शेवट असलेल्या भूमिका दिल्या आहेत आणि त्यांनीही 'अभिनयाला भाषेचा अडसर नसतो' हे सिध्द करत प्रामाणिकपणे निभावल्या आहेत त्याबद्दल विशेष कौतुक. निपुण धर्माधिकारी, गिरीशचा ड्रायव्हर दाखवलेला नट, सुनील बर्वेची बायको दाखवलेली नटी, नागराजचे साथीदार दाखवलेले नट यांनीही तोडीस तोड साथ दिली आहे. यातलं सर्वात जास्त कुणाचं काम आवडलं विचाराल तर सांगणं अवघड आहे.

एडिटिंग इज जस्ट राईट. इतक्या सार्‍या समांतर कथा दाखवायच्या म्हणजे सारखं रुळ बदलणं आणि वेग कमी जास्त करणं आलं. पण उत्तम एडिटिंगमुळे हे सर्व बदलत असताना घर्षण मात्र होत नाही. वैभव जोशी आणि जसराज जोशी यांची गीतं कहाण्यांच्या या मोटेला फिरवत ठेवणारी तर अमित त्रिवेदी यांचं संगीत म्हणजे त्या मोटेला हळूच घुंगरु बांधून सगळ्या पसार्‍यालाच 'एक नादखुळा' आहे असं आश्वासन देणारं. उमेश कुलकर्णींचं दिग्दर्शन एखाद्या सोबत्यासारखं आहे. ते कशावरच भाष्य करत नाही. हे चांगलं ते वाईट असं शेरे मारत नाही. आपलं जगणं हे अनेक व्हेरीएबल्सचं एक समीकरण आहे, ज्यातल्या कशाचीही किंमत बदलली (आणि ती बदलत राहतेच) तर अंतिम उत्तर वेगवेगळं असू शकतं एवढंच फक्त हे या सोबत्याचं सांगणं आहे. सिनेमाच्या सुरवातीला आणि शेवट वापरलेली रुपकं अप्रतिम आहेत.

इतक्या सार्‍या कलाकारांना एकत्र आणायचं म्हणजे अनेक सिनेमात तो 'विविध गुणदर्शनाचा कार्यक्रम' झाल्याचं आपण बघितलं आहे. पण इथे मात्र प्रत्येक पात्राच्या, कलाकाराच्या असण्याचं कारण आणि परिणाम जस्टिफाय होतात. ठराविक लांबीची भूमिका प्रत्येकाला मिळाली आहे आणि त्या प्रत्येकानं त्याचं सोनं केलं आहे. एक वेगळा प्रयोग म्हणून, आपलं रोजच्या जगण्याचंच नेपथ्य लाभलेला हा आपलाच सेल्फी प्रत्येकानं मोठ्या पडद्यावर जरुर पाहावा असाच आहे.

हायवेच्या स्पर्धेत भाग घेतल्याबद्दल बक्षीसाच्या रुपात हायवेच्या प्रिमीयरचं तिकीट दिल्याबद्दल माध्यम प्रायोजकांचे मनःपूर्वक आभार. अनेक मोठमोठ्या ब्रँडससोबत मोठ्या पडद्यावर मायबोलीचा लोगो झळकताना पाहून मायबोलीकर असल्याचा अभिमान वाटला.