संगीत-आस्वादगट :)

मंडळी, तुमच्या भरघोस प्रतिसादामुळे हुरूप वाढला आहे.
सई म्हणते तसं माबोच्या पॉझिटीव्ह एनर्जीच्या सतत संपर्कात राहिलं जातंय यानिमित्ताने.
मायबोलीचे खरंच अनंत उपकार आहेत.

ज्यांनी पुढच्या बैठकीला यायची इच्छा आहे त्यांना वि. पु. करतो आहे (काहींना केली आहे)
नियोजनाच्या दृष्टीने बरे जावे म्हणून मला माझ्या फोनवर मेसेज करा आणि सदस्यनाम सांगा.
माझा फोन नंबर-880-500-8848

-चैतन्य

माधव, नक्की जमवा मुंबईतही असा गट.
दिनेशदा, नक्की तसा प्रयत्न करू.
अजून पुरती घडी बसली नाही, पण अनेकांची मदत मिळते आहे आणि मिळणार आहे, त्यामुळे तुम्ही म्ह्णताय तसे काही रेकॉर्डिंग किंवा वृत्तांत देता येईल असे वाटते.
बी, स्काईपचं जमवायचं बघतो नक्की, तुम्हाला कळवतो तसे.

काल पुण्यातील संगीत आस्वाद गटाची दुसरी बैठक झाली-
पराग वनारसे यांच्याकडे सगळे एकत्र जमलो होतो. परागकडे अनेक जुन्या रेकॉर्ड्सचा संग्रह आहे. त्या संग्रहातील काही ध्वनिफिती/ ध्वनिचित्रफिती आम्ही ऐकल्या/ पाहिल्या. काल षड्जपंचम (नीलेश) हा गुणी सतार-विद्यार्थी (सतारवादक म्हणणे त्याला पटायचे नाही ) आमच्या चमूत सामील झाला.
तसेच मी ज्यांच्याकडे बासरीचे प्राथमिक धडे गिरवले ते चेन्नईचे श्री. संजय शशिधरनही काल उपस्थित होते.
सुरुवातीला पं. राम नारायण यांची सारंगीवरची रागमाला पाहिली व ऐकली.
सारंगी हे वाद्य वाजवायला अतिशय कठिण. बोटांची नखे जिथून सुरु होतात त्या त्वचा आणि नखांच्या सीमारेषेने सारंगीच्या तारा दाबत गज घासून सारंगी वाजवली जाते. दुसरे म्हणजे, सतारीसारख्या पट्ट्या (तार कुठे दाबली की कोणता स्वर उमटेल हे दर्शविणार्‍या पट्ट्या) सारंगीवर नसतात त्यामुळे अंदाजानेच तारा दाबाव्या लागतात. त्यातून रागमाला वाजवताना एका रागातून दुसर्‍या रागात (खंड वाटू न देता) जावे लागते. या सर्वच मुद्द्यांमुळे, पं. राम नारायण यांचे सारंगीवादन फार भावले. त्यात येणारे राग ओळखणे हाही एक 'फन अ‍ॅण्ड लर्न' भाग होता.
त्यानंतर, बाई सुंदराबाई यांचा जोगिया (पिया गये परदेस) ऐकला. बाई सुदराबाई या ठुमरी गाणार्‍या पहिल्या मराठी कलाकार! अक्षरशः काळजात घुसणारी आवाजाची फेक. फार 'गिम्मिक्स' नसलेली साधी परंतु रागशुद्ध गायकी, ही त्यांच्या गायकीची वैशिष्ट्ये. "गाताना गायकाचं संपूर्ण शरीर व्हायब्रेट झालं पाहिजे. मी गात असताना माझ्या शरीराचा कण न कण व्हायब्रेट होत असतो." हे कुमारांचं वाक्य पूर्वीची गायक मंडळी जगत असली पाहिजेत हे जाणवत होतं सुंदराबाईंचं गायन ऐकताना.
त्यानंतर भीमसेन जोशींचा पुरिया धनाश्री ऐकला व पाहिला. स्वरांचे लगाव,१८-१८ सेकंदापर्यंत टिकणार्‍या दमसासयुक्त ताना आणि इतके सगळे असूनही रागाचा भाव अत्युत्कटरीत्या प्रकट होत होता.
त्यानंतर सुरश्री केसरबाई केरकरांचा मालकंस ऐकला. तानांचा काहीसा ठराविक पॅटर्न असला तरीही कसदार गायनाचा अनुभव सार्‍यांनी घेतला.
मध्यंतरात- हिंदुस्थानी आणि कर्नाटकी स्वर-पद्धतीबद्दल चर्चा झाली. आणि श्री. संजय यांनी बासरीवर कर्नाटकी राग नट भैरवी सादर केला. कर्नाटकी शैली आणि हिंदुस्थानी शैली यातील फरक यावर चर्चा झाली. मुख्यत्वे गमकयुक्त गायन-वादन हे कर्नाटकी संगीताचे वैशिष्ट्य. हिंदुस्थानी संगीतात गमकाचा अभाव नसला तरीही अति-गमक-युक्त गायन नसते. गमकाचा रागाच्या भावोत्पत्तीसाठी योग्य तेवढाच वापर केला जातो.
नंतर त्यांना कर्नाटकी मोहनम् (हिंदुस्थानी भूप) वाजवायची विनंती केली असता, त्यांनी,"हा राग हिंदुस्थानी पद्धतीतच चांगला वाटतो" असे प्रांजळपणे सांगितले.
उत्तरार्थात उ. आमीर खाँ साहेबांवरची डोक्युमेंटरी बघितली. षड्जपंचमच्या लेखाची आठवण काढत काढत, खाँसाहेबांच्या गायकीच्या वैशिष्ट्याबद्दल तसेच त्याकाळच्या लोकांच्या सहजपणाबद्दल बोलत बोलत डॉक्युमेंटरी पाहिली. खाँसाहेबांचा मारवा संपूर्ण ऐकला. खॉसाहेब हे स्वतःसाठी गाणारे होते हे पदोपदी त्यांच्या गायनात जाणवत होते. सरते शेवटी हळू आवाजात कुमारांच्या भूपाचा आणि चहाचा आस्वाद घेतला:)
तो भूप चालू असतानाच, नाइलाजानेच परागच्या घरातून आम्ही निघालो.
परागकडे अजूनही बरंच काही ऐकवण्यासारखं होतं. परंतु वेळेच्या मर्यादेमुळे कार्यक्रम आटोपता घेतला.
कौतुक शिरोडकर यांचा एक भन्नाट प्रश्न- शिंपी चुकला मापात आणि फॅशन आली लोकात असं म्हणतात.
मग जर गवई गाताना चुकला तर नवा राग निर्माण होतो का?
काय असावं बरं उत्तर?
(वरीलप्रमाणे वृत्तांत लिहून कितपत उपयोग होईल, न जाणे. प्रत्यक्ष ऐकायला मिळणे हे जास्त महत्वाचे आहे असे वाटते. पुढल्या वेळी, शक्य झाल्यास जे काही ऐकले त्याची लिंक द्यायचा प्रयत्न करेन. पंडितजींचा पुरिया धनाश्री यूट्यूबवर आहे. नक्की ऐका. बहुतेक आमीर खाँसाहेबांवरची डॉक्युमेंटरीही आहे)

दिनेशदा, तुमची बेचैनी समजू शकतो.
तुम्ही भारतात आलात की एकदा भेटायचंय नक्की.
बी, स्काइप किंवा hang out चा प्रॉब्लेम असा आहे की सेटिंगमध्येच वेळ जातो. कालही दाद, kulu hangout वर होते, पण नेटच्या स्पीडमुळे काहीच बोलणं होऊ शकलं नाही.
म्हणून तर त्रोटक का होईना वृत्तांत द्यायचा प्रयत्न करतोय.
मी_आर्या, छान, ऐकत रहा.