मधुमेही व्यक्तींनी काय काळजी घ्यावी – एक स्वानुभवाचा सल्ला

तुम्ही बिस्किटं टाळा म्हणाता आणि भल्या पहाटे चहा बिस्किटं खाताय? पुन्हा तुम्ही राजगिरा लाडू, खजूर, चवन्यप्राश प्राशन करताय; ह्यात किती साखर असते हे माहीती असेलच.
चुकीचं नाही का?

चिकू, आंबा पण टाळायला हवा. बाजारात तज्ञ डॉक्टरांनी लिहिलेली अनेक पुस्तके उपलब्ध आहेत. मराठीतही आहेत. तीच वाचणे जास्त योग्य. शिवाय तूमची प्रकृती आणि तपासण्या बघून डॉक्टर योग्य तो सल्ला देतातच.

मलाही काकांची दिनचर्या आणि त्यातला आहार पाहुन प्रश्न अनेक पडले. पण जर ह्या आहारावर त्यांचा मधुमेह ९ वर्षे त्यांना काहीच त्रास न देता गुपचुप बसुन आहे तर मग काय वाईट आहे त्यात?? माझे सगळे ज्ञान पुस्तकी आहे, काकांनी अनुभवातुन लिहिलेय.

काका, जीभेबद्दल जे लिहिलेत ते अगदी आवडले. माझ्या जीभेला मला असे खडसवायला जमेल तो सुदिन..

सर व्यायाम किती करतात तेही पाहा. सर ४५ मिनिटे वेगात चालतात.

त्या शिवाय थोड्या थोड्या वेळाने थोडे थोडे खातात, एकदम खात नाहीत.

>>पण जर ह्या आहारावर त्यांचा मधुमेह ९ वर्षे त्यांना काहीच त्रास न देता गुपचुप बसुन आहे तर मग काय वाईट आहे त्यात??<<

भले त्रास देत नसेल पण साखरेचे प्रमाण आणखी आटोक्यात राहिल आणि तो हि एक छुपा फायदाच आहे.
मधूमेहींची गोळी सुद्धा कमी होवु शकते. व छुपे आजार आणखी लांब राहतील. हे मी घरच्या मधूमेहींनी केलेले उपाय बघून सांगतेय.
४५ मिनिटे जलद चालून दोन बिस्किटे
आणि
४५ मिनिटे जलद चालून बिस्किटेच नाही खाल्ली तर फरक असेलच ना?

अ. आ. मा. म.

तांबे काका,
मी स्वतः डायबेटॉलॉजिस्ट आहे.
तुम्ही सांगितलेली जीवनशैली तुमच्यासाठी अत्युत्तम आहे.
फक्तं फारच लवकर उठता बुवा तुम्ही.
अजून तासभर झोपले तरी चालेल.

आणि एक- इन्स्युलिन रिसेप्टर काफ मसलमध्ये असतात, सिक्रीटर नव्हेत.

झंपी आणि दिनेश, डायबेटिसमध्ये 'टाळायलाच हवा' असा कोणताही अन्नपदार्थ नाही.
मात्रं तुम्ही तो किती खाता आणि त्यासोबत व्यायाम करून कॅलर्या जाळता का हे महत्त्वाचे आहे.

मात्रं लोकांना हे मॉडरेशन कळत नाही किंवा कळले तरी वळत नाही.
म्हणून मग 'खा/ मर्यादित खा/ अज्जिबात खाऊ नका' अशी लिस्ट मी ही पेशंटाना देते.
पण तांबेकाकांसारखा एखादा हुशार पेशंट आला तर फक्त त्याला मॉडरेशनच्या संकल्पना समजवाव्या लागतात.
बाकी सगळे पेशंटच सांभाळतात.

(वैधानिक इशारा- वरिल प्रतिसाद फक्त तांबेकाकांसारख्या केवळ कंट्रोल्ड टाईप टू डायबेटिस असणार्या रूग्णासाठीच आहे.
टाईप १ डायबेटिस किंवा डायबेटिसबरोबरच बीपी, किडनी फेल्युअर, हार्ट डिसीज इ. आजार असणार्यांसाठी नाही)

जिभेला बजावून सांगा की तू फक्त चार इंच लांब आहेस तेंव्हा या ५.५ फूटी देहावर मी तुला सत्ता चालवू देणार नाही तर या देहावर माझीच सत्ता असेल हे लक्षात ठेऊन गुपचुप तोंडाच्या आंत बसून रहा. >>> हे वाक्य आवडल...

जिभेला बजावून सांगा की तू फक्त चार इंच लांब आहेस तेंव्हा या ५.५ फूटी देहावर मी तुला सत्ता चालवू देणार नाही <<<

माफ करा, पण हे वाक्य मला नाही आवडलं!

(असं आपण एकेका अवयवाला सांगत राहिलो तर पुढे करणार काय?)

आभार साती ! पण असा एका व्यक्तीचा आहार सर्वच रुग्णांना लागू पडेल असे वाटत नाही. शिवाय लोक फक्त आहार वाचतील, व्यायाम नाही. त्यामूळे पेशंटच्या जीवनशैलीशी, वयाशी आणि रक्ततपासणीवर आधारीतच आहार हवा ना ?

असं आपण एकेका अवयवाला सांगत राहिलो तर पुढे करणार काय?

जांभळाचा रस आणि दालचिनी पावडर ही उत्तम औषधे मानली जातात.

<९.३० वाजता आंघोळ झाल्यावर नाश्ता. नाश्त्यात एखादा पराठा (मुळा,मेथी,पालक,बटाटा ह्यांचा) , ५-६ इडल्या,दोन धिरडी,एखादे टोमॅटो आमलेट,फोडणीचा भात,पोळीचा चिवडा..........

हे वाचता वाचता तोंडाचा मोठ्ठा आ वासला तो पुढचे किंवा आणि यापैकी एक हे वाचल्यावर मिटला.

<कॉमिक्स वाचन ,टी.व्ही.गेम्स ,टी.व्ही.मालिका एकाच जागी बसून तासनतास बघणे बंद करा व मोकळ्या मैदानावरचे खेळ खेळा.> यात मायबोलीही टाकायला लागेल.

सकाळच्या बिस्किटांबाबत : सकाळी एक तास व्यायाम करायच्या वेळी पोट पूर्ण रिकामे असणे मधुमेहींसाठी धोकादायक ठरू शकते. त्यामुळे काहीतरी खायलाच हवे. रक्तशर्करा अचानक कमी होऊ शकते. आणि आता हाय फायबर बिस्किटेही मिळतात.

डॉ. साती, लिहिलेली बहुतेक फळे जास्त साखरेची नाहीत का? बहुतेक मधुमेहींनाना साखर पूर्ण वगळायचा, भात कमी किंवा न खायचा सल्ला का मिळतो?.

साती एकदम बरोबर.:फिदी:

अहो ताम्बे काका तुम्ही इथे लिहीता साखर, मैदा, मीठ घातक, मग तेच आहारात जास्त का ठेवता. आणी कुठली बिस्किटे घेता? नाचणी आणी डायबेटीक बिस्किटे आहेत की.

मठरीतही मैदा असतोच. ब्रेड ब्राऊन खाता की व्हाईट? जिलबी आणी गुलाबजाम खायचे आणी ते पचवायला पळापळी करायची?

मी तर तुमच्या दाम दुप्पट गोड खाऊ आहे, पण साखर कमी केल्याने वजन पण कमी होते आणी थकवा ( हो जाड झाले की धाप लागायची, परत मग अमावस्या पौर्णीमा व्हायची) कमी होतो हे लक्षात आल्याने साखर कमी केलीय.

तुम्ही पण तसेच करा, म्हणजे धावाधाव होणार नाही.

तांबे काकानी स्वतः जे व्यवधान पाळले आणि त्यांना जो लाभ झाला त्यावरुन इतरांनी बोध घ्यावा म्हणुन इतरांना सल्ला द्यायला निघाले, तर लोक त्यांचा सल्ला ऐकणे दुर, त्यांनाच सल्ले देताहेत

सकाळच्या बिस्किटांबाबत : सकाळी एक तास व्यायाम करायच्या वेळी पोट पूर्ण रिकामे असणे मधुमेहींसाठी धोकादायक ठरू शकते. त्यामुळे काहीतरी खायलाच हवे. रक्तशर्करा अचानक कमी होऊ शकते. आणि आता हाय फायबर बिस्किटेही मिळतात.>>>>> मयेकराना भरपूर अनुमोदन.

साधना सल्ला नाही ग. मलाच डॉक ने सान्गीतलेय की गोड आवरा नाहीतर कायमचे बन्द करायची वेळ येईल.

पण हे वरचे पटलेच नाही.

जेवणानंतर अर्धा-पाऊण तासाने एखादे फळ (चिक्कू,सफरचंद ,संत्रे,अंजीर,द्राक्षे,कलिंगड,आंबा इ.) किंवा फळ नसेल तर ( देवाला नैवेद्य दाखवतो ती भरून )खीर,शिकरण,दुधी किंवा गाजर हलवा अशी एखादी स्वीट डिश.>>>> हे रोज असते?

बाकी त्यानी बरेच उत्तमच लिहीले आहे.:स्मित:

ऑलिव्ह ऑईल तळणात कसे वापरणार? करडई वगैरे ठीक आहे.

बेफिकीर आवरा. हसून तर नक्कीच वाट लागलीय तोन्डाची आणी पोटाची.:फिदी:

इन्सुलीनच्या पेशी पायाच्या पोटरीत जास्त असल्याने चालण्याच्या व्यायामाने त्या जास्त कार्यरत होतात. >> आं ?
पँक्रीआज मधून नाही का तयार होत इंसुलिन ? ते पोटरीत कुठे पोचले आता ?

प्रत्येकाचे मेटॅबॉलिजम कशा प्रकारे एका सेट ऑफ ट्रीटमेंट्ला व रूटीनला प्रतिसाद दे ईल हे डॉक्टरांना सुध्दा अनेकदा कळत नाही ---------- होल्ड ऑन----- असे माझ्या डॉक्टरांनी सांगितले !!!!!!!!.
म्हणून तांबेंच्या रूटीनवर शंका कुशंका व्यक्त न करता त्यात किती शिकण्याजोगे आहे, पॉजिटिव्हिटी आहे , ही मी पाहिले.
कारण मी देखील रक्तदाबाचा एके काळी पेशंट असूनही,, काही दिवसंनंतर माझ्या डॉक्टरांनी गोळ्या बंद केल्या अन नंतर ते कंटिन्यू करायची गरज भासली नाही------ मी वॉकिंग तसेच आणखी काही लाईफस्टाईल बदल केले. डॉक्टरांच्याच मते बी पी च्या गोळ्या बंद करणे ही एक असामान्य गोष्ट आहे. पण माझ्या बाबतेत घडली. आता हे वाचून काय म्हणाल?

डॉक्टरांच्याच मते बी पी च्या गोळ्या बंद करणे ही एक असामान्य गोष्ट आहे. पण माझ्या बाबतेत घडली. आता हे वाचून काय म्हणाल?
<<
He was encouraging you. असे म्हणतो.
अभिनंदन.
योग्य लाईफस्टाईल चेंजेस व्यायाम यांच्या योगाने, काही रुग्णांत हे होणे ही अगदीच सामान्य गोष्ट आहे, असेही सुचवितो.

इब्लिस +१.

मी इतरांसारखाच तीन वेळा दोन चमचे साखरेचा चहा घेतो, >>>> एका कपाला दोन चमचे साखर ? किती नॉर्मल (नॉन-डायबेटिक) लोक तरी इतकी साखर रोज चहात घालत असतील ?

लेख चांगला आहे. परंतू बरीच फळं, स्वीट डिश इत्यादी मी मधुमेहींना चालत नाहीत असेच ऐकले व पाहीले आहे. हे तांबेकाकांना चालत असेल परंतू सर्वांनाच चालेल असे नाही.

जिभेचे वाक्य अभय बंगांच्या पुस्तकात आहे. गांधी असे म्हणतात असे त्यांनी लिहीले आहे. माझेही आवडते वाक्य..

मवा, मी आहे नॉन डायबेटिक आणि एका कपाला २ चमचे साखर् घेते

रोज सकाल संध्याकाळ नवैद्याची वाटी एवढी का होइना स्वीट डिश वाचून मला पण नवल वाटलं होतं...पण इफ इट वर्क्स फॉर हिम्..देन ही मे अ‍ॅज वेल एंजॉय!

शूप्मे, खरंच ? पूर्वीच्या काळी बायका ब्रेफा करत नसत, डायरेक्ट जेवत, त्याआधी शारीरीक श्रमाची कामे उरकायला एनर्जी यावी म्हणून असा गोडमिट्ट चहा पीत असे ऐकले होते, पण अजून लोक असा चहा पितात हे मला माहित नव्हते.

मवा मी पण. गिल्टी..

मवा, बरोबर. मलाही ते दुपारी शिकरण किंवा स्वीट डिश ते ही रोज खायची काय गरज असू शकते हे कळलं नाही. म्हणजे एखाद दिवस खावंसं वाटल्याने खाणं आणि रोज हटकून खाणं वेगळं..

>>>झंपी आणि दिनेश, डायबेटिसमध्ये 'टाळायलाच हवा' असा कोणताही अन्नपदार्थ नाही.
मात्रं तुम्ही तो किती खाता आणि त्यासोबत व्यायाम करून कॅलर्या जाळता का हे महत्त्वाचे आहे.<<

ते ठिक आहे.
------------
पण रोज एवढे गोड खाण्यात काय अर्थय? मधूमेह तसाही डीटेक्ट झालाय ना, मग शरीराला इतकी साखर काय कामाची तेवढी अंगमेहनत नसताना? पुर्वीसारखे शेतात कामं कोण करतो आजकाल.
तांबेकाका त्यांच्या जैविक बागेत काम करतात व ४५ मिनिटे जलद चालतात फक्त असे त्यांनीच लिहिलेय ना. (मा. व्य. म.)

रोजच्या रोज इतक गोड खाण्याची आणि ते सुधा दोन्ही वेळेला खर तर जरुरी नसावी. आम्हाला डायबेटीस डीटेक्ट झाला नाही तरीही आम्ही खात नाही
<<पण इफ इट वर्क्स फॉर हिम्..देन ही मे अ‍ॅज वेल एंजॉय!>> +1

ताम्बे काका अभिन.न्दन! खुप पॉसिटिव्ह अटिट्युड ने डील करताय मधुमेहाशी. इथेच तुम्हि अर्धी लढाई जि.न्कलीत. उरलेली अर्धी नियमीत जीवनशैलीने.

आवडता विषय असल्याने सगळे लेख आणि प्रतिसाद वाचुन काढलेत. काहि ठिकाणि लेखातिल विचार आणि प्रतिसाद ह्यात डिस्कनेक्ट जाणवला म्हणुन खाली काहि गोष्टि क्लिअर करण्याचा प्रयत्न करते.

त्या.न्ची परिभाषा चुकली आहे पण मतितार्थ बरोबर आहे. इन्सुलिन हा हॉर्मोन रक्तातील साखर पेशी.न्मध्ये पोहचवण्याच काम करतो पण इन्सुलिन ला पेशी.न्मध्ये डायरेक्ट अ‍ॅक्सेस नसतो, इन्सुलिनला पेशि.न्च्या आत मध्ये जाण्यासाठी इन्सलुनि रिसेप्टर्स मदत करतात. रक्तातील साखरेची पातळी वाढली की हे इन्सुलिन रिसेप्टर्स पेशिच्या आतल्या भागातुन पृष्ठभागा वर येतात. त्याचवेळी रक्तातील साखरेची पातळीवाढल्या मुळे पॅनक्रिआज इन्सुलिन सिक्रिट करतात. इन्सुलिन पेशि.न्च्या पृष्ठभागावर असलेल्या रिसेप्टर्स च्या मदतीने पेशिन्च्या आतमध्ये जात.

प्रत्येक पेशि.न्मध्ये असे हजारो रिसेप्टर्स असतात. मधुमेह होण्याची पहिलि पायरी म्हणजे हे रिसेप्टर्स इन्सुलिन ला प्रतिसाद देण कमी करतात. ह्याला शास्त्रीय परिभाषेत इन्सुलिन रेसिस्टन्स अशी स.न्ज्ञा आहे. उदा. निरोगी व्यक्तीअ मध्ये जर प्रत्येक पेशिच्या पृष्ठभागावर २०,००० रिसेप्टर्स असतील तर प्रिडायबेटिक (इन्सुलिन रेसिस्टन्त) व्यक्तीमध्ये फक्त ५००० रिसेप्टर्स इन्सुलिन ला प्रतिसाद देतात. (आकडे फक्त मुद्दा स्पष्ट करण्यासाठी उदाहरण म्हनुन दिलेत). त्यामुळे पेशि.न्ना हव तितक अन्न पुरवता याव म्हणुन पॅनक्रिआज ना तेवढ्या प्रमाणात ज्यास्त इन्सुलिन तयार कराव लागत. नियमीत पणे अस ज्यास्त काम कराव लागल्यामुळे पॅनक्रिआतिल इन्सुलिन तयार करनार्‍या पेशी (बीटा सेल्स ऑफ आयलेट्स ऑफ लॅन्गरहॅन्स) हळु हळु निकामी होत जातात. पर्यायाने शरीरातिल मधुमेहाची तीव्रता वाढत जाते. भारतीय व.न्शाच्या (साउथ एशियन एथ्निसिटि) व्यक्ति.न्मध्ये हे इन्सुलिन रिसेप्टर्स अनुव.न्शिक रित्या कमी असल्याने आपल्याला मधुमेह होण्याचा धोका इतर व.न्शीय लोका.न्पेक्षा ज्यास्त आहे.

वरती जो इन्सुलिन रिसेपटर्स चा कार्यकारण भाव सा.न्गितला आहे त्याला एक अपवाद आहे तो म्हणजे मसल्स पेशी त्या.न्च्या अ‍ॅक्टिव्ह स्टेट मध्ये असताना त्या.न्ना साखर (ग्लुकोज) आत घेण्यासाठी इन्सुलिन आणि पर्यायाने इन्सुलिन रिसेप्तर्स ची गरज नसते. स्टॅनफर्ड विद्यापीठातल्या स.न्शोधनात अस निष्पन्न झाल की जितका वेळ आपण व्यायाम करतो त्याच्या दुप्पट वेळ मसल पेशी रक्तातुन ग्लुकोज शोषुन घेउ शकतात. उदा. काका जर रोज ४५ मिन्टे व्यायाम करत असतील तर ९० मिनिटे त्या.न्च्या मसल्स मध्ये नॉर्मल माणसाप्रणामेच ग्लुकोज शोषल्या जाइल. इअतर कुठल्याही अवयवा.न्पेक्षा पायात मसल्स च प्रमाण ज्यास्त असल्याने आणि चालण्याने त्या मसल्स अ‍ॅ़क्टिव्ह होत असल्याने चालण फायदेशीर आहे अस बहुदा काका.न्ना म्हणायच असाव.

बर्‍याच झणा.न्ना रोज गोड खाण्याबद्दल प्रश्न पडला. पण हा वैय्यतीक निवडीचा प्रश्न आहे. काहि लोका.न्ना 'आउट ऑफ साईट आउट ऑफ माइ.न्ड' हा म.न्त्रा उपयुक्त वाटतो तर काहि.न्च्या बाबतीत तो काउन्टर प्रोडक्टिव्ह ठरतो (म्हणजे एखादी गोष्ट वर्ज्य करण्याच्या कल्पनेने ती खाण्याची इछ्छा दुपटीने उफाळुन येते). काका बहुदा दुसर्‍या गटात मोडत असावेत. रोज ठरावीक वेळेला नियमीत पणे रक्तशर्करा तपासुन डॉ़क्टरा.न्च्या सल्ल्याने ते त्या.न्च्या सध्याच्या आहाराला आवश्यक इतक इन्सुलिन घेत असावेत. बाहेरुन आवश्यक इन्सुलिन घेतल्यास गोड खाउन सुध्धा साखरेचा चयापचय निरोगी व्यक्ति.न्प्रमाणे राखता येउ शकतो हे त्या.ना सा.न्गायच असाव. ते नियमीत पणे रक्तचाचणि करतात अस नसत तर ते रक्त चाचनीत दिसल असत.

रमा, छान प्रतिसाद !

रमा खरच सुरेख प्रतिसाद