मराठी भाषेतील असभ्य म्हणी आणि वाक्प्रचार

तुम्चं वाचून झालं असेल तं मला देनार का भो?

ग्राम्य किंवा शिवराळ असली तरी ती बोलीभाषा आहे. ती नष्ट होऊ नये. या दृष्टीने पुस्तक महत्वाचं वाटतंय. ओळख करून दिल्याबद्दल आभार. झुणका, बेसन आणि पिठलं यातलं नेमकं गावरान काय हे कळत नाही इतकी शुद्ध भाषा आताशा अंगवळणी पडलीये आणि ग्राम्य भाषा हद्दपार होऊ लागलीये.. त्याबरोबर कित्येक शब्द विस्मृतीत जाणार आहेत याचं दु:खं आहेच.

( झक मारणे म्हणजे मासे मारणे असाच अर्थ माहीत होता. पण गावाकडं संतापाच्या भरात लोक हा शब्द शिवीसारखा वापरताना दिसतात, त्यामुळं अर्थाबद्दल शंका आहेत).

वाचनाच्या यादीत पुस्तक आहे. वर्तमानपत्रात परीक्षण वाचलं होतं. पुढच्या पुणे भेटीत घेईन म्हणते.

तशीही आपण 'समजतो'/ मानतो तेवढी मध्ययुगीन-पेशवेकालीन मराठी 'सभ्य' किंवा 'सोज्वळ' नव्हतीच. (म्हणजे त्याकाळची सभ्यतेची परिमाणं वेगळी होती, असावीत)

नुकतंच प्रबोधनकार ठाकरेकृत ग्रामण्याचा इतिहास वाचत होतो. त्या काळची भाषा आणि शैली याची माहिती झाली. हल्ली शिवराळ शिवराळ म्हणून ओरडणा-यांनी जरूर वाचावे असं..

लोकहो,

असभ्य आणि सभ्यतेतली सीमा अगदी पुसट आहे. नेहमीच्या बोलण्यातही सीमोल्लंघन होऊ शकतं. आता हेच पहा ना : 'त्याच्यावर जो भयंकर प्रसंग गुदरला त्यामुळे अगदी गर्भगळित होऊन गेला बिचारा.' हे वाक्य वरपांगी किती सोज्वळ वाटतं नाही! आता गुदरला म्हणजे कुठून कुठे गेला बरे? आणि गर्भ-गळणे म्हणजे काय हो?

सांगायचा मुद्दा काय की अतिपरिचयामुळे असभ्य शब्दही सभ्य भासू लागतात.

आ.न.,
-गा.पै.

गापै यांच्या लोकहो या संबोधनामुळे ते कमरेवर हात ठेवून माईकसमोर भाषण करत आहेत असंच चित्र डोळ्यासमोर येतं..

@दिनेशदा
धागा असभ्य म्हणींविषयी असल्याने प्रसंगावधान दाखवलं असावं

ते कमरेवर हात ठेवून माईकसमोर भाषण करत आहेत
<<
गुदरण्या बद्दल बोलत आहेत. हात नक्की कमरेवर व्हिजुअलाज केलेत का तुम्ही?

लोकसत्तामधे बोलीभाषांवर मालिका येत असे, त्यातही असे शब्द कटाक्षाने टाळले जात.<<<
<<<दर रविवरी असा एक लेख सध्याही लोकसत्ता लोकरंग पुरवणीत येतो त्यात काही शिवराळ शब्दांसंदर्भातही लिहितात पण तेवढ्याने मजा येत नाही .....

'गुदरणे'चा संदर्भ हिंदी 'गुजरना'शी आहे असे वाचलेले आठवते. (व्युत्पतीकोश सध्या हाताशी नाही. त्यामुळे शहानिशा करता येत नाही. केवळ स्मरणावर अवलंबून.) गुजरना म्हणजे (निघून)जाणे, निवर्तणे. नुक्त्यासहित ज ची 'द'शी अदलाबदल कधीकधी होते. बुजुर्ग-बुजरुक-बुद्रुक हे एक उदाहरण. रमदान आणि रमजान हे उलट उदाहरण. ekhaadaa maaNoos gujarato tevhaa kaThiN prasaMga yeto, yaavaroon haa vaakprachaar aalaa asaavaa. चू.भू.दे.घे.

बुकगंगावर ओळखीदाखल याची काही पानं उपलब्ध आहेत.

गलथान, याचा अर्थ काय.

सिंथेटीक जिनिअस,

>> गलथान, याचा अर्थ काय.

मीही याच शब्दाच्या शोधात होतो. आठवण करून दिल्याबद्दल धन्यवाद.

माझं सोज्वळ वाक्य असं होईल : गलथान कारभारामुळे त्याच्यावर जो भयंकर प्रसंग गुदरला, त्यामुळे तो बिचारा अगदी गर्भगळित होऊन गेला!

आ.न.,
-गा.पै.

दिनेशदा...
मागच्याच आठवड्यात हे पुस्तक पुण्यातल्या आचार्य अत्रे सभागृहात भरलेल्या पुस्तक प्रदर्शनात बगघितलंय. सोबत 'बायको' होती, त्यामुळे फक्त वर-वर चाळुन बघितलं हे पुस्तक...

बायकोला काय घाबरायचेय त्यात? ती काय अत्र्यांचा दुस्वास करते का?

अत्र्यांनी भाषाशुद्धीची चळवळ करावी हाही एक विनोदच मानावा लागेल.

हे पुस्तक माझ्याही 'संग्रही' आहे पण मला ते पुरेसे 'असभ्य' वाटले नाही

गलथान या शब्दाचे मूळ 'अजागलस्तन' या संस्कृत शब्दात आहे. अजा म्हणजे शी-गोट्,बकरी. बकरीच्या गळ्याजवळ दोन मांसल गोळे लोंबत असतात ते अगदी गबाळे दिसतात. त्यांचा उपयोग काहीच नाही कारण ती खरी आचळे नव्हेत. अशा निरुपयोगी गबाळ्या माणसास अजागळ म्हणतात. मूळ शब्दातला 'अजा' लोप पावून 'गलथान' शब्द बनला आणि 'स्तन' लोप पावून अजागळ बनला.
गबाळग्रंथी या शब्दाच्या अर्थाचेही अजागळशी काही नाते असावे का?

अजा चा गळा या अर्थी अजागळ हे बरोबर आहे. हे पुर्वी वाचल्याचे आठवते.

मासा हा शब्द पुल्लींगी मग त्या पुढे मारली, हे क्रियापद का ?
>>
मासा हा अक्खा वर्ग जरी पुल्लिंगी असला तरी माशाचा प्रकार स्त्रिलिंगी वा पुल्लिंगी वा नपुसकलिंगी असु शकतो.
उदा.
ही सुरमई केवढ्याला दिली?
हा रावस ताजा आहे ना?
ते पापलेट कसे जोडीला?

एक आठवण सांगतो.
मी हे पुस्तक ऑनलाईन बुक करून मागवले होते.

त्याचा फॉलोअप घेतांना मी फोन करत होतो त्यावेळी फोनवर एक लेडी ऑपरेटर येत होती. तिला पुस्तकाचे नाव कसे सांगायचे म्हणून मला केवळ ऑर्डर नंबर द्यावा लागत असे.

त्यानंतर हे पुस्तक दुपारच्या वेळी डिलीव्हरीसाठी आले त्यावेळी मी घरी नव्हतो. घरून बायकोचा फोन आला की तुमचे एक पुस्तक आले आहे पण आपल्याकडे त्याची डिलीव्हरी देण्याच्या आधी कुरीयरवाल्याने ते दुसर्‍याच्या घरी दिले होते. (आता दुपारच्यावेळी त्या परक्या घरातला पुरूषही त्याच्या शाळेच्या कामावर गेलेला होता.)

मला बायकोचे बोलणे बसले ते निराळेच!!

आणखीन त्यावर कडी. मी हे पुस्तक घरी येताच पहिल्यांदा हस्तगत केले. पाहतो तर हे पुस्तक प्लॅस्टीकच्या एन्व्हलपमध्ये होते!! त्यावरचे मुखपृष्ठ/ मलपृष्ठ व त्यावरील मजकूर सगळा दिसत होता!!!

दुसर्‍या दिवशी मग कुरीयरवाल्याला फोन करून चांगली खरडपट्टी काढली.

खरड + पट्टी काढली ?

मराठी ज्ञानकोष वाईच्या मंडळाचे आणि केतकरांचे पाहा .यामध्ये सर्वच आहे .फक्त अकारविल्हे शब्द येत असल्यामुळे एकाठिकाणी ओळीने नाहित इतकेच .

असभ्य नाही पण १८९९ सालातले एक पुस्तक सापडले, त्यात त्याकाळातील म्हणींचे संकलन आहे.
http://archive.org/stream/marathiproverbs00manwgoog#page/n8/mode/2up