संस्थान ड्युआयडी : कहाणी शेतकर्‍यांची : एक रुपककथा

कहाणी शेतकर्‍यांची - खास श्रावण मासानिमित्त
( एक रुपककथा )

संस्थान ड्युआयडी : एक आधुनिक प्रागतिक संस्थान. जुना अभिमानास्पद इतिहास असलेले छोटेसे राज्य. शेती, उद्योग, व्यापार, शिक्षण अशा सर्व क्षेत्रात अग्रेसर. अशा स्थितीला पोचलेल्यांना स्वसंतुष्टता, अहंता आदींचा संसर्ग होण्याचा धोका असतोच असतो! तसे इथेही घडू लागले असावे. संपन्नता दिसल्यावर चोरभामटे येणारच! उद्योग, व्यापार क्षेत्रांनी या चोरभामटे-प्रश्नाकडे राजाचे लक्ष वेधले. राजाने थोडे लक्ष देऊन त्यांना स्वत:ची सिक्युरिटी यंत्रणा उभी करू दिली. राजाला अनुमती देण्यापलिकडे कांहीच करावे लागले नसल्याने या व्यावसायिकांचा प्रश्न सुसह्य झाला.
शेतकर्‍यांचे मात्र वेगळे प्रश्न होते. एकतर ते मोठ्या क्षेत्रावर विखुरलेले असल्याने झटपट एकत्र येऊ शकत नव्हते आणि त्यांना दोन पायांच्या तसेच चार पायांच्या प्राण्यांचाही उपद्रव सुरू झाला होता. शेतकर्‍यांनी बुजगावणी, गोफणी व रात्रपाळीचे गडी इ. उपाय योजून पाहिले. पण आताचे चोर व जनावरे झुंडीने वावरतात. त्यांच्यासमोर शेतकर्‍यांचा टिकाव लागेना.
एकदा एका शेतकऱ्याने चोराला पकडून आणले तर चोरानेच बेमालूमपणे ’उलट्या बोंबा ’ मारल्याने खोलात चौकशी करण्याचे कष्ट टाळून अंमलदाराने ’प्रिंसिपल ऑफ़ पॅरिटी’ लावून दोघांनाही ’अंदर’ केले. चोराला काय याची सवय होती . त्याची फुकट राहाण्याजेवणाची सोय झाली. त्याने शेतकर्‍यालाच तुरुंगवासात खिजवून दाखवले. शेतकरी मात्र ’पायावर धॊंडा’ पाडून घेतल्याचा पष्चात्ताप करीत बसला. पीडित व पिडणारा एकाच मापाने मोजण्याच्या अजब तंत्रामुळे त्याची झालेली परवड पाहिल्यावर कुठला शेतकरी चोराच्या वाटेला जाईल? त्यामुळे मग तक्रारी वरवर पाहाता कमी झाल्या. पण शेतकर्‍यांचा त्रास मात्र वाढायलाच लागला. दरवडेखोर, पिसाळलेले हत्ती, रानडुक्करे यांचा त्रास सहन करण्याच्या पलिकडे गेल्यावर सर्व शेतकरी धावले राजाकडे कांही मार्ग निघेल या आशेने. राजाला असल्या गोष्टींकडे लक्ष द्यायला वेळ हवा ना. त्याने लक्ष घालण्याचे आश्वासन तर दिले, पण दरबारी लोकांच्या सल्ल्याने आदेश काढला .
आणि शेतकर्‍यांनी डोक्याला हात लावला!

राजाचा आदेश : "चोर, रानडुक्करे, पिसाळलेले हत्ती इत्यादींना निमंत्रण देणारी कोणतीही पिके शेतकर्‍यांनी आपल्या शेतात घेऊ नयेत. "

आणि राजा पुन्हा आपल्या अंतर्गत आणि बाहेरील राज्यांशी चाललेल्या राजकारणात व्यस्त झाला!
राजाच्या दृष्टीने प्रश्न मिटला , पण शेतकरी मात्र चक्रावले. आदेश मानला तर भुकेने बळी जाणार. नाही मानला तर राजाचा रोष व दरवडेखोरांचा हैदोस! पुन्हा एकदा जिवाच्या आकांताने सर्व शेतकरी धावले राजाकडे.
राजाच्या दरबारी सेवकांनी शेतकऱ्यांनाच दटावले, " अरे महाराजांकडे कशाला येताय अशा किरकोळ बाबींकरता?"

शेतकरी - किरकोळ? अहो , चोरांना असे मोकाट सोडल्यावर कशी शेती करायची आम्ही?

दरबारी- अरे दुर्लक्ष करा त्यांच्याकडे. भुरट्या चोरांना काय घाबरता? घेऊन जाऊ द्या थोडे त्यांना.

शेतकरी- साहेब दुर्लक्ष (इग्नोर) करायला ते काय पांढऱ्यावर काळे केलेले लेख आहेत?

दरबारी- केले दुर्लक्ष तर काय करतील ते?

शेतकरी- अहो पिके कापून नेतील, विरोध केला तर जाळून टाकतील. रानडुक्करे, पिसाळलेले हत्ती शेत उध्वस्त करतील. पोट कसे भरायचे आम्ही? आणि नाही आम्ही शेत पिकवले तर खाणार काय तुम्ही?

दरबारी- त्याची तुम्ही नका फिकीर करू. इतर ठिकाणांहून व्यापारी देतील आणून.

शेतकरी- तुमचे ठीक आहे हो. पण आमचे काय? आमच्या जवळ कुठला असणार त्यांच्याकडून धान्य विकत घ्यायला पैका? ते काही नाही आम्हाला भेटायचेय महाराजांना.

महाराज- काय गलका आहे रे तिकडे?

दरबारी- महाराज, हे शेतकरी आलेत चोराचिलटांचा, रानडुक्करे, पिसाळलेले हत्तींचा बंदोबस्त करा असा कालवा करीत. आपल्याजवळ कुठेत इतके पोलिस? आहेत त्यांना २४ तास काम करावे लागते.

महाराज- अरे प्रत्येकाला कसा काय पोलिस द्यायचा?

शेतकरी- महाराज, आम्ही कुठे मागतोय तसे? अहो दरवडेखोर , रानडुकरे, पिसाळलेले हत्ती आणि काय काय येत नाहीत आमच्या पिकांचा सत्त्यानाश करायला ?

महाराज- मग आम्ही काय करावं म्हणता?

शेतकरी- महाराज, आम्हाला थोडे सशस्त्र करा म्हणजे आम्हीच त्यांना पिटाळून लावू वा ठार मारू.

दरबारी- छे छे! महाराज, असे केले तर यांच्यात आणि पोलिसात काय फरक? आणि चोरांना मारण्याची मुभा यांना दिली तर त्या आंतरराष्ट्रीय ह्युमन राईट्सवाल्यात व पोलिसांत अस्वस्थता नाही का येणार?

शेतकरी- बंदुका नाही देणार, तर निदान दंडुक्यांनी मारण्याची मुभा तरी द्या आम्हाला.

दरबारी- रानडुक्करे, पिसाळलेले हत्ती मारले तर ते आंतरराष्ट्रीय प्राणीदयावाले तुटून पडतील आपल्यावर. महाराज, शेतकऱ्यांचा प्रश्न स्थानिक आहे. नुसते दंडुके दिले तरी प्रश्न आंतरराष्ट्रीय होईल.

महाराज- राज्यात हा प्रश्न यांनाच का? व्यापारी, शिक्षक, विद्यार्थी, लेखक, पत्रकार आणि इतर अनेक धंदे करणाऱ्यांना हा प्रश्न नाहीना?

दरबारी- नाही.

महाराज (शेतकर्‍यांना उद्देशून) - अरे, मग गाढवांनो, याला तुम्हीच जबाबदार आहात. तेव्हा चोर, दरवडेखोर, रानडुकरे, पिसाळलेले हत्ती येणारच नाहीत अशीच पिके का नाही लावत तुम्ही?

शेतकरी- महाराज, कांहीही लावले तरी कोणीना कोणी पिकाचा विध्वंस करणारच. विध्वंस करणे हाच तर त्यांचा स्वभाव. कांहीच लावले नाही तरी जमिनी हडप करायला झोपडी-माफिया येणारच; आणि शेती केली नाही तर आम्ही जगायचे कसे?

महाराज- हे पहा. तुमचे असले किरकोळ प्रश्न सोडवायला वेळ कुणाला आहे? तुम्हा शेतकर्‍यांचीच काळजी घेत बसलो तर लोक मला पक्षपाती नाही का म्हणणार?

माझा अपरिवर्तनीय असा आता आदेश आहे की :
(१) सर्व शेतकऱ्यांनी आपापल्या जमीनीत शेतीशिवाय अन्य व्यवसाय लगेच सुरू करावेत. या राज्यात कटकटी निर्माण करणारा ’शेतकरी’ हा वर्गच या घटके पासून आम्हाला नको आहे.
(२) जे शेतकरी आदेश पाळणार नाहीत त्यांना राज्याबाहेर हाकलून देण्यात येईल.
त्यांच्या जमिनी भरपाई न देता सरकारजमा करून घेतल्या जातील.

दुसऱ्या दिवशीची परिस्थिती :

सर्व उभी पिके दरवडेखोरांनी लुटून नेली कारण राज्यात ’मी शेतकरी आहे आणि हे माझे पीक आहे’ असे म्हणणे हाच गुन्हा होता. सगळे एकेकाळचे शेतकरी आता आपली नवी ओळख काय सांगावी या विवंचनेत पडले. कांही शेतकऱ्यांनी हा आदेश धुडकावला, त्यांना होत्याचे नव्हते केले गेले.
आता त्या राज्यात भजनी मंडळे, गायक, बारमाही वारकरी, पानपट्टीवाले, चहाटपरीवाले, हमाली करणारे, तथाकथित समाजसेवक, खाद्यपदार्थ शिकवणारे आणि करून देणारे आचारी , फोटोग्राफर, बेफिकीर लोकं अशा राजाला त्रास न देणार्‍या व्यावसायिकांची संख्या एकदम वाढली आहे. शेतकरी वर्गच हद्दपार झाला आहे.
आणि त्यामुळे आता सारे कसे शांत शांत आहे त्या संस्थान ड्युआयडीत ! अशी ही साठा उत्तराची कहाणी.