... स्मरण असावे

सर्वांना मनापासून धन्यवाद!

कैलास,
विशेष धन्यवाद!

विद्यानंद,
'जन्म घेतला त्या धर्मातच मरण असावे'
मग हे वळण टाळण्याचे कारण कळले नाही. यानं माणसाच्या विचार स्वातंत्र्यावर गदा नाही कां येत???
नेमका प्रश्न कळला नाही.

गणेश भुते,
धन्यवाद!

विद्यानंदजी,
प्रथम गझलबद्दल : गझलेत प्रत्येक शेर वेगवेगळा असून तो स्वतःचे अस्तित्व स्वतःच असतो. त्यामुळे दोन शेरांची तूलना होत नाही. दोन शेरांत वेगवेगळे अर्थ अभिप्रेत असू शकतात. त्यामुळे तुम्ही म्हणता तसा विरोधाभास जरी मानला तरी गझलेत तो चालू शकतो.

दुसरे म्हणजे, माझ्यामते दोनही शेरात मानवतावादच सांगितला गेला आहे. केवळ धर्म शब्द आल्याने तो 'धर्मवाद' म्हणून वेगळा करता येणार नाही. ज्या धर्मात जन्म मिळाला त्याच धर्मात मरण असावे असे वाटेल अशा पद्धतीने एकमेकांतील भेद मोडुया - असा अर्थ आहे. त्यातून काही वेगळा अर्थ निघत असेल असे मला तरी नाही वाटत. तुम्ही म्हणता तसा अर्थ निघाला असता, जर मी असे म्हटले असते की, जिथे जन्म मिळाला तिथेच रहावे, अन्यथा ते चूक आहे... वगैरे. मी लिहिलेला शेर पुन्हा वाचावा अशी विनंती.

तिसरे म्हणजे, धर्माची नेमकी व्याख्या कोणती मानायची यावरही बरेच मतभेद आहेत. कारण उपासना पद्धती आणि धर्म यातील फरक लक्षात घेतला जात नाही.

असो.

लक्ष देऊन शेर वाचल्याबद्दल, तसेच त्यावर प्रतिक्रिया नोंदवल्याबद्दल धन्यवाद!

मनुष्य गौरव दिनाच्या सर्वांना शुभेच्छा!

गंगाधर मुटे, बाळकवी धन्यवाद!