अतुल्य! भारत - भाग ५: पंजाब

थोडीसी धूल मेरी, धरती की मेरे वतन की,
थोडीसी खुशबु बोहराईसी मस्त पवन की,
थोडीसी ढूंढने वाली धक-धक धक-धक धक-धक सांसे
जिन मे हो जुनूं जुनूं वोह बूंदे लाल लहू की...

पंजाब म्हटले मला ह्या गाणाच्या ओळी आठवतात. पंजाब म्हटले की आठवतात गुरु नानक, शहिद भगत सिंग, शहिद उधम सिंग, लाला लजपतराय, हिर रांझा...
भारताच्या स्वातंत्र्य लढ्यात सर्वात जास्त क्रांतिकारक पंजाब, महाराष्ट्र आणी बंगाल ह्या तीन राज्यांनी दिले.
भारतीय पायदळातील सर्वात कडव्या मानल्या गेलेल्या तीन रेजिमेंटस् मधील सिख रेजिमेंट ही एक. भारतावरील बहुतेक सर्व आक्रमणे ही उत्तरेकडून झाली. त्याचा सर्वात मोठा परिणाम ईथल्या लोकांवर झाला. फाळणीची झळ ही पंजाब आणी पश्चिम बंगाल ह्या राज्यांना सर्वात जास्त बसली. त्यामूळे ईथल्या लोकांचा पिंडच मूळी थोडासा आक्रमक बनला. पण जेव्हढे पंजाबी देहाने विशाल तेव्हढेच ह्रदयाने ही विशाल. अशा या पंजाबला भेट देण्याचा योग मी दिल्लीत असताना आला.

रात्रिची रेल्वे पकडून सकाळी अमृतसर ला पोहोचलो. ऑक्टोबर चा महिना होता आणी थंडीची सुरुवात होती. सकाळी फ्रेश होण्यासाठी म्हणून हॉटेल घेतले व आवरून बाहेर पडलो. ईथे शहर फिरवायला आणी वाघा बॉर्डर दाखवायला मोठ्या ऑटो रिक्षा (५-६ सीटर) पूर्ण दिवस मिळतात. हे रिक्षा वाले ३०० ते ५०० रुपये घेतात. तशी एक रिक्षा घेतली. हे शहर तसे स्वस्त आहे. अमृतसर ला गेलात तर Brother's Dhabaa मध्ये नक्की जा. ह्यांच्या शहरात बर्‍याच शाखा आहेत. ह्याला "बडे भाई का ढाबा" किंवा""प्रा दा ढाबा" असेही म्हणतात. ईथे अस्सल पंजाबी नाश्ता आणी जेवण मिळते. नाश्ता करून अमृतसर शहर पहायला बाहेर पडलो. रिक्षावाल्याने आधी एक दोन दुसरी मंदीरे दाखविली. छान होती. तिथुन सुवर्णमंदिर पहायला गेलो.

सुवर्णमंदिर :
सुवर्णमंदिराचा परीसर अतिशय स्वच्छ आहे. ईथे तुम्हाला कुठल्याही गोष्टीसाठी कोणीही पैसे मागत नाही. कोणी हार वाले नाहीत, नारळ वाले नाहीत , प्रसाद वाले नाहित, एक्स्ट्रा पैसे देऊन दर्शन लौकर करुन देतो म्हणून लूटणारे नाहीत. पादत्राणे सांभाळणारे लोक सुध्धा अतिशय स्वच्छ निटनेटके आणी चांगल्या घरातले वाटत होते. हे लोक फक्त पादत्राणे सांभाळत नाहीत तर पुसुन, पॉलिश करून स्वच्छ करुन देतात. हे सर्व पाहुन आपल्या ईथला पंढरपुर किंवा शिर्डी ला चालणारा प्रकार आठवला. पादत्राणे देऊन पाय धूवून मंदिराकडे निघालो. आश्चर्याची गोष्ट म्हणजे एव्हढे मोठे आणी प्रसिध्ध मंदिर असूनही कुठल्याही प्रकरची तपासणी होत नव्हती. फक्त मेटल डिटेक्टर्स लावले होते. मंदिर एका तलावाच्या मध्य भागी आहे. मंदिराचा पहिल्या मजल्याचा बाहेरिल भाग सोन्याच्या पत्र्याने मढविलेला आहे. आतमध्ये गुरु ग्रंथ साहीब चा अखंडपाठ सुरु असतो. वरच्या मजल्यावर बसून तुम्ही तो ऐकू शकता. टेरेस वरून सुवर्णमंदिराच्या परीसराचे दर्शन होते. ईथे तलावात तुम्ही पवित्र स्नान करू शकता. सुवर्णमंदिर रात्रिही रोषणाईमध्ये फार छान दिसते.
मंदिराच्या बाहेर छान तलवारी, खंडा, कृपाण ईत्यादी भेटवस्तु मिळतात.

टिप : ह्या ट्रिपला माझा स्वत: चा कॅमेरा बरोबर नसल्याने प्रकाशचित्रे एव्हडी चांगली नाही आली आहेत.

--
--
--

--
--
--

जालियनवाला बाग :
जालियनवाला बाग सुवर्णमंदिराच्या अगदी जवळच आहे.
ईथे १३ एप्रिल १९१९ साली जनरल डायर ह्या ईंग्लिश अधिकार्‍याने सभेसाठी जमलेल्या नि:शस्त्र, निष्पाप जमावावर गोळीबार करून ३७९ बळी घेतले. अनाधिकृतपणे हाच आकडा १५२६ असा आहे. ईथल्या भिंतींवर गोळीबाराच्या खूणा आपल्याला स्पष्टपणे दिसतात.
ह्या बागेत बळी गेलेल्यांचे एक स्मारक देखिल आहे.

गोळीबाराच्या खूणा

--
--
--
गोळीबारात बळी गेलेल्यांचे स्मारक

--
--
--

वाघा बॉर्डर :
वाघा बॉर्डर अमृतसर पासुन ३० किमी अंतरावर आहे. जाताना रस्त्याच्या दोन्ही बाजूला पंजाबमधील समृद्ध शेती लागते. वाघा बॉर्डर ला भारत - पाकिस्तान सिमेवर रोज संध्याकाळी "रिट्रिट सेरेमनी" हा कार्यक्रम चालतो. त्यात दोन्ही राष्ट्रांचे ध्वज सुर्यास्ताच्या वेळेला खाली ऊतरविले जातात, भारत - पाकिस्तान यांच्या रेंजर्स चे शक्ति प्रदर्शन होते, एकमेकांना चिथावणे असे कार्यक्रम चालतात.
ह्या कार्यक्रमाची वेळ सुर्यास्तानुसार बदलत असते. ईथे गर्दिही खूप असते म्हणून सुर्यास्ताच्या कमीत कमी दोन तास आधी तरी पोहोचावे. तासभर आधी रांगेतुन जवान तुम्हाला कडक तपासणी करून सिमेपाशी सोडतात. ईथे कार्यक्रम बघायला स्टँडस् केले आहेत. ईथे सिमेच्या मुख्य गेटपाशी फुल्ल जल्लोश सुरू असतो. लोक नाचत असतात, गात असतात, ध्वज घेऊन धावत असतात. मोठ्याने देशभक्तिपर गीते लावलेली असतात. लोकांचा ऊत्साह, जोश अफलातुन आणी बघण्यासारखा असतो.

--
--
--

वाघा बॉर्डर

--
--
--

पाकीस्तान

--
--
--

--
--
--

भारतीयांचा उत्साह, जल्लोष...

--
--
--

--
--
--

--
--
--

सोहळा पहाण्यासाठी झालेली भारतीयांची गर्दी

--
--
--

--
--
--

--
--
--

--
--
--

पाकीस्तानातील रीकामे स्टँड्स आणी उत्साहाने प्रवेशद्वारासमोर तिरंगा नाचविणारे भारतीय...

--
--
--

रीट्रीट सेरेमनी

--
--
--

स्वर्णजयंती द्वार

--
--
--

सुवर्णमंदिर रात्री...

-----------------------------------------------------------------------
अतुल्य! भारत. क्रमशः

आगामी आकर्षणः कुतुबमिनार आणि लोह स्तंभ, दिल्ली.

मागील प्रकाशित भाग पाहण्यासाठी खालि दिलेल्या लिंक वर क्लिक करा-
http://www.maayboli.com/node/15407