हिंदी चित्रपटांतील जुनी आवडती गाणी: १९६० पर्यंतची

नूरजहाँच्या माजी नवर्‍याने लिहिलेल्या तिच्या चरित्राचा मराठी अनुवाद झाला आहे.

ओह मी कोणतीच लिंक ओपन नाही केली, त्यांनी एवढ्या प्रेमाने लिंक दिली ती मी चिकटवली

आवडत्या विषयावर धागा काढलास आरती ताई.
सगळ्यात पहिल्यांदा रतन ची गाणी आठवली .
१. अखिया मीलाके जिया भरमाके चले नाही जाना
२. आयी दिवाली, दीपक संग नाचे पतंगा, मै किसके सांग नाचू बताजा
३. रुमझुम बरसे बादरवा, मस्त हवाये आई , पिया घर आजा (अमीरबाई कर्नाटकी)
४. अंगडायी तेरी है बहाना - मंजू दास
५. मिल के बिछड़ गयीं अँखियाँ, हाय रामा मिल के बिछड़ गयीं अँखियाँ (अमीरबाई कर्नाटकी)

आवडत्या इतर माझ्या गाण्याबद्दल लिहीनच वेळ मिळेल तसे.

ड्फ़्आही़आह़्आ्फ़

त्यात ओ जाने वाले बालमवा पण ऍड करा सामी, अमिरबाई श्यामकुमारचे.

ChhAn dhAgA. मला आवडणारे गाणे म्हणजे लाहोर चित्रपटातील, हे गाणे इथे ऐकू शकताः

https://youtube.com/watch?v=sEy6B1861K0&feature=sharec

यावर एक लेख लिहिला पण तो काही केल्या पोस्ट होत नाही आहे. कदाचित शब्दमर्यादा ओलांडली असेल. त्यामुळे केवळ लिंक टाकून पाहते.

मला आवडणारे गाणे म्हणजे लाहोर चित्रपटातील, हे गाणे इथे ऐकू शकताः

https://youtube.com/watch?v=sEy6B1861K0&feature=sharec

यावर एक लेख लिहिला पण तो काही केल्या पोस्ट होत नाही आहे. कदाचित शब्दमर्यादा ओलांडली असेल. त्यामुळे केवळ लिंक टाकून पाहते.

त्यात ओ जाने वाले बालमवा पण ऍड करा सामी, अमिरबाई श्यामकुमारचे.

Submitted by मानव पृथ्वीकर on 3 July, 2023 - 19:25

ओ जाने वाले बालमवा >> याचाही वापर किशोरने पडोसनमध्ये केला आहे

बहुतेक. कुठल्यातरी धाग्यावर ५०-६० चया दशकातली गाणी किशोर कुमारने पुन्हा वापरून कशी धमाल केली आहे असा काहीतरी विषय निघाला होता. फारएंडने एक दोन गाणी सांगितली होती (उदा. तेरी गठरी मे लागा चोर मुसाफिर जाग जरा). आता ती चर्चा सापडत नाहीये. पण ती मूळची गाणी याच दशकातली असल्यामुळे या धाग्यावर हरकत नसावी?

ओह हा! नाही नाही, ते कॉपीड नाही. विडंबित आहे.

अवल, सूचनेबद्दल आभार. ईमोजी होत्या आणि त्यामुळेच लेख पोस्ट होत नव्हता. हा पोस्ट करत आहे.
होय, श्यामसुंदर संगीतकार. मलाही "बहारे फिर भी आयेगी, मगर हम तुम जुदा होंगे" हे गाणे फार आवडते. पण जेव्हा "बैठी हूं तेरी याद को..." पहिल्यांदा ऐकले तेव्हा त्याने वेडच लावले. त्याच आठवणींना उजाळा देत आहे.
----
१९४७-१९६० हा बॉलीवूडमधला काळ आणि त्यातले संगीत: माझ्या जिव्हाळ्याचा विषय आणि अत्यंत आवडीचा काळ.

आवडती गाणी आठवायचे तर मोठी यादी होईल. पण एका गाण्याबद्दल लिहिल्याशिवाय राहवत नाही. ते गाणं म्हणजे “लाहोर” चित्रपटातील लताबाईंनी गायलेलं “टूटे हुए अरमानोंकी इक दुनिया बसाये, बैठी हूं तेरी याद को सीनेसे लगाये”. श्यामसुंदर यांच्या संगीतदिग्दर्शनातून तयार झालेली अतुलनीय कलाकृती.

या गाण्यात अगदी लगेच जाणवणारी गोष्ट म्हणजे लताचा अतिशय कोवळा पण अत्यंत धारदार स्थिर स्वर. काही गाण्यांत शब्द प्रधान असतात आणि चाल त्यांना न्याय देणारी असते, त्या शब्दांचे गायक सोने करतो म्हणून ते गाणे आपल्याला भावते. या गाण्यात पहिल्यांदा जाणवतो तो लताचा आवाज. तो नुसता जाणवत नाही तर येऊन आपल्या काळजात सर्रकन घुसतो आणि रुतून बसतो. आता लताचा आवाज या विषयावर काही लिहिण्याची गरज नाही, आणि कितीही लिहिले तरी अपुरेच होईल. पण तरीही, चाळिशीच्या दशकातला तिचा स्वर, पन्नाशीच्या दशकातला तिचा स्वर आणि साठीच्या दशकातला स्वर ही स्वतंत्र संस्थाने आहेत. तर हा खास लताचा चाळिशीच्या दशकातला स्वर आहे. यात नूरजहाबाईंचा तिच्यावरचा प्रभाव अगदी स्पष्ट जाणवतो पण तरीही या गाण्याला अगदी खास लता टच पण आहे.

गाणे इथे ऐकू शकताः

https://youtube.com/watch?v=sEy6B1861K0&feature=sharec

या गाण्याचे सुरवातीचे संगीतही अतिशय घालमेल करणारे आहे. मला वाटते सतार आणि व्हायोलिन यांचे मिश्रण आणि मग सुरू होणारा तबला. (ऐकणाऱ्या जाणकारांनी कुठला ताल ते सांगितल्यास आणखी ज्ञानात भर पडेल, हा एकताल वाटला पण तालाचे माझे ज्ञान अत्यल्प आहे त्यामुळे चू. भू. द्या. घ्या.). ते संपून जेव्हा गाणे सुरू होते तेव्हा पहिल्यांदा हलका आणि हळवा सूर आणि मग मुखड्याची दुसरी ओळ उंच स्वरातली - इथेच गाणे आपला ताबा घेते. विशेषतः जेव्हा मुखडा संपतो तेव्हा त्या शेवटच्या शब्दात “सीनेसे” वरून “लगाये”वर येताना मारलेला सूर (हा गाण्याचा "सुर" नाही म्हणत मी, हा पोहोण्याचा "सूर"), आणि मग शेवटच्या "सुरा"वर जे आंदोलन आहे (१ः०० व्या मिनिटाला) ते लाजवाब!!

यात आणखी मिसळलेली गोष्ट म्हणजे गाण्यात तिने ओतलेली आर्तता. पहिल्या कडव्यात (वरील लिंकनुसार १ः१० या वेळी) “तू दूर है नजरोंसे….” ही ओळ म्हणताना काय ती सुरांची फेक. यात तो तापलेला आणि पुसट होत जाणारा सूर आणि व्हायोलिनची धून. काळीज कापत जाणारा उद्वेग, आणि परिणाम. आणि हा फेड-आउट होणारा स्वर अचल, स्थिर. तसूभरही इकडे हलत नाही की तिकडे हलत नाही. जरूर ऐकाच. विशेषतः ध्वनिमुद्रणाच्या कुठल्याही आधुनिक सोयी नसताना तो “फेड आऊट” परिणाम, केवळ गळ्यातून गाऊन साधणे, तोही इतका तंतोतंत, म्हणजे यंत्रालाही लाजवेल असा, म्हणजे केवळ असामान्य.

मग यामुळे श्रोते इतके गारद होतात की त्यांना जरा भानावर आणायला म्हणून असेल कदाचित, दुसरे कडवे जरा वेगळे, विलंबित लयीत बांधले आहे. किंवा असेही असेल की पहिल्या कडव्यात दुःखाचा टाहो फोडल्यानंतर दुसऱ्या कडव्याच्या वेळी जरा स्वतःला सावरून भावनांना आवर घालण्याचा प्रयत्न, असा काहीसा परिणाम संगीतकाराला अपेक्षित असावा. हेही कडवे सुंदर. म्हणजे सुंदरच. पण ते पहिल्या कडव्याचे गारूड काही उतरत नाही आणि म्हणून कदाचित, तिसऱ्या कडव्यात (२:५५ व्या मिनिटाला) श्यामसुंदर आपल्याला पुन्हा त्या झोक्यावर उंच घेऊन जातो आणि तिथे खूप वर नेऊन पुन्हा एकदा सोडून देतो - आपल्या जिवावर. आणि मग तोच अनुभव आपल्याला परत एकदा मिळतो. पुन्हा एकदा तीच धार, तीच आर्तता आणि तीच गायकी काळीज कापत जाते.

हे गाणे एकदा ऐकून समाधान होत नाही. सुदैवाने आता परत परत ते ऐकण्याची सोय आहे. नाहीतर पूर्वी हे सिलोन रेडियोवर लागायचे तेव्हा संपल्यानंतर मग केवळ पुन्हा कधी ऐकायला मिळेल याची वाट पाहणे असायचे बस्स.

असो. लताच्या गाण्यांमधली विविधता आणि प्रत्येक गाण्यात तिच्या गायकीचा पुढे येणारा एक एक पैलू या विषयावर काय काय लिहू आणि किती. जर सुचले तर नंतरही आणखी गाण्यांबद्दल लिहीन. पण हा धागा असाच सुरू राहो.

अवल, "क्या रात सुहानी है" -- यात रफीच वाटतो. तलतने मुखडा जरा वेगळा म्हटला असता असे वाटते. पण "जमाने" वरची मुरकी जरा तलतचा भास करून देते. विशेषतः "अश्कोने जो पाया हैं" या गाण्यात तलतची अशीच मुरकी आहे.

"बेईमान तोरे नैनवा" हेही गाणे अगदी आवडते. अनिलदा यांच्या गाण्यांवर तर एक प्रबंध लिहिता येईल. तराना चित्रपटाच "वो दिन कहा गये बता जब इस नजर में प्यार था" हेही अतिशय सुंदर गाणे. विशेषतः गाण्याआधीचा शेर "क्या खबर थी .... ".

त्यात ओ जाने वाले बालमवा पण ऍड करा सामी, अमिरबाई श्यामकुमारचे.
Submitted by मानव पृथ्वीकर on 3 July, 2023 - 19:25>

रतन १९४४
संगीतकार: नौशाद
गायक : अमीरबाई कर्नाटकी, श्याम कुमार

ओ जाने वाले बालमवा
लौट के आ लौट के आ
जा मैं ना तेरा बालमवा
बेवफा बेवफा
आ ओ जाने वाले बालमवा
लौट के आ लौट के आ
जा मैं ना तेरा बालमवा
बेवफा बेवफा
तेरे बिन मेरा जिया
लागे ना कही भी पीया
हाय लागे ना
याद नहीं छोड़े तेरी
दुनिया अँधेरी मेरी
अब जाऊं कहाँ
ओ दिल को ले करता है दर्द जिया
लौट के आ लौट के आ
ओ दिल को ले करता है दर्द जिया
लौट के आ लौट के आ
ओ जाने वाले बालमवा
लौट के आ लौट के आ
जा मैं ना तेरा बालमवा
बेवफा बेवफा

अवल, मानव, आणि सामी, हे पहा: ओ जानेवाले बालमवा किशोर व्हर्जन

नूर जहाँची फारशी गाणी ऐकली नाहीत पण जी ऐकली आहेत ती आवडली. लताबाईंचा आवाज सात्विक वाटतो तर नूर जहाँचा खमंग.

या गाण्याचे पॉप व्हर्जन बहुतेकांनी ऐकले असेल. पण मला नूरजहाँचे ओरिजिनल 'चांदनी रातें' जास्त आवडते.