एकटीच @ North-East India दिवस ३०

अनुक्रमाणिका > https://www.maayboli.com/node/72984
अनुक्रमाणिका २ > https://www.maayboli.com/node/73598
अनुक्रमाणिका ३ >https://www.maayboli.com/node/74455

८ मार्च | दिवस ३०

पपा,

काल दुपारी जेवण आटपून गोहाटीचे फ्रॅन्सी मार्केट फिरून आले. खाण्यापिण्याची चंगळ केली. भरपूर खरेदी केली. रात्री दमून गादीवर अंग टाकले आणि राज चा फोन आला. मोबाईलची बॅटरी थोडीशी चार्ज झाली होता म्हणून वाजला. तेवढे माझे नशीब चांगले होते असे म्हणायला हवे. कारण की, “संध्याकाळी विमान पकडायला वेळेवर यायला हवे म्हणून पहाटे लवकर पिकॉक आयलंड फिरायला निघणार”, हा माझा बेत राजला फोनवर सांगितला तसा त्याने मला धक्काच दिला. माझे विमान 8.35 pm ला नाही तर 8.35 am ला होते आणि त्याची मला मुळीच कल्पना नव्हती.

माझ्या प्रवासातले बारा तास जसे एका क्षणात गळून पडले तसे मला खूप जास्त अस्वस्थ व्हायला झाले. आता इथे मुंबई एअरपोर्ट वर बसून शेवटचे पत्र लिहित आहे. एकदा घरी परतले की पत्र लिहायला अवधी मिळणार नाही हे आहेच पण जणू अजून एखादा तास ट्रीप ओढून ताणून धरायचा प्रयत्न करते आहे कारण असा प्रवासही पुन्हा होणे नाही, याची जाणीव आहे. अगदी हेच वाक्य सर्वात पहिल्या पत्रात लिहिले होते. पण जिने ते लिहिले होते तिच्यात इतका बदल झालाय की, वाक्याचा संदर्भही पहिल्यासारखा राहिला नाही. तेव्हा तसे लिहिले होते कारण माझ्या आयुष्याचा शेवट करायचा या निश्चयाने निघाले होते आणि आता त्या मार्गाकडे पुन्हा नजरही जाणार नाही याबद्दल शंकाच नाही.

ज्या आयुष्याने हैराण केले होते त्यातून सुटका करायची तर ते संपवणे हा एकच मार्ग आहे, इतपतच अक्कल होती. शिवाय माझे मरण माझ्याच हातात आहे असा भ्रम होता. म्हणूनच जगणे असह्य झाले, असे झाले तेव्हा मरणाच्या दिशेने प्रवास करून पाहिला. लोक आपली निंदा करतील असे वाटले की आपसुख आपण त्याचे कारण लपवायचे मार्ग शोधायला लागतो. तेच साधावे म्हणून केवढा खटाटोप केला, किती दक्षता घेतली. सरतेशेवटी त्या मरणाच्याच वाटेवर आयुष्य जगायचे धडे शिकून परत आले. जे शिकले ते मुळात माहितच नव्हते असं नाही, अनुभवले नव्हते असंही नाही, पण माझ्या विचारांच्या मातीचा कसच असा की कुठचेही बी रुजले तरी उफाडयाने वाढते. तशीच एक वेल चढत गेली जिने आयुष्याच्या बहरदार फांद्यानाही जखडून टाकले होते.

या प्रवासात सर्वात आधी काय लक्षात आले असेल तर माझा जन्म आणि माझे मरण हे दोन्ही माझ्या हातात नाहीच, कसे जगावे आणि कसे मरावे ही कला शिकणे हे मात्र आहे.

आपल्याला वाटत दु:ख हाच फक्त जाच आहे. पण सुखाचा आनंद घेणे म्हणजे श्वापदाला रक्ताची चव लागण्यासारखे आहे. तेच मिळवण्यासाठी मनाची जी घालमेल होते तो काही कमी जाच नाही. या प्रवासात बऱ्यावाईट अनुभवाकडे तिर्हाेईतासारखे बघायला शिकले त्याने साऱ्याच जाचातून आपसुख सुटका होते हे चांगलेच लक्षात आले. किनाऱ्यावर स्वस्थ बसून एकेक भरती आणि ओहटी ला फक्त पहात रहायचे, समजायला कठीण वाटते पण परिपूर्ण आयुष्य जगायची ट्रिक इतकी साधी आहे. हाच या प्रवासात घेतलेला हा सर्वात मोठा धडा आहे.

आणि तिसरे आणि शेवटचे उत्तर ह्या प्रश्नाचे शोधले की, जे माझे माझे वाटत होते ते माझे झालेच कसे? मी धडपड करून मिळवले? नशिबाने लाभले का? की कोणी परोपकार करून माझ्या पदरात घातले. पण आता ते कुठेच दिसत नाही ते, गेले कुठे? ज्याचा उगम माहित नाही असे कुठूनसे येउन एक झलक दाखवून गायब झाले. माझे माझे करत ज्या प्रवाहात डुंबत राहिले होते तो निव्वळ क्षणभंगुर कणांनी व्यापुन टाकला होता. दोन्ही हात कधीचे रिकामेच आहेत. माझा 'मी पणा' गळून गेला असे म्हणणार नाही, नाहीतर राजबरोबर भांडायला लागले की मला अचूक पकडाल. पण त्याच्या क्षीणतेची प्रखर जाणीव झाली. हे ही नसावे थोडके!

या ना त्या प्रकारे, आयुष्याची थोडीफार समीकरणे मी आधीच सोडवली होती. या प्रवासात त्यांची उजळणीही झाली.
आज जेमतेम चार किलो चे सामान पाठीवर घेउन मी महिनाभर हिंडते आहे. माझे कुठे काय अडले? त्या मानाने चार भिंतींच्या ओनरशिपच्या घरात आयुष्यातली आव्हाने कमीत कमी असायला हवीत. तरीही चारचार पैशांच्या वस्तूंनी आपण त्याचा कोपरा न कोपरा भरून टाकतो. मला कसली गरज आहे, यापेक्षा माझ्याकडे काय आहे याकडे जास्त लक्ष द्यायची आपल्याला सवय असते. मी तर हनिमून ला सुद्धा दोन मोठ्या सुटकेसेस घेउन गेले होते. पण ती सवय नंतर कधी जळून खाक झाली. आता प्रवासात कुठचे आणि किती ओझे बाळगावे याचे मर्म मला चांगलेच कळले आहे.

जेव्हा कोणी दुसऱ्याला ताप देतच असेल त्याचे फक्त एकच कारण की तो स्वत: जळत असतो, ह्याची जाणीव तर माझ्या स्वत:च्या उदाहरणावरून झाली होती. या प्रवासातील बऱ्यावाईट प्रसंगात ती पडताळता आली आणि दृढ झाली.

कधीकधी जवळची शक्ती संपून जायची वेळ आली तरी दुसऱ्यासाठी झिजलो त्याचे चीज झालेले दिसत नाही. तेव्हा चांगुलपणावरचा विश्वास उडतो. मन खिन्न होते. हे माझ्याच वाट्याला का आले ह्या प्रश्नाचे उत्तर सापडत नाही. आपापल्या आयुष्याच्या मागण्या पुऱ्या करता करता बेजार झालेले अनेक जीव मला या प्रवासात भेटले. स्वत:च्या कठीण परिस्थितीतही त्यांनी काय म्हणून मला आदर दिला? प्रेम दिले? स्वत:कडे अल्प असल्यातून थोडे काढून माझ्या झोळीत टाकले त्याच्यापुढे काय बिशाद आहे की मी माझ्या चांगुलपणाचा टिमका मिरवेन? अनादि कालापासून चराचराला फुटलेला चांगुलपणाचा पान्हा अखंड वहातोच आहे. त्यातच माझे संपून गेले होते ते भरभरून घेतले तेव्हा मी परत निघाले.

माझ्या जन्माच्या वेळेस तुम्ही कोणती प्रार्थना म्हटली असेल? मी मोठी होता होता काय आशीर्वाद दिला असेल? मी जाणती झाल्यावर कुठचा सल्ला दिला असेल? ज्याची तडजोड करायचीच नाही असं कुठचं स्वप्न एखादे वडिल आपल्या मुलीसाठी पहातील? पपा, या प्रवासाआधीचा माझा प्रवास आकाशातून पहात असताना तुम्हाला खूप दु:ख झाले असेल. पण एकदाच मला माफ करा. या प्रवासाच्या निमित्ताने जे सार कळले त्याचा सराव मी आयुष्याच्या प्रवासात चालूच ठेवेन. मी वाट पुन्हा चुकणार नाही ह्यावर तुम्हीही आकाशातून माझ्यावर नजर ठेवालच. पण तुमचे स्वप्न साकार झाले आहे. पपा, मी खरच खूप शहाणी झाले आहे.

चला. आता इथून थेट घरी जायचे. मला कोणीच बळेबळे ओढून ह्या वाटेवर परत आणलं नाही. आपोआप सारे घडत गेले. मी मार्गी लागत गेले. कसे ते या पत्रमालिकेत लिहिले आहेच. जे थोडेसे साऱ्या पत्रातून लपवून ठेवले होते, आज तेही ओझे उतरवून मोकळी झाले. पत्रावर नाव जरी तुमचे असले तरी यंदा प्रथमच वास्तविक हितगूज थेट जगाशी झाली. ती तशी करायची इच्छा मी डायरीला लिहिलेल्या पहिल्या पत्रातच व्यक्त केली होती. पण तेच तर ... ते पत्र जिने लिहिले ती मी नाहीच. प्रवासाला निघालेली आणि प्रवासाहून परतणारी मी यात जमीन अस्मानाचे अंतर आहे अस वाटतंय. फिरून तिथेच परत आले असे वरकरणी दिसत असेलही पण प्रत्यक्षात आयुष्याला एक पूर्ण प्रदक्षिणा घालून मी बाहेरच्या कक्षेत प्रवेश केला आहे. चला आता डोळे पुसून तुमच्या लाडक्या मुलीचे अभिनंदन करा आणि ज्यांना ज्यांना त्या कक्षेतून बाहेर पडण्याची गरज असेल त्यांना माझ्यासारखी अशीच एक संधी मिळू दे, अशा शुभेच्छा द्या.

तुमची सुप्रिया.