१८९७ चा प्लेग

उत्तम संकलन आणि त्याची मांडणी.
धन्यवाद भरत.

लो. टिळकांच्या सुधारणाविरोधी आणि सनातनी मतांमधे शेवटी झालेले परिवर्तन हा एक मोठ्या लेखाचा विषय बनू शकतो पण इथे अर्थातच आणि उघडच अवांतर नको म्हणून लिहीत नाही.

प्लेगच्या आयुर्वेदिक उपचारसम्बन्धीची जुनी आठवण

प्रतिसाद ही सगळे इंटेरेस्टिंग.

आदिश्री, तुम्ही लिहिलेली आठवण म्हणजे देव तारी त्याला कोण मारी ह्या म्हणीची प्रचिती देणारी.

<< थोडक्यात, तेव्हाचे पुणेकर म्हणजे आजचे तबलिगी होते म्हणता येईल का?
रँडच्या कर्तव्यदक्षतेमुळे हजारो पुणेकरांचे जीव वाचले असतील. त्याचे बक्षीस त्याला खुनाच्या रुपाने मिळाले. >>

------
रँड यांनी हजारो/ लाखो लोकांना वाचविण्यासाठी अत्यंत कठोर निर्णय घेतले होते. त्या परिस्थितीत ते योग्य होते हे आता करोम मुळे समजायला लागले. काही ठिकाणी अत्याचार झाले असतील...

करोना काळात आपलेच पोलिस आणि आपल्यास नागरिकांना बेदम चोप देत आहेत. कारण काय तर दुध, भाजी, औषध आणायला बाहेर पडणे... काही नागरिकही पोलिसांच्या लॉकडाऊन काळातल्या कामात अडथळे आणत आहेत.

आपण रँड यांची हत्या करणार्‍यांना क्रांतिकारक आणि थोर देशभक्तांचा दर्जा देणे किती चुकीचे आहे हे आता (करोना मुळे) समजते.

वध का हत्या, स्वातंत्र्य संग्राम का बंड हे सगळे आपण कुठल्या बाजूला आहोत ह्याच्यावर ठरते.
जाणत्या राजाला ही वाट चुकलेला देशभक्त म्हटले गेले होतेच.
प्रत्येकाला आपली बाजू ठरवायचा हक्क आहेच.
तरीपण उदय सखेद आश्चर्य वाटते आहे.

आपण रँड यांची हत्या करणार्‍यांना क्रांतिकारक आणि थोर देशभक्तांचा दर्जा देणे किती चुकीचे आहे हे आता (करोना मुळे) समजते.
Submitted by उदय on 1 May, 2020 - 10:37
--
भगतसिंग, सुखदेव, राजगुरु व अश्या अनेक क्रातिंकारां बद्दल तुमचे उदात्त विचार ऐकायला आवडतील.

ओसामा व हाफिज सईदला "जी" म्हणणार्या लोकांत व आपल्यात फारसा फरक दिसत नाही.

रँड यांनी हजारो/ लाखो लोकांना वाचविण्यासाठी अत्यंत कठोर निर्णय घेतले होते. त्या परिस्थितीत ते योग्य होते .......
आपण रँड यांची हत्या करणार्‍यांना क्रांतिकारक आणि थोर देशभक्तांचा दर्जा देणे किती चुकीचे आहे हे आता (करोना मुळे) समजते. >>>>

उदय इतकंच सांगावेसे वाटते की अभ्यास वाढवा. कृपया धन्यवाद.

काळाच्या ओघात असे कित्येक प्रसंग तंतोतंत पुनः पुन्हा घडत असतात. History repeats itself.
त्या काळच्या समाजवर्तनानुसार आणि अभिजनमतानुसार घटनांचे मूल्य, योग्यायोग्यता ठरते.
जेव्हा रक्तरंजित kraanti घडते तेव्हा मात्र एखाद्या तात्कालिक घटकामुळे वर्षानुवर्षांचं साचलेलं वैफल्य उफाळून येतं आणि पूर्वोदाहरण नसलेलं अस काहीही घडू शकतं. आणि हे सहसा रिपीट होत नाही.

>>तरीपण उदय सखेद आश्चर्य वाटते आहे.<< +१
उदयशेठ, पटलं नाहि. चूकिची फूटपट्टी लावली आहे तुम्हि, प्लीज फेरविचार करा...

उदय इतकंच सांगावेसे वाटते की अभ्यास वाढवा. कृपया धन्यवाद.>>>>>+++++११११११ धक्केच बसताएत एकेक.

उत्तम लेख

आदीश्री , ममो आठवणी हृद्य आहेत तुमच्या

सव्वाशे वर्षांपूर्वी पुण्यातले एकूण वातावरण फारच सनातनी होते. फक्त पेठान्मध्येच नाही तर इतरत्रही. कारण काय ते बाजूला ठेवून त्या कालखंडात सार्वत्रिक सामाजिक मानसिकता अशी होती हे तथ्य स्वीकारले तर सगळे सोपे होते. डॉ रमाबाईंना उपचार नाकारले गेले. डॉ घोल्यांच्या मुलीस काचा खायला घालून मारून टाकले वगैरे. समाजाचे म्होरक्ये सनातनी होते आणि ते हीरो होते. त्यांना जे योग्य वाटत होते तेच घडू शकत होते. योरपमध्येसुद्धा चारपाचशे वर्षांपूर्वी हेच घडत होते.
इतिहास हा कोणाची विभागणी राष्ट्रप्रेमी वा राष्ट्रद्रोही अशी करीत नाही. राष्ट्रीयत्व राष्ट्रप्रेम हा पेच योरपमध्ये एकेकाळी खूप गुंतागुंतीचा झाला होता. कारण सततच्या लढाया आणि आक्रमणे यामुळे राष्ट्रांच्या सीमा आणि व्यक्तीच्या निष्ठा सतत बदलत होत्या.
इतिहास इतकाच निष्कर्ष काढू शकेल की सर्वस्तरीय सामाजिक सुधारांमध्ये सापेक्षतेने भारतीय द्वीपकल्प थोडे मागे राहिले.

आपण रँड यांची हत्या करणार्‍यांना क्रांतिकारक आणि थोर देशभक्तांचा दर्जा देणे किती चुकीचे आहे हे आता (करोना मुळे) समजते. >> +१.

टिळकांच्या देशभक्तीवर शंका?
माझ्या बालपणीपासूनच्या सर्व ईतिहासाच्या अभ्यासालाच सुरुंग लागला.
एक असे मानले की रॅन्ड योग्य काम करत होते आणि टिळकांनी राजकीय फायदा ऊचलत हत्या केली किंवा त्यांच्या सनातनी विचारांमुळे त्यांना रॅंन्डचे परिस्थितीला अनुसरून योग्य वागणेही अयोग्य वाटले...
तरी याव्यतिरीक्त टिळकांचे काहीच योगदान नव्हते का? सगळेच खोडून दाखवा ते...

बाकी ईंग्रजांनी सरसकट जुलूम केले नसावेत. अन्यथा त्या काळात साता समुद्रापलीकडून येत त्यांनी आपल्यावर ईतकी वर्षे राज्य केले नसते. आपल्यातले कित्येक लोकांना ईंग्रज राजवट आवडत असावी किंवा ईतर राजेशाही पर्यायांच्या तुलनेत सुसह्य वाटत असावी.

अगदी आजही वा स्वातंत्र्यानंतरच्या काळातही आपल्यायेथील जनतेच्या मनात ईंग्लंडबद्दल वा ईंग्रजांबद्दल तितका राग दिसून येत नाही जसा पाकिस्तान वा गेला बाजार चिन्यांबद्दल दिसतो. का ते बरेचदा मला कळत नाही. कदाचित ब्रिटीशांची राजवट सरसकट हुकुमशाही नसावी ज्यांनी केवळ जुलुमच केले.

आणखी एक म्हणजे भारतीयांमध्ये जे जातीभेद होते त्याचे ईंग्रजांना काही पडले नसावे. त्यांच्यासाठी सारे भारतीय ब्राऊनच. हि त्यांच्या नजरेतील समानताही काही लोकांना सोयीची वाटत असावी..?

सुंदर लेख आणि ईतर सभासदांनी दिलेली माहिती.

इथे कोणीही टिळकांच्या देशभक्तीविषयी शंका घेतलेली नाहीय. स्वराज्य हा माझा जन्मसिद्ध हक्क आहे आणि मी तो मिळवीनच असे इंग्रज सरकारला ठणकावून सांगणारे टिळकच होते. त्यांच्या आयुष्याचा आणि राजकीय आयुष्याचा बराच काळ सनातनी वातावरणात गेला आणि त्यांचे विचार बराच काळ पराकोटीचे सनातनी राहिले . पण ह्यामुळे त्यांच्या देशभक्तीचा उपमर्द कसा होतो?

आपण रँड यांची हत्या करणार्‍यांना क्रांतिकारक आणि थोर देशभक्तांचा दर्जा देणे किती चुकीचे आहे हे आता (करोना मुळे) समजते.
>>>>

मला या पोस्टमध्ये शण्का दिसली
असो. आपला आपला दृष्टीकोन. त्यानुसार आपण अर्थ कढणार.. मूळ पोस्ट ज्यांची आहे तेच क्लीअर करतील.

ती पोस्ट चापेकर संबंधीत वाटते

रँड यांची हत्या चापेकर बंधूंनी केली. त्यामुळे ते वाक्य चापेकर बंधूंविषयीच असावे.
पण आता सव्वाशे वर्षांनंतर फार चिकित्सा करण्यात अर्थ नाही असे वाटते.

मला चापेकर बंधूंचे नाव आधीच्या चर्चेत दिसले नाही. उलट रॅन्ड आणि टिळक अशीच चर्चा दिसली. त्या हत्येमागे टिळक होतेच. त्यांच्यावरही ख्टला भरलेला. कारावास झालेला. मुळात वरची चर्चा टिळकांचा संदर्भ देतच सुरू झालेली. मागच्या पानावर बहुधा फेरफटका यांची पोस्ट आहे तिथून हा दृष्टीकोण मांडला गेलाय आणि पुढे चर्चा वाढली.

म्हणून म्हणतोय की मूळ पोस्ट लेखकालाच स्पष्ट करू देत.
शंका टिळकांच्या देशभक्तीवर आहे की चापेकर बंधूंच्या?

चापेकर.

चाफेकर नाही

ओके नावातली चूक सुधारली
चारीत्र्य ओळखण्यात चूक नको व्हायला..

मुळात धागा लेखक व त्याचे अड्डा गॅगचे चेलेचपाटे, इथली एक ब्रिगेडी टोळी आहे. तेव्हा त्यांचे ब्राह्मण क्रांतिकारकांबाबत मत काय असेल हे उघड आहे.

त्यांच्या मते आलिशान घरात, ब्रिटिशांनी दिलेले चमचमीत पक्वान्ने चापून, गाद्यागिर्दयांवर लोळत उपोषण करणारे खरे क्रांतिकारक आहेत.

ब्राह्मण क्रांतिकारक हा कोणता प्रकार? धर्मासाठी एखाद्याचा खून पाडणे क्रांतीकारी असते की अतिरेकी?

ब्रिटिशांनी दिलेले चमचमीत पक्वान्ने चापून, गाद्यागिर्दयांवर लोळत उपोषण करणारे खरे क्रांतिकारक आहेत.>>> ना. तिथे (ब्रिटिशांशी) चापुलसी करून, चमको आणि चमचेगिरी करून, इथल्या मातीशी प्रतारणा करून जे जगले तेच सद्यस्थितीत खरे क्रांतिकारक आणि देशभक्त आहेत.

चापेकर बंधूंनी स्वतःच इंग्रजांच्या सैन्यात नोकरी मिळवण्यासाठी पराकाष्ठा केली होती हे माहित आहे का? 'आमची पलटणीत राहण्याची सर्व तर्‍हेने निराशा झाल्यावर आम्ही इंग्रजांचे हाडवैरी जाहलो' असे ते म्हणतात. साथ रोखण्यासाठी जे काही कटू उपाय करावे लागले ते इंग्रजांनी केले. त्याला आजच्या काळाच्या मोजपट्ट्या लावून बघण्यात अर्थ नाही. 'बिग पिक्चर' कडे बघायला पाहिजे. प्लेगवर लस निर्माण केली तिसुद्धा हाफकिन नावाच्या इंग्रजाने. ब्रिटिशांऐवजी त्यावेळी पेशव्यांचे राज्य असते तर प्लेग घालवायला यज्ञ आणि अनुष्ठाने करत बसले असते आणि लाखो पुणेकर उंदरांसारखे मेले असते.

धाग्याला अपेक्षित वळण लागलेय! आमच्याही 2 पिंका.

बाकी कुणाही इंग्रजाला मारून देश स्वतंत्र करणार म्हणणारे लोक्स थोर होते.

1857 वाले, फडके अँड पार्टी, गदर पार्टीवाले, पत्री सरकार वाले खरे क्रांतीकरी!

सा.

एत्तदेशीयांचे राज्य असतांना किंवा इंग्रजी राज्यात संस्थानांमध्ये प्लेग पसरला नव्हता.

माझ्या एका पोस्टमुळे ह्या धाग्याला अनपेक्षित वळण लागलं, त्याबद्दल माझी दिलगिरी. माझ्या पोस्टमधे कुठेही टिळक, चापेकर किंवा कुठल्याही इतर क्रांतिकारकांविषयी, स्वातंत्र्यसैनिकांविषयी अनादर व्यक्त करण्याचा अजिबात उद्देश नव्हता. तत्कालिन परिस्थितीचा राजकीय लाभ करून घेण्यात, असलाच, तर टिळकांचा एक राजकारणी म्हणून धूर्तपणा आहे. इथे धूर्तपणा हा गौरवोद्गार आहे. येन-केन प्रकारे, परकीय सत्ता उलथून स्वातंत्र्य मिळवणं हे त्या सर्वच स्वातंत्र्यसैनिकांचं ध्येय होतं. त्यामुळे त्यांना दोष देता येणार नाही. मुळात ब्रिटीशांच्या colonization / वसाहतवादाचं कुठलंही समर्थन होऊ शकत नाही.

आता राहिला प्रश्न डॉ. हाफकिन च्या कार्याचा. त्याबद्दल अखिल मानवजात त्यांची ऋणी राहील. एक तपशीलातली चूक - डॉ. हाफकिन ब्रिटीश नव्हते. ते जन्माने रशियन होते आणी नंतर फ्रान्समधे मायग्रेट झाले होते. पण प्लेग जसा एतद्देशीयांना होत होता, तसाच त्याचा धोका ब्रिटीशांना सुद्धा होता. त्यामुळे फक्त भूतदयेनं ब्रिटीशांनी लस शोधायला प्रोत्साहन दिलं असं म्हणता येणार नाही. आता एतद्देशीयांचं राज्य असतं (पेशवाई चं राज्य नव्हतं. पेशवे राजे नव्हते. मराठ्यांचं राज्य असं म्हणता येईल.) तर काय झालं असतं हा 'मधूच्या आत्याबाईंना मिश्या असत्या' कॅटेगरीतला प्रश्न आहे. मुळात चीनशी व्यापार असता का, प्लेग भारतात आला असता का वगैरे प्रश्न सुद्धा उपस्थित होऊ शकतात. त्यामुळे त्या चर्चेला अर्थ नाही.

फेरफटका +१
तुमच्या कमेंट्स अभ्यासपूर्ण असतात.