संहिता - प्रत्येकाची

संहिता

एकात्म एकरस कथा अस्तित्वात असते का?
प्रत्येकाची जीवनगाथा वेगळी , म्हणून जाणून घेण्याची रीत वेगळी.
कथा सांगणारा आपला दृष्टीकोन तिच्यात अटळपणे मिसळतो.
कथा ऐकणारा ती आत्म-गत करत रिचवतो. तोच तर कथेच्या कडीतला पुढचा निवेदक असतो .
चित्रपटाच्या संदर्भात दिग्दर्शक,पटकथालेखक, निर्माता हे कथेच्या तिसऱ्या मितीचे अदृष्य सूत्रधार.
कथेला पडद्यावर सजीव करताना या सर्वांची जाणीवविश्वे कमीअधिक प्रमाणात कथेत पाझरतात.
आणि चौथी मिती, तुम्ही आम्ही, एक विशाल बहुशीर्ष प्रेक्षकवर्ग . ही चित्रकथा सर्वांची होते तेव्हा सार्वत्रिक आणि व्यक्तिगत अशा दोन ध्रुवांमध्ये तिचं विश्व हेलकावत रहातं .

आधुनिक साहित्यातले निरनिराळे नवमतवाद जणू पचवून घरातल्या वडीलधाऱ्या स्त्रीच्या मायेने सुमित्राजी ‘संहिता‘ची कथा मराठी प्रेक्षकांसमोर, खरे तर अर्थपूर्ण सिनेमाच्या चाहत्यांसमोर आणतात. संहिता ही अशी कथेची कथा , सिनेमा घडण्याचा सिनेमा आहे.

सुमित्राजी व सुनीलजी यांनी पेललेले, सुभाष घई यांच्या मुक्ता आर्ट अन अशोक मूव्हिज प्रा.लि. ने निर्मिलेले हे आव्हान पहाण्याची उत्सुकता होती अन मुंबईत काल झालेल्या प्रीमियर शो मध्ये प्रत्यक्ष त्यांच्या, निर्मात्यांच्या ( मायबोली मीडीया पार्टनर असल्याने एक आपलाही सहभाग त्यात ) अन प्रमुख भूमिकेतील तारे-तारकांच्या उपस्थितीत हा योग आला. एका संध्याकाळ गडद अर्थमयतेत न्हाऊन निघाली.

एक प्रेमकथा पूर्वकालीन राजघराण्याच्या शाही पार्श्वभूमीवर चितारली जाते आहे.
प्रेमकथाच का ? तर तिचे अपील कालातीत आहे.

राजघराणेच का ? तर राजाराणीची गोष्ट आपल्या नेणिवेचा एक अविभाज्य भाग आहे.

तर ही कथा चित्रित होताना त्याच वेळी समकालीन बहु-वर्गीय बहुसांस्कृतिक अनुभवविश्वे त्यात गुंफली जात आहेत.त्यात सुमित्राजींमुळे एक विशाल स्त्रीवादी परिप्रेक्ष्य आला आहे जो लोभस आहे. जो प्रेमातल्या शोषणाचाही उच्चार अन विचार करतो.

प्रत्येकजण आपल्या आयुष्याचा तिढा या कथेच्या आरशात पहातो आहे, त्याचे उत्तर त्यात शोधतो आहे म्हणून या पडद्यावर आपल्यासमोर आकारास येणाऱ्या सिनेमातल्या सिनेमाचं नाव ‘ दर्पण ‘ आहे . चित्रपटात एक नक्षीदार प्राचीन आरसाही आहे जो प्रतीकात्म रीतीने हाताळला जातो, हस्तांतरित केला जातो, एका व्यक्तीकडून दुसऱ्या व्यक्तीकडे, एका संस्कृतीकडून भिन्न संस्कृतीकडे, एका पिढीकडून दुसऱ्या पिढीकडे.

कथेचा शेवट अत्यंत कलात्मक , ज्यात एक रहस्यही दडले आहे , शेवटची कडी पहिल्या कडीशी जोडून घेणारे. ते लक्षपूर्वक पडद्यावरच पहायचे .

चित्रपटाची निर्मितीमूल्ये अभिजात , चित्रपटाच्या फ्रेम्स खरेच खानदानी सौंदर्य जपणाऱ्या म्हणून मनात ठसणाऱ्या आहेत. संगीत या कथेचा अविभाज्य भाग आहे, सुनील सुकथनकरांची गझल ठुमरी अंगाने लिहिलेली हिंदी -उर्दू गीते जितकी अर्थमधुर तितकेच शैलेश बर्वेंचे जिव्हाळ संगीत अन आरती अंकलीकरांची अनुपम पेशकश. कथेत विरघळून जाणारे संगीत .

कथेत व्यक्तींची, दृष्टीकोनांची बहुविधता आहे म्हणून तपशील नेमकेच घेणे हे पटकथेसमोरचे आव्हान तर त्यात अभिनयाचे रंग भरणे हे अभिनयासमोरचे आव्हान . या दोन्ही पातळ्यांवर किंचित तुटकता अधूनमधून जाणवते. मिलिंद सोमण यांचा राजा देखणा आहे, पण त्यापेक्षा त्यांनी रणवीरचे पुरुषी मानसिकतेतून आलेले ,जखमा करून व झेलून प्रगल्भ झालेले वास्तवातले प्रेम खूप उत्कटतेने रंगवले आहे. देविका दप्तरदार यांची रेवती अन राणी अत्यंत सहज ! राजेश्वरी सचदेव दरबारी गायिकेच्या,प्रेमिकेच्या अन अभिनेत्रीच्या अशा सर्वच रुपात त्याच तोडीचा अभिनय करतात. दोघींची खरेच जुगलबंदी आहे. सिनियर अभिनेत्री उत्तरा बावकर , ज्योती सुभाष तर कमाल करतात.
इतरही प्रत्येकाने आपली छोटीमोठी भूमिका अगदी समरसून केलीय. अगदी बालकलाकार अन पौगंडवयीन नवकलाकारेनेही.

मराठी सिनेमाकडे भारताला, जगाला देण्यासारखे खूप आहे..एकाच वेळी अर्थपूर्ण अन रंजक सिनेमाची निर्मिती हे काम कठीण आहेच पण त्या तोलाच्या प्रतिभांची आपल्याकडे वानवा नाही. वानवा लोकाश्रयाची आहे. आपण स्वत;ची ओळख विसरू नये म्हणून प्रत्येकाने अवश्य पहावा असा हा चित्रपट, ‘ संहिता’.

अभिनंदन मायबोली, या निर्मितीप्रक्रीयेचा एक भाग झाल्याबद्दल, आभार हा सुंदर अनुभव आम्हाला दिल्याबद्दल (व्यक्तिश: चिनूक्स ज्याने ढकलूनच मला पाठवलं , धन्स चिनूक्स, मी मिस केलं असतं तर काहीतली मोलाचं गमावलं असतं ) अन शुभेच्छा की अशा दर्जेदार निर्मिती यापुढेही जन्माला येत रहाव्यात, व्यावसायिक यश मिळवत रहाव्यात !

भारती बिर्जे डिग्गीकर