वन डिश मिल - कडधान्यांचे सलाड {अल्पना}

यावर्षी गणेशोत्सवात पाककृती स्पर्धेत भाग घ्यायचा हे मी आधीच ठरवलं होते. वन डिश मिल ची स्पर्धा जाहिर झाल्यावर तर ५-७ वेगवेगळे पदार्थ आठवले. त्यातले बरेचसे पदार्थ पूर्वी केले होते. गणेशोत्सव सुरू असताना त्यातला कोणताही ताजा पदार्थ करायला नाही जमला तरी किमान जुने फोटो शोधून प्रवेशिका द्यायचीच हे ठरलं होते. आज त्याप्रमाणे पूर्वी केलेल्याच एखाद्या पदार्थाची प्रवेशिका देणार होते.
रोजच्या नाश्त्याला आमच्या घरी बहूतांशी वेळा मोड आलेले परतलेले कडध्याने असते. आज मात्र सकाळी अचानक त्यात थोडा बदल करून हे सलाड केलं. करताना सकाळच्या गडबडीत १-२ फोटो ही काढले. हे स्पर्धेच्या नियमात बसत असल्याने आधी याचीच प्रवेशिका देतेय.
साहित्यः
३ वाट्या मोड आलेले मुग आणि मटकी, एक टॉमॅटो, एक काकडी, अर्धा उकडलेला बटाटा, एखादे फळ (मी एक नाशपती घेतलंय कारण घरी तेच होते फक्त. यात सफरचंद आणि थोडे डाळिंबचे दाणे पण चांगले लागतील), मुठभर भिजवलेले शेंगदाणे, थोड्या लॅक्टो फरमंटेड भाज्या ( या ऐच्छिक आहेत. माझ्याकडे थोडी काकडी आणि गाजर होते म्हणून मी घेतलं), अर्धे लिंबू, चिमुटभर जिरेपुड, कोथिंबीर आणि चवीप्रमाणे मीठ.
कृती:
शेंगदाणे किमान १-२ तास आधी भिजत घालावेत. एका मोठ्या भांड्यात थोडे मीठ घालून पाणी उकळत ठेवावे. उकळत्या पाण्यात पाचे मिनिटे शेंगडाणे शिजवावे. मी हे सलाड करायचे अचानक ठरवले. माझ्याकडे भिजवलेले शेंगदाणे नव्हते म्हणून म्हणून मी ५ मिनिटांऐवजी १०-१२ मिनिटे शेंगदाणे उकळत्या पाण्यात शिजू दिले. यानंतर यात मोड आलेली कडधान्ये घालून अर्धा- एक मिनिट शिजू द्यावे. त्यानंतर गॅस बंद करून भांडे १० मिनिटे झाकून ठेवावे. कडधान्ये शिजली जातात पण गिचका होत नाही.
असे करायच्या ऐवजी दुसर्‍या कोणत्याही प्रकारे (कुकरमध्ये / स्टिमरमध्ये) शेंगदाणे आणि मुग - मटकी वाफवून घेतले तरी चालेल. फक्त अगदी गाळ शिजू नयेत. शिजलेल्या कडधान्यांना गाळून घ्यावे आणि थंड व्हायला ठेवावे. पाणी फेकू नका. सुप/ आमटी मध्ये घालता येईल.
सगळ्या भाज्या आणि फळं चिरून घ्यावीत.

एकत्र केल्यावर त्यात चवीप्रमाणे थोडे मीठ, जीरेपुड आणि अर्धे लिंबू पिळावे. वरून कोथिंबीर घालावी.

कदधान्यांमधून प्रथिनं आणि कर्बोदके, बटाट्यामधून कर्बोदके, भाज्या आणि फळांमधून जीवन्सत्वे आणि शेंगदाण्यातून स्निग्ध पदार्थ+ प्रथिने मिळतात. यात लॅक्टोफरमेंटेड (किण्वन केलेल्या) भाज्या वापरल्याने मायक्रोन्युट्रिएंट्स आणि पोटासाठी चांगले लॅक्टोबॅसिल बॅक्टेरिया पण मिळतात.
लॅक्टो फरमंटेड भाज्या बनवणं खूप सोप्पं आहे. तुम्हाला हव्या त्या भाज्यांचे तुकडे करून घ्यावेत आणि ते एका बरणीमध्ये ठेवावेत. त्यात या भाज्या पुडतील इतके पाणी घ्यावे. आता हे पाणे दुसर्‍या भांड्यात घेवून पाण्याचे वजन करून घ्यावे. पाण्याच्या वजनाच्या २-३% मीठ मोजून घेवून पाण्यात विरघळवून घ्यावे. आता हे मीठाचे पाणी / ब्राईन भाज्या ठेवलेल्या बाटलीत घालावे. चवीसाठी यात थोडे मीरे / लसणाच्या पाकळ्या किंवा अद्रकचा तुकडा, दालचिनी चा तुकडा, तेजपत्त्याचा तुकडा यातले काहीही घालता येते. फक्त भाज्यांमध्ये पाणी घालायच्या आधीच हे पदार्थ पण घालावेत म्हणजे पुढे पाणी कमी किंवा मीठ कमी अथवा जास्त होणार नाही. मीठ कमी पडल्यास भाज्या खराब होवू शकतात. मीठ जास्त तब्येतीसाठी चांगलं नसतं म्हणून आवश्यकेपेक्षा जास्त न घातलेलं बरं.
मुळा, गाजर अशा प्रकारच्या भाज्यांसाठी २% मीठ पुरतं तए काकडी, पत्ता कोबी, बेल पेपर्स सारख्या भाज्यांना ३% मीठ लागते. यापेक्षा जास्त पाणी असलेल्या भाज्या असतील तर ३ ते ४.५% मीठ लागेल. मी काकडी - गाजर या दोनच भाज्या ब्राईन मध्ये ठेवल्या होत्या म्हणून २.३% मीठ घेतलं होते. चवीसाठी यात एक तेजपत्त्याचे पान, ४-५ मीरेदाणे, २-३ लसणाच्या पाकळ्या घातल्या होत्या. यातच द्राक्षाच्या वेलीचे एखादे पान घातल्यास काकड्या करकरीत रहातात असे ऐकलं आहे.

भाज्यांमध्ये मीठाचे पाणी घातल्यावर झाकण घट्ट बंद करून ५ ते ७ दिवस बाजूला ठेवावे. रोज दिवसातून १-२ वेळा झाकण थोडे उघडून त्यातली हवा बाहेर जावू द्यावी. असे केले नाही तर ४-५ दिवसात बाटली फुटू शकते. ५-७ दिवसांनी झाकण बंद करून बाटली फ्रीजमध्ये ठेवावी. हे लॅक्टो फरमंटेड भाज्यांचे पिकल फ्रीजमध्ये २-४ महिने तरी आरामात चांगले रहाते. माझ्याकडे ३ महिन्यांपेक्षा जास्त काळ कधी ठेवावे लागलं नाहीये. भाज्या जास्त आंबुस हव्या असतील तर अजून २-३ दिवस बाहेर ठेवता येईल.

मीठाच्या पाण्यात ठेवलेल्या भाज्या, पहिल्या दिवशी. पाचव्या दिवशीपर्यंत पाणी थोडे गढूळ दिसायला लागतं आणि काकडीचा रंग बदलेला दिसतो.