नास्तिक (३)

दा . नरेंद्र दाभोलकर , ते नास्तिक होते तरी मला त्यांची भाषन आवडायची..

मला पण आवड होती त्यांचे व्हिडिओ बघण्याची.
पण एका व्हिडिओ मध्ये त्यांनी शाळेत kg पासूनच नास्तिक पना मुलांना शिकवा .
देव कसा नाही शिकवा असे काही तरी बोलले होते..त्या नंतर मी व्हिडिओ बघणे बंद केले.
ह्यांचं हेतू,ध्येय काही तरी वेगळेच आहे असे वाटायला लागले
समाज सुधारणा हा बुरखा आहे असे पण वाटले

चार वाक्यात उत्तरं देण्यासारखे हे प्रश्न नाहीत , म्हणजे उत्तर देता येतात पण ती पटणार नाहीत . विषयाचा थोडासाच अभ्यास केला तर हे प्रश्न पडतही नाहीत . काही गोष्टी तुम्हाला रचलेल्या कल्पना वाटणं अगदी साहजिक आहे . पण त्याला इलाज नाही .

एखाद्याचे हेतू वेगळे आहेत , असं वाटणं याला ग्रह / पूर्वग्रह म्हणतात , त्यालाही इलाज नाही . मनात एक समज करून घेतला की समोरची गोष्ट प्रत्यक्षात तशी नसली तरी तशी दिसू लागते याला इलाज आहे सांगा .

आता विषयाशी संबंधित नाही पण गेल्या वर्षी बाबासाहेब पुरंदरेंच्या मृत्यूनंतर काही ठिकाणी त्यांच्याविषयी खोटीनाटी माहिती पसरवली गेली , वाचणाऱ्याला शहानिशा करणं शक्य नसतं , व्हाट्सअप फॉरवर्डवर डोळे झाकून विश्वास ठेवण्याची सवय लागली आहे , त्यात तो मनुष्य जर आपल्याला नापसंत जातीचा असेल तर अशा माहितीवर चटकन विश्वास ठेवण्याकडे कल जातो . ती माहिती खोटी का म्हणते आहे - त्यात एक मौल्यवान ऐतिहासिक पत्रा / तत्सम वस्तू बाबासाहेबांनी लांबवली आणि त्यातलं सोनं विकलं असं म्हटलं आहे . पुलंच्या गणगोत मध्ये बाबासाहेबांबद्दल ते सांगतात , त्यांचं पोटाचं ऑपरेशन होऊन 10 - 12 दिवस झालेले आणि किल्ला दाखवायला सोबत चला म्हणून मंडळी आली , त्यांना नाही म्हणवेना म्हणून हा गृहस्थ तशा अवस्थेत त्यांच्याबरोबर गेला .. त्या माणसावर सोनं चोरून विकल्याचे आरोप वाचून कपाळावर हात मारून घेण्यापलीकडे काही उरत नाही .. पण ज्यांना बाबासाहेबांविषयी काही माहीत नाही , त्यांच्या जातीविषयी राग आहे , त्यांनी समोर आलेल्या माहितीने लगेच विशिष्ट ग्रह करून घेतला तर त्यांना तरी किती दोष देणार .

मागे लता मंगेशकरांनी " त्या महाराचं गाणं मी म्हणणार नाही " असं म्हटल्याचं पसरवलं गेलं त्यावरही डोळे झाकून विश्वास ठेवणारे महाभाग होते. लोकांमध्ये कसलीही शहानिशा न करता लगेच एखादा ग्रह बनवून घेण्याचं प्रमाण वाढतं आहे असं वाटतं . विषयाशी संबंधित नसलेली उदाहरणं दिल्याबद्दल क्षमस्व .

दाभोळकरांवरही परदेशी फंडिंग वगैरे अनेक बिनबुडाचे आरोप केले गेले आहेत . त्यांची पुस्तकं वाचली , त्यांचे इंटरव्ह्यू - भाषणं ऐकली ( पूर्वग्रह न ठेवता , मोकळ्या मनाने ) तर त्या आरोपांमधली निरर्थकता लक्षात येते . बोलण्यावरून माणूस प्रामाणिक आहे की कसा आहे हे कळत / जाणवत असलं तर .

अरे नास्तिकांना काही वाटत नाही हो आस्तिकांबद्दल. ज्याचे त्याचे विचार अन तत्व अन विश्वास. दोघांनीही एकमेकांना कमी जास्त लेखू नका. दोघंही आपापल्या पायावर योग्य उभे असतात.
मुळात आजवर माझ्या पाहण्यातल्या एकाही नास्तिकाने कधीही आस्तिकाची कोणत्याही प्रकारे टिका, टर, चेष्टा, टिंगल काहीही केलेली नाही. अन आमच्या आसपासच्या आस्तिकांनीही कधीही आमच्यावर टिका, टर, चेष्टा, टिंगल केलेली नाही.
समाजात काही लोक असतात ज्यांना सतत काहीतरी घडायला हवं असतं. असे लोक हे सगळे कारभार करतात. असा वेळी बरं तुमचं खरं म्हणावं अन पुढे व्हावं. शहाण्याला शब्दाचा मार....
सो एकमेकांना कमी लेखण्यापरिस एकमेकांना जसे आहोत, तसे स्विकारू न. काय अडचण आहे?
यावर माझी ही शेवटची पोस्ट

चांगली लेखमाला. विशेषतः या भागातलं नैतिकतेसंबंधी विवेचन आवडलं.

(साहिरची आठवण झाली - ये पाप है क्या, ये पुण्य है क्या, रीतों पर धर्म की मुहरे हैं! हर युग में बदलते धर्मों को कैसे आदर्श बनाओगे?!)

'देव आहे' असं मानल्यावर विषय संपत नाही हा मला आस्तिकांचा सर्वात मोठा प्रॉब्लेम वाटतो.
सृष्टीकर्ताधर्ताहर्ता देव, उपनिषदांनी एकरवाने गौरवलेलं ब्रह्म अशा संकल्पना मानल्या तर त्या क्वान्टम फिजिक्सइतक्याच निर्मम असतात. मग ते कळायला कदाचित कठीण, पण तरीही नुसते निसर्गनियम झाले. त्यांची तुमच्यामाझ्या पापपुण्याचा हिशोब ठेवणार्‍या, स्तोत्रांनी प्रसन्न होणार्‍या, सोळाऐवजी पंधराच कोशिंबिरी केल्या म्हणून कोपणार्‍या दैवतांशी (deities) सांगड घालायचा जो प्रयत्न त्यापुढे सुरू होतो तो अगम्य आणि केविलवाणाही वाटतो. त्यात एक स्वतंत्र विचार करण्याबाबतची अनिच्छा/अक्षमता/आळस आणि परिणामी गतानुगतिकता दिसते.

ताई, काय मराठी लिवलय. मला अस लिहिता आल तर!

आस्तिकतेचा मला माहीत असलेला मोठ्ठा प्रॉब्लेम हाही आहे की - सगळं काय वाट्टेल ते 'अनुभूती' च्या नावाखाली दडपता येतं. त्याला मग सिद्धांत, सिद्ध करणे, विदा देणे वगैरे काही कश्शाची गरज नसते
वैयक्तिक अनुभूती म्हटली की प्रश्न मिटतो
-----------
नास्तिक स्वतःला अतिशहाणे समजतात हा नास्तिकांचा मोठा इश्यु मला वाटतो.

नास्तिकांचा सगळ्यात मोठा प्रॉब्लेम असा आहे की आस्तिक लोक त्यांना अतिशहाणे समजतात.

देव आहे असे मानणारा आस्तिक .
न मानणारा नास्तिक.
इतका सरळ फरक नाही.
देव,धर्म,निती मत्ता,कर्मकांड , हे सर्व जोडून येते.
आणि ह्या मधील सीमा रेषा खूप पुसट आहेत.
देव मानत नाही म्हणजे धर्म मानत नाही.
हेच तर. मांडत आहे नास्तिक व्यक्ती नी धर्म सोडलेला असला पाहिजे.
धर्म पण मानतो आणि नास्तिक पण आहे हे दोन्ही एकत्र असू शकत नाही.
. नास्तिक ही कल्पना फक्त हिंदू धर्मात आहे म्हणून बाकी धर्मीय लोकांना नास्तिक पना ची व्याख्या लागू होत नाही असे कसे .
प्रतेक धर्माची तत्व वेगळी आहेत.
काही एक च देव मानतात,काही अनेक देव मानतात तर काही देवाचे अस्तित्व च मान्य करत नाहीत.
असे वेग वेगळे धर्म आहेत
नास्तिक पना च्या व्याख्येत एक धर्म बसतो देवाचे अस्तित्व च न मानणारा पण धर्म मात्र मानणारा.
घोळ इथेच भारतात चालू होतो
ते मी सांगत आहे.

काळानुसार देवाची व्याख्या बदलत गेली आहे आज ची आस्तिक लोक कर्मकांड ह्यांना स्थान देत नाही पण श्रधेला स्थान देतो.
एक अज्ञात शक्ती म्हणजे देव ज्या शक्तीचे विश्लेषण करता येत नाही पण अस्तित्व मात्र जाणवते.
असे त्यांना वाटते.
मूर्तीत देव मानणारे आता कमी होत आहेत.
मूर्ती फक्त प्रतीक इतकेच ते समजतात.
सायन्स , सायकॉलॉजी, फिलासोपी, तत्व ज्ञान अशा अनेक शस्त्रांचा वापर करून देव समजून घेण्याचा प्रयत्न अस्तिक करत च असतात.
देव च नाही म्हणून तो प्रश्न सोडून देत नाहीत.

कर्मकांड,रीती रिवाज ह्याचा तसा संबंध देवाशी नाही.
त्याचा संबंध धर्माशी आहे...
धर्म स्थापन करण्याचा हेतू वेगळा आहे.एका समान हेतू आणि विचाराचा एक गट स्थापन करणे असा काही तरी धर्माचा हेतू असतो
विविध धर्म विविध गट .
गटाचा फायदा घेण्याची ओढं, मग संघर्ष आपल्या गटाचे अस्तित्व टिकवण्यासाठी..कारण त्या वर स्व असित्व,स्व स्वार्थ पण अवलंबून असतो.
म्हणून नास्तिक लोक पण धर्म मात्र सोडत नाहीत .
धर्माच्या कळपात ते सहभागी असतात च.
आणि धर्म सोडला तर नास्तिक लोकांचा पण वेगळा गट म्हणजेच धर्म तयार होण्याची शक्यता नाकारता येत नाही.

दाभोलकरांचं जे काही थोडंफार वाचलं, ऐकलंय त्यात त्यांनी देवाबद्दल तटस्थ भूमिका आहे, असं सांगितलंय.
पुढे जाऊन वैज्ञानिक दृष्टिकोण वगैरे म्हणतात. पण देव मानू नका, नास्तिक व्हा, असं सांगितल्याचं पाहिलेलं नाही.

दाभोळकर झाले तरी ते माणूसच आहेत , ते 100 % अचूकच असायला हवेत असं काही नाही . ते नास्तिक असून अंनिस मध्ये आस्तिक लोक आहेत , एखाद्याचे बरेचसे विचार पटत असले तरी त्याची विचारसरणी 100 % जशीच्या तशी स्वीकारण्याची गरज नाही , जेवढं पटतं तेवढं घ्यायची सोय आहे .

ते लहानपणापासून मुलांना देव नसतो असं शिकवा, असं बोलले असण्याची शक्यता आहे .

माणूस ज्या परिघात काम करतो तिथेच त्याचा फोकस झाल्यामुळे विचार अतिरेकाकडे झुकण्याची शक्यता असते . जसं एखाद्या बाईने जर 20 - 25 वर्षं फक्त कौटुंबिक हिंसाचाराच्या केसेसमधल्या हजारो स्त्रियांना मदतीचं काम केलं तर एका पॉईंटला ती लग्नच करू नये , असा अतिरेकी विचार मांडू शकते , भले सुखी संसाराची कितीही उदाहरणं माहीत असली तरी . तो विचार उद्वेगातून आलेला असेल .

त्याप्रमाणे दाभोळकरांच्या कामाच्या क्षेत्रामध्ये त्यांनी देव आणि श्रद्धा - अंधश्रद्धा मानल्यामुळे झालेल्या नुकसानाचीच हजारो उदाहरणं पाहिली आहेत , त्यात माणसांचे विचार सहज बदलत नाहीत , ती अंधश्रद्धा सोडायला तयार न होता स्वतःच्या आयुष्याची नासाडी करून घेतात , दुसऱ्यांनाही त्रास देतात याचं काहीतरी फ्रस्ट्रेशन असणारच ..

त्यातून देवच मानला नाही तर हे सगळे प्रश्न उभे राहणार नाहीत असा अतिरेकाकडे जाणारा विचार निर्माण झाला असण्याची पूर्ण शक्यता आहे .

https://youtu.be/3YzzXYo_XxM
इथे त्यांचं म्हणणं त्यांच्याच शब्दांत आणि आवाजात ऐकता येईल.

हा अंध श्रद्धे बद्दलचा धागा नाहीये.
त्या पलीकडे जाऊन खोलवर विचार व्हावा अशी लेखकाची इच्छा असावी. हे मा वै म.

आस्तिक होण्याची प्रेरणा माणसाच्या मनात कशी तयार होते.
२) नास्तिक असावे अशी प्रेरणा माणसाच्या मनात कशी तयार होते
ह्या दोन्ही प्रश्नांचे उत्तर काय असावे.?
विचार माणसाच्या मनात येतात.ते कोणते विचार मनात यावेत हे माणूस नाही ठरवू शकत.
त्या उदाहरण.
एका सुंदर स्त्री उभी आहे.
दोन पुरुष तिच्या कडे बघत आहेत.
त्या दोन्ही पुरुषाच्या मनात वेगवेगळे विचार त्या स्त्री विषयी येतात.

जो त्या स्त्री विषयी सौजवल विचार करत आहे तो ठरवून पण वाईट विचार करू शकणार नाही.
तेच दुसऱ्या विषयी पण.
माणसाच्या मुलाला अगदी सर्व बाबी पासून लांब ठेवले .
देव ,धर्म, ह्याचे शिक्षण च दिले नाही.
आणि त्याला माणसाच्या संपर्कात पण येवू दिले नाही.
तरी ते मुल जेव्हा मोठे होईल तेव्हा त्याला पहिला प्रश्न हाच पडेल.
हे सर्व कोणी निर्माण केले.
नैसर्गिक रीत्या त्याच्या मनात हा प्रश्न येईल च येईल.
आस्तिक पणाची प्रेरणा ही नैसर्गिक आहे नास्तिक पणाची प्रेरणा ही कृत्रिम आहे बुध्दी नी खूप विचार केल्यावर नास्तिक पना ची हुक्की येते.
असे एक माझे मत आहे..त्या मुळे नास्तिक विचार समाजात रुजत नाहीत.
आणि आस्तिक पना जगातील कमी होत नाही उलट वाढत जात आहे.
मंदिर र समोर हल्ली पहिल्या पेक्षा पण मोठ्या रांगा लागलेल्या असतात.

" नास्तिकांचा सगळ्यात मोठा प्रॉब्लेम असा आहे की आस्तिक लोक त्यांना अतिशहाणे समजतात. "

स्वाती आंबोळे ह्यांचा अभिप्राय आवडला.

स्वाती आंबोळे ह्यांचा अभिप्राय आवडला. +१

कशाला हे उगाळत बसता?

लवकरच या सगळ्या गोष्टी कालबाह्य होणार आहेत. मानव काळाच्या एका महत्वाच्या टप्प्यावर आला आहे.

आस्तिक नास्तिक. पोरकट वाटतं आता हे.

भारतीय लोक व्हर्च्यूअल प्रश्नांवर खूप खल करून प्रॅक्टिकल उपाय शोधत बसतात. आणि प्रॅक्टिकल प्रश्नांवर त्याच्याकडे झाटाचेही उपाय नसतात.