निरंजन

छान...

सुंदरच.

सुरेख

काय सुरेख लिहिलयं

सुंदर लिहिलं आहे.
राम निरंजन न्यारा रे , अंजन सकल /(जगत) पसारा रे हे कबीरांचे एक सुप्रसिध्द निर्गुणी भजन आहे. कुमार गंधर्व, कलापिनी कोमकली अशा अनेकांनी ते गायले आहे हे सर्वांना माहीतच आहे. अंजन म्हणजे काजळ. पूर्वी लोक ते डोळ्यांत घालायचे. दृष्टी साफ होण्यासाठी. तर हे काजळ सर्वत्र पसरलेले आहे. ही माया. जी. ए. कुलकर्ण्यांची हीच ती काजळमाया. दिसतेय, भासतेय ते खरे नाही. मायेने आच्छादित आहे ते. फक्त एक राम हे जाणतो कारण तो ' निरंजन' आहे. ह्या काजळमायारूपी बयेपासून अलिप्त आहे. म्हणूनच तो न्यारा आहे, वेगळा आहे.
असो. दत्त, अवधूत आणि नाथ संप्रदायात ' अलख निरंजन' असा जयघोष असतो. अलक्ष्य म्हणजे अगोचर. ज्याला इंद्रिये पाहू शकत नाहीत असा . आणि निरंजन म्हणजे मायेने न झाकोळलेला, मायेच्या पडद्याआडचे सत्य पाहू शकतो तो. खरा ज्ञानी.
मूळ लेख आवडला म्हणून हे लिहावेसे वाटले.

आई ग्ग! हीरा - _/\_
लेख फार आवडला.

आदिश्री तुम्हाला बर्‍याच दिवसांनी पाहून खूप बरे वाटले. टेक केअर.

लेख आवडला आणि हीरा यांचा प्रतिसादही!

निर्गतम् /निःसृतम् अञ्जनं यस्मात् सः /तत् । ज्याच्यामध्ये कोणताही कलंक, दोष, डाग, भेसळ उरलेली नाही असे विशुद्ध परम तत्त्व. >>> एका संस्कृृृृृृत तज्ज्ञ मित्राने सांगितलेला अर्थ.

लेख फारच छाने.

एक गहिनीनाथांचा मंत्र आहे माझ्या रोजच्या उपासनेत. त्या मंत्राची देवता कोणतीही नसून निर्गुण निराकार निरंजन आहे. त्यात आधी आणि शेवटी बीजमंत्र असून मधली शब्द रचना अशी आहे - "निरंजन जटाहस्वाही तरंग" कृपया कोणी संस्कृतचा जाणकार असल्यास "जटाहस्वाही " या शब्दाचा खुलासा करावा

शशांक पुरंदरे,
होय, तसाच आहे अर्थ. अंजन म्हणजे काजळ, सुरमा किंवा शाई. ज्याच्यातून सगळा काळेपणा बाहेर निघून गेला तो निरंजन. निर्धास्त, निश्चिंत, निष्प्राण, निस्सारण वगैरे शब्दांप्रमाणे. नि: हा उपसर्ग एकतर नकारार्थक किंवा ' पासून दूर' या अर्थी वापरला जातो.
इथे राम निरंजन न्यारा रे ह्या ओळीपुढे अंजन सकल (एक पाठभेद ' जगत' असा आहे.) पसारा रे ही ओळ आहे. जगतावर सर्वत्र काळिमा पसरलाय म्हणजेच जगताचे सत्य स्वरूप काळोखात बुडालेय. अंधारात खरी वस्तू किंवा वस्तूचे खरे रूप दिसत नाही त्याप्रमाणे जगताचे खरे स्वरूप दिसत नाही, ते मायेने झाकलेले आहे. फक्त एक तो राम ह्या काळिम्यापासून दूर, त्याच्या पार आहे, म्हणून तो न्यारा, आगळावेगळा आहे. आपण सगळे ह्या काळोखात आहोत म्हणून आपल्याला तो दृष्टिगोचर, इंद्रियगोचर नाही. म्हणून अलक्ष्य निरंजन. इथे ह्या bhajanaat ' राम' हा सगुण नव्हे तर निर्गुण स्वरूपात कबीरांना आकळला. म्हणून हे निर्गुणी भजन .

छान लिहिलेय . हिरा यांचा प्रतिसादही आवडला

आदिश्री ,
छान लिहिलंय, त्या मंदिराचा, परिसराचा फोटो असल्यास टाका इथे.
हीरा आणि शशांकजी आपला प्रतिसाद खूप आवडला.

शब्दात वर्णन न करता येणारी निरंजन अनुभूती उत्तम साकारली आहेत.
वास्तूच्या द्रुष्याचे , प्रसंगांचे वर्णन या अनुभूतीकडे निर्देश करणारेआहेत. ज्यांनी हे असे वाडे - मंदीर पूर्वी पाहिले आहेत , असे बालपण जे पूर्वी जगले आहेत ते मनाने सहज तिथे पोहोचतील.

हीरा यांनी उल्लेख केल्याने, मुद्दाम निर्गुणी भजन ऐकण्याचा काल प्रयत्न केला. पैकी डॉ. बालाजी तांबे यांची 'हार्मनी' नावाची सी डी आहे माझ्याकडे. त्यात फार गंभीर सूरात व काही वेगळ्याच रागात भजनं आहेत. म्हणजे ऐकल्यानंतर एक विलक्षण असं म्हणजे, मला तरी उदास वाटते. कोणी ती सी डी ऐकलेली आहे का? असं उदास का वाटत असावं?
म्हणजे माझा मूड , बाह्य स्टिम्युलसवरती कमालीचा अवलंबून असतो हे तर माहीते मला. पण कोणते राग आहेत त्या सीडीत जे उदास करतात? कदाचित इतरांना रिलॅक्स करत असतील... मलाच उदास वाटत असेलही पण हे पूर्वीपासून होते. राग माहीत असल्यास कोणीतरी सांगा.
'भजन न करना, जाने रे मनवा, ..."
"गुरु घर आव्या ..."
"दत्ताची करुणा त्रिपदी.."
"शिरडीवाले साई पिया .."
"अपना देस निराला, सद्गुरु देस निराला ..."

अशी भजने आहेत. पण सूर इतके विलक्षण आहेत.
खाली दुवा दिलेला आहे त्यावरही ऐकता येतील -
https://www.youtube.com/watch?v=2sjDW-3iXao&list=OLAK5uy_nVYNB_E46eZ_zmv...

पं. कुमारजींनी गायलेले हे एक अतिशय सुंदर निर्गुणी भजन...

गुरुजी मैं तो एक निरंजन ध्याऊँ जी,
दूजे के संग नहीं जाऊँ जी,

दुःख ना जानूँ जी मैं दर्द ना जानूँ जी मैं ,
ना कोई वैद्य बुलाऊँ जी,
सदगुरु वैद्य मिले अविनाशी,
वाको ही नाड़ी बताऊँ जी,
दूजे के संग नहीं जाऊँ जी,

गंगा न जाऊँ जी मैं जमना न जाऊँ जी मैं,
ना कोई तीरथ नहाऊँ जी,
अड़सठ तीरथ हैं घट भीतर,
वाही में मल मल नहाऊँ जी,
दूजे के संग नहीं जाऊँ जी,

कहे गोरख जी हो सुन हो मच्छन्दर मैं ,
ज्योति में ज्योति मिलाऊँ जी,
सतगुरु के मैं शरण गये से,
आवागमन मिटाऊँ जी,
दूजे के संग नहीं जाऊँ जी,

गुरुजी मैं तो एक निरंजन ध्याऊँ जी,
दूजे के संग नहीं जाऊँ जी,

शशांक पुरंदरे हे शेअर केल्याबद्दल अनेक आभार - _/\_

निरंजनीं आह्मीं बांधियेलें घर । निराकारीं निरंतर राहिलों आह्मी ॥1॥

निराभासीं पूर्ण जालों समरस । खंड ऐक्यास पावलों आह्मी ॥2॥

तुका ह्मणे आतां नाहीं अहंकार । जालों तदाकार नित्य शुद्ध ॥3॥

पुरंदरे, आपला खूप व्यासंग आहे. आपण संतवचनांतून अशी आणखी निवडक वचने येथे लिहावीत अशी विनंती. शांत वाटते वाचून

येथील सर्वांचाच व्यासंग, अनुभव खूप महान आहे .
मला कुमार गंधर्व यांनी गायलेल्या गोरखनाथांच्या निर्गुण भजनाच्या ओली द्यायचा मोह होतोय.... माझं आवडतं

शून्य गढ शहर, शहर घर बस्ती
कौन सूता कौन जागे है
लाल हमरे हम लालान के
तन सोता ब्रह्म जागे है

जल बिच कमल, कमल बिच कलियाँ
भँवर बास न लेता है
इस नगरी के दस दरवाजे,
जोगी फेरी नित देता है

तन की कुण्डी मन का सोटा
ज्ञानकी रगड लगाता है
पाञ्च पचीस बसे घट भीतर
उनकू घोट पिलाता है

अगन कुण्डसे तपसी ताप
तपसी तपसा करता है
पाञ्चो चेला फिरे अकेला,
अलख अलख कर जपता है

एक अप्सरा सामें उभी जी,
दूजी सूरमा हो सारे है
तीसरी रम्भा सेज बिछावे,
परण्या नहीं कुँवारी है

परण्या पहिले पुतुर जाया
मात पिता मन भाया है
शरण मच्छिन्दर गोरख बोले
एक अखण्डी ध्याया है

सामो आपण कुमार गंधर्वांची निर्गुणी भजने ऐकली नसतील तर जरूर ऐकावीत.

हीरा जरुर.
_________
काल मला गुजराथ, अहमदनगर येथे जन्मलेल्या एका संतांची वाणी वाचायला मिळाली. दादू म्हणुन ते ओळखले जातत - https://aneela-daduji.blogspot.com/search/label/%22%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0...

दोहा:-
तीनै भाग शरीर में, सर धड़ टाँगैं जान ।
पूरन रूप शरीर का, सत्य वचन परमान ॥१॥
पाँच तत्व प्रकृती सहित, कहत जिन्हैं हैं तीस ।
पाँच चोर औ तीन गुण, मन बुध्दी चालीस ॥२॥
कुण्डलिनी षट चक्र हैं, मुद्रा पाँचै जान ।
सात कमल तन में अहैं सत्य वचन यह मान ॥३॥
पाँच प्राण यामें बसैं, जीव आतमा जान ।
इड़ा पिंगला सुखमना, नाड़ी तीन यह जान ॥४॥
सुखमन में है चित्रिणी, तामें बज्रणि जान ।
ताके अभ्यन्तर धुनी, सब सुर तहाँ लोभान ॥५॥
राजयोग का मार्ग यह, जानै पुरुष महान ।
सबै देव मुनि तीर्थ हैं, राजत कृपानिधान ॥६॥
मानुष का तन पाय कै, नाम पाय गयो जौन ।
अनइच्छित हरि पुर गयो, बैठि गयो मुख मौन ॥७॥
दश इन्द्री यामे अहैं, माया अति बलवान ।
दीन भाव ह्वै हरि भजै, सटकि जाय जो ज्वान ॥८॥
मन बानी के है परे, अमित भानु का तेज ।
सतगुरु जो किरपा करैं, देवैं छिन में भेज ॥९॥
मन को लीन्हेव जीत जिन, सोई इन्द्री जीत।
मन का सारा खेल है, सब इन्द्रिन को मीत ॥१०॥
मन स्थिर सतगुरु करैं, और करै नहिं कोय ।
देंय शब्द का भेद जब, ररंकार धुनि होय ॥११॥
भोजन थोड़ा कीजीये, बहुत बोल नहिं बोल ।
प्रेम पदारथ लीजिये, नाम रूप अनमोल ॥१२॥
दादू दुखिया क्या कहै, सुखिया सो ह्वै जाय ।
सतगुरु से उपदेश लै आँखिन देखै भाय ॥१३॥

ऐकते आदिश्री.