सिक्कीम-दार्जिलिंग-३

दिवस ६

आज गंगटोकचं लोकल साईटसिंइंग होतं ट्रॅफिक बघून एकूणच आम्हाला अंदाज आला होता की ठिकाणं कमी आणि लोकं जास्ती दिसणार आहेत. आणि झालंही तसंच! आम्ही मग फिरण्यापेक्षा बाकी गोष्टीच खूप एन्जॉय केल्या. रोझ गार्डन समोर छोट्या-छोट्या टपऱ्यांवर लोकं फळं विकत होते. मागच्या डोंगरांच्या हिरव्या बॅकग्राऊंड वर ती रंगीत फळं इतकी आकर्षक दिसत होती. आम्हाला मोह आवरला नाही (म्हणजे मला!) आम्ही अक्षरशः हवरटासारखे फळं घेत होतो. गोंडस चेहऱ्याच्या दोन बहिणींचा एक जेवणाची गाडी होती, वेगवेगळ्या डब्यांत त्यांनी जेवण आणलं होतं. आमचे ड्राइवर काका तिथेच खात होते. आम्हीही तेच खायचं ठरवलं. मैद्याच्या नान सारखी दिसणारी छोटीशी मऊसूत पोळी आणि २ प्रकारच्या भाज्या आणि चिकन आणि नंतर गरम गरम आपल्या फोडणीचा भात असतो तसा भात! अहाहा अप्रतिम चव! सिक्कीमच्या आंब्यात मात्र काही मजा नाही! ती आपल्या कोकणातच! जेवणाची सांगता परत एकदा मोमोज ने झाली हे काही नवल नाही!
सगळी ठिकाणं फिरून/ दुरून बघून आम्ही दुपारी इथल्या मुख्य मार्केट M. G रोडला उतरलो. पायी फेरफटका मारत मारत मार्केट पालथं घातलं. इथे वेगळाच फील आहे. साधारण पाश्चात्य देशात फिरू तसं काहीसं वाटतं! भारतात असून भारताबाहेरचं वाटणं ह्यात वेगळीच गम्मत वाटली. दिवस मावळतीला आला तसं आकाशात गुलाबी केशरी रंगांची गर्दी झाली, छानशी चित्रातली संध्याकाळ अनुभवत तो दिवस मावळला!

दिवस ७

आज अगदी महत्वाचा टप्पा. नथू-ला आणि 'त्सोमगो लेक'. नथू-ला हा चीन आणि भारताला जोडणारा महत्वाचा दुआ. इकडे येणं फार सोप्पं नाही. आपल्याला सर्वप्रथम परमिटसाठी प्रयत्न करावे लागतात. आपण ज्यांच्या गाडीतून जाणार आहोत ते ह्या परमिट ची काळजी घेतात, सगळी महत्वाची कागदपत्र फक्त त्यांना द्यावी लागतात. परमिट साठी अगदी मध्यरात्री पासून लोकं रांगेत उभे असतात, आणि नशीब चांगलं असेल तरच आपल्याला परमिट मिळतं. आमचं नेमकं वाईट निघालं आणि आम्हाला नथू-ला चं परमिट मिळू शकलं नाही. भारत आणि चीन मध्ये जे काही व्यवहार-व्यापार चालत किंवा चालतात त्याला जोडणारा नथू-ला हा तीन महत्वाच्या रस्त्यांपैकी एक. नथू म्हणजे 'listening ears ' आणि ला म्हणजे पास किंवा रस्ता. भारतात हिमाचल आणि उत्तराखंड असे दोन ठिकाणी ह्या दोन देशांना जोडणारे पास आहेत. नथू ला हा सिल्क रूट मधला महत्वाचा टप्पा होता. नथू ला चं परमिट मिळालं नसलं तरी आम्हाला त्सोमगो लेक आणि बाबा महाराज मंदिरचं परमिट मिळाल आहे असं आमच्या ड्राइवर काकांनी आम्हाला सांगितलं. आमचा प्रवास सुरु झाला, इथे हवामान कधीही बदलतं त्यामुळे कुठलंही परमिट मिळो पण 'वरच्याने' परमिट दिलं तरंच तुम्ही सगळं फिरून सुखरूप परत येऊ शकता हे नक्की. आम्ही आदल्या दिवशीच इथे जाणार होतो. सकाळी कळलं की लँड स्लाईड होऊन रस्ते पूर्ण बंद आहेत आणि आमचं जाणं कॅन्सल झालं. 'वरच्याचं' परमिट, अजून काय!

गंगटोक मधले आमचे हे ड्राइवर काका अगदीच गोड होते. आपल्याकडच्या दुकानात दिसतात तसे लाफिंग बुद्धा किंवा पोटली घेऊन हसणारा गोंडस बुद्धा कसा दिसतो अगदी म्हणजे अगदीच ते तसे होते. आणि मुळात खूप हसतमुख.
इथला प्रवास आत्तापर्यंतच्या प्रवासाहुन खूपच वेगळा वाटला. हवेत गारवा जास्तं, आणि रस्ते आणि डोंगर सुद्धा मोहक,नयनरम्य पासून थोडे अलिप्त कॅटेगरी मध्ये वाटत होते. एक प्रकारचं दडपण येतं इतके मोठे डोंगर पाहून. काही ठिकाणी माती सुटून रस्त्यात आली होती. हिमालय म्हणजे अशी गोष्टं आहे की कितीही काळला असं वाटलं तरी थोडा आपला थोडा परका!
बाबा महाराज मंदिराला जाताना एक रस्ता डाव्या हाताने सरळ वर जातो. तोच नथू ला चा रस्ता आणि समोर थेट जी वाट जाते ती बाबा महाराज ना नेते. आम्हाला काहीतरी वेगळंच बघण्याचा अनुभव आला, नथू ला वरून रोज ५० ट्रक चीन कडून भारतात येतात. तिथून येताना रिकामे येतात आपल्या बाजूला एक गोडाऊन सारखी व्यवस्था आहे अगदी काडेपेट्यांपासून मोठ्या गोष्टींपर्यंत सगळं निर्यात होतं. जाताना हे ट्रक सगळा माल भरून नेतात. तिथल्या आणि आपल्या इथल्या लोकांमध्ये फरक ओळखू येत नाही. मज्जाच वाटली! अभ्यासात लहानपणी वाचलेलं आयात -निर्यात प्रकार याची देही याची डोळा बघितला आणि परत शाळेतल्या वर्गात बसल्याचा भास झाला. काही गोष्टी आपण आपल्या बालपणाशी इतक्या लगेच जोडतो ह्याचं नवलही वाटलं!
असे तास दोन तास थांबलो असू. सगळे ट्रक्स गेल्यावर मग आमच्या गाड्या सोडल्या. हे सगळं आपल्या आर्मी अंडर येतं त्यामुळे काम एकदम चोख असतं.
बरं ठिक-ठिकाणी ब्लॅक कॅट कमांडोज चे ट्रेनिंग सेंटर्स दिसतात. अभिमानाने छाती भरून येते! आमचे लाफिंग बुद्धा काका आम्हाला सांगत होते की सिक्कीम मध्ये घरटी एक माणूस तरी आर्मीत/सर्विसेस मध्ये आहे!
बाबा महाराज जवळ पोचलो सुद्धा! तिथून समोरच जे गाव दिसतं तिथे आपण होम स्टे करू शकतो चीन चे वॉच टॉवर्स अगदी जवळून दिसतात पण त्यासाठी बरंच आधी बुकिंग करावं लागतं! बाबा महाराज यांची कथा ही अगदी रंजक आहे!
बाबा महाराज मंदिर परिसर फिरून आम्ही माघारी निघालो वाटेत एक अलीकडेच सुरु झालेलं आर्मी चं म्युझियम आहे, आवर्जून भेट देण्यासारखं ठिकाण आहे .दुर्दैवाने बाबा महाराजला लोटलेल्या अमाप गर्दीतली एकही गाडी ह्या म्युझियम पाशी थांबली नाही. आम्ही ह्या म्युझिअम ला भेट दिली.आपल्या जवानांनी कोणत्या परिस्थितीत राहून आपल्या सीमेचं रक्षण केलंय हे इकडे आल्याशिवाय कळणार नाही. आत्तापर्यंत झालेल्या चकमकी आणि युद्धाच्या रंजक गोष्टींची सखोल माहिती इथे दिलेली आहे. चीन चे वॉच टॉवर्स इथे समोरच दिसून येतात, त्यामुळे आपण जे वाचतोय ते इथेच काही वर्षांपूर्वी घडलं असावं आणि तेव्हा बिकट परिस्थितीशी आपल्या वीरांनी कसा सामना केलाय हे आपण इमॅजिन करायला लागतो.
एक वेगळीच शिदोरी घेऊन आम्ही परतलो ते त्सोमगो लेकला. कोंदणात हिरे-माणकं बसवावीत तसं हे तलाव डोंगरांच्या कोंदणात बसवलं आहे आणि कुठल्याही हिऱ्याहून कमी नाही. काकणभर जास्तच सौंदर्य आहे ह्याचं. त्सोमगो लेक वर एक फेरफटका मारला. काहीही न बोलता आम्ही नुसतं काठाशी थांबून होतो. इथले डोंगर, मधलं तलाव, तलावात दिसणारं डोंगराचं प्रतिबिंबं, ते सगळं वातावरण आपल्याला भारावून टाकतं. नाईलाजाने आम्ही परतीच्या वाटेला लागलो. पुन्हा ह्या साऱ्यांशी कधी भेट होईल कुणास ठाऊक! ते वळणदार रस्ते, उंच कडे, दूरवर दिसणारी चीनची बॉर्डर, आर्मी चं वातावरण!
येताना वाटेत पोटोबा साठी थांबलो! तिबेटियन जेवणावर आम्ही आडवा हात मारला म्हणलं तरी वावगं ठरणार नाही, इथल्या लहानश्या गावातल्या लहानश्या घरात अख्ख कुटुंब हे हॉटेल चालवतं, इथे ओळीने ४-५ घर आहेत जिथे सगळीकडे आपल्याला लोकल जेवण मिळू शकतं. थंडी मी म्हणत होती आणि आम्हाला आम्ही बसलो होतो त्या टेबल जवळ अचानक उब मिळायला लागली, वाकून टेबल वरचा गालिचा उचलून बघितला तर तिथे उबेसाठी निखारे ठेवले होते! इतकं छान वाटलं, अशा छोट्याश्या जागेची उब खरंच निराळी आहे!
संध्याकाळी पुन्हा M G रोड ला चक्कर झाली, इथली आठवण म्हणून काही शॉपिंग वगरे करून आम्ही मुक्कामी परतलो. आज शेवटचा दिवस,
मन बेचैन झालेलं, शहरातल्या आपल्या निरर्थक आयुष्यात पुन्हा इथला निवांतपणा, हा निसर्ग कधी अनुभवयला मिळणार!माहेरून निघताना होते तशी घालमेल सिक्कीम सोडताना होणार हे माहीतच होतं!येवा कोकण आपलंच असा मध्ये जो गोडवा आहे तितकाच किंवा थोडा जास्तच येवा सिक्कीम आपलंच असात आहे हे मागच्या काही दिवसात जाणवलं होतं! खऱ्या अर्थी देशाची नैसर्गिक राजधानी म्हणता येईल अशी ही अद्भुत जागा!
परतीच्या प्रवासात खूपश्या आठवणी आणि उबदार दुलई सारखे गोड क्षण घेऊन आम्ही दोघं भटके आपल्या घरट्यात परतलो!

१

२

३

४

५

६
त्सोमगो लेक

७

८

९

१०

११