अंधश्रद्धा निर्मूलनाबाबत निरंजन घाटे यांचे विचार

प्रकाश जी यात घाटे यांचे नेमके विचार काय हे मुळीच समजलं नाही. एकीकडे विरोध ज्या गोष्टीचा करायचा तीच गोष्ट करायची व लंगडे समर्थन करायचं हे पटलं नाही.

एकीकडे विरोध ज्या गोष्टीचा करायचा तीच गोष्ट करायची व लंगडे समर्थन करायचं हे पटलं नाही.>>>>

घाटे म्हणताहेत की तुम्हाला समाज करत असलेल्या ज्या गोष्टींचा विरोध करायचा आहे त्यावर तुम्ही थेट हल्ला करून काम होणार नाही, तर ही विरोधाची गोळी शर्करावगुंठीत करून घ्या, म्हणजे अपेक्षित परिणाम मिळायची शक्यता आहे. या संदर्भात अनिस ज्या प्रकारची भाषणे अथवा पुस्तके प्रसूत करते तो प्रकार फारसा कामी येत नाही असे ते म्हणतात. त्याउलट त्यांनी ज्या प्रकारचे लेखन केले अथवा जी नावे दिलीत त्या लेखकांसारखे लेखन केल्यास जास्त चांगला परिणाम साधता येईल.

म्हणजेच घाटे वैयक्तिक आयुष्यात काय करतात याला महत्व राहात नाही. केवळ गरजेचे म्हणून ते काही गोष्टी करतात, त्याचा प्रचार ते करत नाहीत.

खान
प्रत्येक ओळ नीट वाचा समजून घ्या मग दुसरी ओळ वाचा
आणि ह्या पद्धतीने पूर्ण लेख वाचा समजेल तुम्हाला पण लेखकाला म्हणायचे आहे ते

लेख संपादनाचा अवधी असेल तर,
निरंजन घाटेंचे जे काय विचार तुम्ही लेखात लिहिले आहेत ते "ठळक" करा, म्हणजे आम्हाला ते वाचता येतील.

निरंजन घाटे यांच्या पुस्तकांच्या प्रस्तावनेतही त्यांची भूमिका थोडक्यात मांडतात.
मला त्यांची भूमिका बऱ्यापैकी पटते.

आर्थिक, सामाजीक आणि मानसिक स्थैर्य आले की माणसाची श्रद्धेवरील श्रद्धा कमी होते. भारतासारख्या देशात जिथे मानसोपचार घेणे कमीपणाचे लक्षण समजले जाते, आणि जिथे मानसोपचाराची खूप कमतरता आहे, तिथे श्रद्धा बऱ्याचदा मानसोपचाराचे काम करते. देव, धर्म, अध्यात्म आपला मेंदूचं आहे हे लोकांना हळूहळू पटवून देणे आणि त्याच बरोबर आर्थिक आणि सामाजिक स्थैर्य वाढत जाणे याने अंधश्रद्धा (आणि श्रद्धा) कमी होत जाईल असे ते म्हणतात.

तुम्ही निरंजन घाटे याना वाळीत टाकले तेव्हा घेतली भूमिका मला एकदम योग्य वाटली.

अंधश्रद्धेवर घणाघातच करावा लागतो.

>>त्याच मनोव्यापाराचा भाग म्हणून ते शनिपाराला जात असत. <<
नाहि पटलं. लहानपणीचं एकवेळ ठिक आहे पण मोठेपणी, ज्ञानाच्या कक्षा रुंदावल्यावरहि शनिपारावर तेल टाकावसं वाटणं हे पटणारं नाहि; एस्पेशियली बाहेर जगांत तुम्ही अंधश्रद्धा विरोधक म्हणुन वावरत असाल तर. पुढे घाटेसाहेब म्हणतात कि - "हळूहळू अंधश्रद्धेच्या पाईकांना फितूर करता आले तर आपोआपच अंधश्रद्धेला म्हणजे मूलतः बुवाबाजीला भगदाड पडतील असे मला वाटते...". या वाक्याचा आणि शनिपारावर तेल घालण्याच्या कृतीमुळे अंधश्रद्धेला भगदाड कसं पडेल, हे हि समजलं नाहि...

कहेना क्या चाहते हो भाई

निरंजन घाटेंनी शनिपाराला तेल का घातले याचे उत्तर त्यांनी स्वतः कुठे दिले आहे? माहित असल्यास इथे लिहावे कृपया.
शनिपाराला तेल घातले यावरून एकदम त्यांना आणि तुम्हाला वाळीत टाकणे हे मला आवडले नाही. जितके लोक जमवता येतील तितके जमवावे, जर ते अंधश्रद्धावाद निर्मूलन करण्यात मदत करत असतील तर त्यांच्या चुका दुरुस्त करून घ्या, त्यांच्याशी बोला.
असे फटकन एखाद्याला झटकून टाकणे अश्याने संघटना होत नाहीत. इथेच नेतृत्व कमी पडते.

श्री. छत्रपति शिवाजीमहाराज यांचा आदर्श डोळ्यासमोर आणा. मराठा तितुका मेळवावा - तर हे जणू कुणाला आपल्या संघटनेतून हाकलून कसे देता येईल याचीच वाट पहात असतात.

दोन महाराष्ट्रियन नि तीन गट. मग हळूहळू एखाद्या गटाविरुद्ध लढायला मुसलमान, ख्रिश्चन, चिनी लोक आणायचे नि त्यांच्या अंधश्रद्धा आपण बाळगायच्या!

पण आपले डोके भडक! एकदम एक घाव दोन तुकडे - फक्त आपआपसात - परकीयांचे पाय चाटायचे! धन्य धन्य महाराष्ट्रीय संघटना!!

झक्कींचा नवा अवतार ?
नन्द्या९९ हा आयडी आहे की गेला ? काल अजून एक आयडी गेला आणि तुम्ही आलात. सदस्यसंख्या कायम राहिली.

आपण ज्या पार्टीत/संस्थेत/संघटनेत आहोत तिचं संविधान /नियम क्लियर कट आहे. अशा नियमांविरोधात वागले तर हकालपट्टी झालीच पाहिजे. घाटे हे अंनिसच्या एकशे ऐंशी अंशात चालत होते.

घाटपांडे सर
तुम्ही स्वतः अंधश्रद्धा निर्मूलन समितीशी संबंधित आहात असे अनेकदा सांगता. मात्र अनेक वेळी तुम्ही गोंधळात टाकता. फल ज्योतिषावर पण तुमचा विश्वास आहे कदाचित.. तो विषय नाही इथे याची कल्पना नाही.

अंधश्रद्धा निर्मूलन हा प्रबोधनाचा विषय आहे. शिक्षकी पेशा आहे. ही नोकरी नाही. तर समाज प्रबोधनाचा वसा घेतलेली संघटना आहे. या संघटनेचा सदस्य कुणाला म्हणता येईल ? ज्याने रजिस्ट्रेशन केले आहे त्याला म्हणावे का ? ज्याने वर्गणी दिलेली आहे त्याला म्हणावे का ? की ज्याने हे विचार समजून घेतले आहेत, ज्याचा या विचारांवर विश्वास आहे आणि ते सत्य आहे याची खात्री पटली आहे व त्याबरहुकूम आपले आचरण आहे त्याला म्हणावे ?

या प्रश्नात तुमच्या प्रश्नाचे उत्तर दडलेले आहे.
आपण जो विषय शिकवणार आहोत त्यावर आपला स्वतःचाच विश्वास नसेल तर आपण समोरच्याला कसे शिकवणार ? तेल घेऊन जाणे ही श्रद्धा आहे की अंधश्रद्धा यावर सदस्यांचे एकमत नसेल तर तुमच्या शिकवण्यात, अभ्यासक्रमात अथवा आकलनात दोष आहे असे म्हणावे लागते. जर इतर सर्व सदस्यांचे एकमत असेल आणि एकाचे भिन्न मत असेल (इथे मतभेदांचा प्रश्नच येत नाही) तर तिथे त्या सदस्याच्या बाबतीत समजुतीत घोटाळा आहे असे म्हणावे लागते.

आपण चार लोकांना जी गोष्ट करायला सांगणार आहोत त्याच्या बरोबर विरोधात आपला एखादा गडी वागत असेल तर बाकीचे कोणत्या तोंडाने बदलायला सांगणार आहेत ?

फितूर करून घ्यायला ही काही रणांगणातील लढाई नाही. ज्या विचारांचा प्रसार करायचा आहे त्याची लाज वाटता कामा नये. आपल्या आप्तेष्टांपुढे माझे अमूक तमूक विचार आहेत असे खणखणीतपणे सांगता येत नाही त्या व्यक्तीची अवस्था ना घर का ना घाट का अशी होऊन जाते. मग अशी व्यक्ती सर्वांना खूष करण्याच्या नादात दोन्हीकडे स्पष्टीकरणे द्यायला लागते.

तुमच्या केस मधे (नाव नसते दिले तर खूप बरे झाले असते) ही जी व्यक्ती आहे तिने तेल घेऊन जायचे काम स्वतःहून स्विकारले की जवळच्या व्यक्तींचे मन दुखवायचे नाही म्हणून स्विकारले हे समजले नाही. त्या व्यक्तीचे विचार जर आप्तेष्टांना ठाऊक असतील तर त्यांनीही या व्यक्तीस असे काम न सोपवणे न्यायसंगत झाले असते. या व्यक्तीच्या मतांचा आदर करणे हे आप्तांचेही काम आहे. ठाऊक असूनही काम सोपवले असेल तर चुकीचे आहे.

मात्र जर ही व्यक्तीच आपले विचार जाहीर करत नसेल तर त्यांना दोष देता येत नाही.
अशा परिस्थितीत जवळच्या व्यक्तींना या व्यक्तीचे विचार माहीत होत नसतील तर संबंधित व्यक्ती अंधश्रद्धा निर्मूलनाचा प्रसार कशी काय करणार ? या व्यक्तीला लोकांना न दुखावणे महत्वाचे वाटत असेल तर मग यातच आयुष्य निघून जाईल.

विचार स्पष्ट असतील तरच त्यावर चर्चा होते. अल्पमतात आहे म्हणून विरोधी मत कसे मांडावे अशा मनःस्थितीत असलेले शून्य काम करू शकतात.

महात्मा फुलेंनी घरच्यांचा विचार न करता आपले मत मांडले. त्यांच्या घरच्यांनी त्यांना हाकलून दिले. जवळ जवळ सर्वच समाजसुधारकांना नवा विचार पेरताना संघर्षाला तोंड द्यावे लागलेले आहे. संघर्षाला घाबरून मतच मांडले नाही तर पुढचे काम झालेच नसते.

प्रबोधनाच्या क्षेत्रातील व्यक्तीने लोकप्रिय असण्याची अपेक्षा ठेवू नये. अप्रियतेची तयारी असणारेच हे काम करू शकतात. हे माझे मत आहे.

महात्मा फुलेंनी घरच्यांचा विचार न करता आपले मत मांडले. त्यांच्या घरच्यांनी त्यांना हाकलून दिले.
>> ही नवीनच माहिती आहे. माझ्या वाचनात कधीच आलेलं नाही. जाणकारांनी प्रकाश टाकावा.

पकाटाआ

जन्म होण्यापूर्वी सुक्ष्म शरीर धारण करून अनेक वर्षे साधना केली व अवताराची वेळ/आज्ञा झाल्यावरच प्रकट झालो महाराजा.

हा विषय इथे नाही हे विषय दुसरीकडे जाऊ नये म्हणून म्हटले होते. तुमच्या म्हणण्यावर वेगळी चर्चा करूच आपण. पण बाकीचा प्रतिसाद दुर्लक्षिण्यासारखा का वाटला ? जर त्यावर चर्चा झाली तर पहिल्या भागावर आपण चर्चा करू शकतो. संदर्भ सोडून निवडक कोट केल्यावर कसे होणार ?

तुम्ही कोट केलेला भाग हा तुमच्या लिखाणामुळे गोंधळात पडण्याचे उदाहरण देण्यासाठी आहे. इथेही स्पष्टता नाही. अनेक गोष्टी गृहीत धराव्या लागलेल्या आहेत. तुम्ही उर्वरीत प्रतिसादावर लक्ष द्याल ही अपेक्षा आहे.

ग्रे एरीया असेल तर त्या संघटनेत आपण प्रवेश घेऊ नये. जोपर्यंत सुस्पष्ट चित्र उभे राहत नाही तोपर्यंत आपण अमूक एका संघटनेशी संबंधित आहोत असे सांगू नये. संघटना म्हतली की शिस्त, नियम आणि स्पष्ट विचारसरणी आली. त्यात शंका असतील तर त्याचे निरसन होईपर्यंत सदस्यत्व घेऊ नये.

देवावर टीका करू नये हे न पटल्याने मी मित्र मागे लागूनही कधीच सदस्य झालो नाही. तुम्हालाही हा मार्ग होताच. सदस्य न होताही सुसंवाद साधता येतो.

संघटनात्मक शिस्तीबाबत मी बोलत आहे. तुमच्या या लेखात घाटे हे समितीचे सदस्य होते का हे ही स्पष्ट झालेले नाही. समिती (संघटनेचे ) सदस्य असतील तर मग प्रश्न उभे राहतात. जर नसतील तर त्यांचे मार्ग भिन्न असू शकतात. त्यावर चर्चा होऊ शकते.

तुमच्या कंटाळ्याला मी काहिच करू शकत नाही. इथे जे लिहीले आहे त्यावर चर्चा होत आहे. आपण जो उर्वरीत भाग दुर्लक्षित केला आहे त्यात कंटाळा येण्यासारखे असेल तर मी आपली रजा घेतो.
तसदीबद्दल क्षमस्व !

मायबोलीवर अंधश्रद्धा या विषयावर उत्खनन करुन आपण आतापर्यंत माहिती करुन घेतली असेलच. >>> अजून कोण कोणत्या विषयांवर आपण धागे काढणार आहात याची कल्पना दिलीत तर कामे बाजूला ठेवून उत्खनन करीन म्हणतो. लेखकाची जबाबदारी नाही हे मला पूर्णपणे पटलेले आहे. मौलिक सूचनेबद्दल आभार आपले.

ज्या उर्वरीत प्रतिसादाकडे आपण दुर्लक्ष केलेले आहे, तो तिथे नाही असे समजावे ही विनंती.

आपण चर्चा व्हावी म्हणून प्रस्ताव ठेवलेला आहे. त्या विषयावर मतं जाणून घ्यावी म्हणून आपल्याला काय वाटते असा प्रश्न विचारला आहे. मात्र सोयीचा भाग घेऊन त्यावरच प्रतिसाद देत आहात हे काही पटण्यासारखे नाही. लोकांची मतं चुकीची असतील तर चर्चा व्हावी. माझा आयडी नवा की जुना हा तुमच्या आस्थेचा विषय असू शकेल कदाचित...

घाटे जर समितीचे सदस्य नसतील तर मग जुन्या झालेल्या शिळ्या कढीला ऊत येणार हे स्वाभाविक आहे. अंनिस च्या मराठी पोर्टलवरचे काही लेख याबाबतीत खूपच स्पष्ट आहेत. तसेच अन्य काही समाजधुरीणांचे देखील.