नोबेल संशोधन (१०) : लेखमाला समारोप

माझे वाक्य नीट बघा:
"वैद्यकातील विजेत्यांत...."

डॉ रमण यांचा पुरस्कार नोबल च्या अन्य शाखेत येतो.
ही लेखमाला फक्त वैद्यकीय आहे !

अहो, आपले दोघांचे प्रतिसाद एका मिनीटभराच्या अंतरात इथे पडले !
गैरसमज नसावा. ☺️

@साद,
धन्यवाद !

** 'इन्सुलिन’चे नोबेल कोणाला व किती जणांना विभागून द्यावे ही समिती पुढची डोकेदुखी होती, कारण ४ जणांनी या संशोधनात खूप योगदान दिले होते.

बऱ्याच काथ्याकूटानंतर हे पारितोषिक Frederick Banting आणि JJR Macleod यांना विभागून जाहीर झाले. पण नोबेल दोघांनाच मिळाल्याने इतर काही नाराज होते.
त्यात Best चा समावेश न झाल्याने Banting खूप नाराज झाले. पण त्यांनी आपल्या वाट्याच्या बक्षिसाची निम्मी रकम Best ना दिली. तसेच Macleod नी सुद्धा आपली निम्मी रकम Collip ना दिली.

माधव,
नियमित प्रोत्साहनाबद्दल धन्यवाद! मूळ पेशींवर वाचन चालू आहे. त्यावर एकच लेख होईल, माला नाही ! अर्थात त्याला वेळ लागेल.
दत्तात्रय,
सातत्यपूर्ण प्रतिसाद व प्रोत्साहनाबद्दल धन्यवाद. तुमचा हा प्रतिसादच एका आदर्श प्रतिसादाचा नमुना आहे.
…. ही लेखमाला चालू असतानाच एकीकडे तुमच्या सुंदर कवितांनी मनाला रिझवले हेही नमूद करतो.
आपणा सर्वांनाच उत्तम आरोग्यासाठी शुभेच्छा !

राजेश , शशी व किल्ली,
नियमित प्रोत्साहनाबद्दल आभार !

शशिराम, धन्यवाद.

यापूर्वी मी कोलेस्टेरॉल, हिमोग्लोबिन, बिलिरुबिन, युरिआ, युरिक ऍसिड व गाऊट, ग्लुकोज , थायरॉईड… इ. अनेक विषयांवर इथेच स्वतंत्र लेख लिहिले आहेत. ते तुम्ही सवडीने बघू शकता.

..वाचकांकडून सुचविलेल्या पुढील विषयांची प्रतीक्षा यादी वाढत आहे. त्यात तुमच्या विषयांची नोंद करेन.

राजेश व प्राचीन, धन्यवाद.
@ राजेश,
तसेच अती स्वच्छता शरीराची प्रतिकार यंत्रणा भविष्य मध्ये नष्टं तर करणार नाही ना >>>

हा मुद्दा रोचक आहे. यासंदर्भात एक उदा. देतो. मधुमेह(प्रकार १) च्या संदर्भात काही वर्षांपूर्वी एक गृहीतक मांडले गेले होते. त्यानुसार असे आहे. जर अगदी बालपणी त्या बाळाची काळजी घेताना स्वच्छतेचा अति बाऊ केला तर मग त्याच्या प्रतिकारशक्तीला जन्तूंशी लढायची ताकद राहत नाही. त्यातूनच पुढे एखादा विषाणू संसर्ग तीव्र प्रकारे होतो आणि त्यातून पुढे स्वादुपिंडातील विशिष्ट पेशींचा नाश होऊन मधुमेह होतो.

दम्याचे बाबतीतही अशी शक्यता मांडली गेली आहे. हे सर्व पूर्ण सिद्ध झालेले नाही. पण दखल घेण्याजोगा मुद्दा आहे.

आजच्या जागतिक आरोग्यदिनाच्या सर्व सदस्यांना शुभेच्छा !

२०१९ चे वैद्यकातील ‘नोबेल’ Sir P. J. Ratcliffe, G. Semenza, आणि W. G. Kaelin या त्रयीला जाहीर झालेले आहे. त्यांच्या संशोधनाचा विषय शरीरातील पेशी आणि ऑक्सिजनचा पुरवठा यासंदर्भात आहे.

सामान्य माणसाच्या दृष्टीने महत्वाची गोष्ट म्हणजे या संशोधनाचा भविष्यात उपयोग काय होईल, ही असते. या संशोधनाचे संभाव्य उपयोग असे आहेत:

१. लाल पेशींचा सखोल अभ्यास होऊन रक्तन्यूनता असलेल्या रुग्णांना प्रगत उपचार शोधले जातील. विशेषतः हे दीर्घकालीन मूत्रपिंड विकाराने बाधित रुग्णांना लागू आहे. या रुग्णांत Erythropoietin हे हॉर्मोन स्त्रवणे खूप कमी होते आणि त्यामुळे रुग्णास रक्तन्यूनता होते. ते हॉर्मोन वाढविणारे औषध आता शोधता येईल.

२. कर्करोगातील उपयोग: या पेशी प्रचंड वेगाने विभाजित होतात आणि त्यामुळे त्यांना ऑक्सिजन कमी पडतो. त्यामुळे काही जनुके उद्दीपित होतात आणि परिणामी या पेशींचा फैलाव शरीरभर होतो. सध्याच्या केमोथेरपीने फक्त पुरेशा ऑक्सिजनयुक्त पेशीच मारल्या जातात. मग या जगलेल्या ऑक्सिजनन्यून पेशी पुढे फोफावतात. त्यातून आजार गंभीर होतो आणि रुग्णास मारक ठरतो. आता याही पेशींना मारणारी औषधे विकसित होतील.

३. करोनरी हृदयविकार आणि पायांच्या रक्तवाहिन्यांचे विकार : हे दोन्ही आजार मधुमेही रुग्णांत बऱ्यापैकी होतात. त्यांत मुळात शरीराच्या एखाद्या भागाचा रक्तपुरवठा खंडित होतो आणि त्यामुळे तिथे ऑक्सिजनची कमतरता होते. त्यातून तिथल्या पेशी मरतात. नव्या संशोधनातून तिथला रक्तपुरवठा वाढविणारी नवी औषधे उदयास येतील.

४. अन्य हृदयविकार आणि काही फुफ्फुसरोगांतही ऑक्सिजन-बिघाड असतो. त्या अनुषंगाने इथेही उपयोग होईल.

जाई, धन्यवाद.
थोडक्यात लिहितो.

सर्व पेशींना ऊर्जानिर्मितीसाठी योग्य तो ऑक्सिजन पुरवठा लागतो. विविध आजारांत तो काही कारणांनी कमी होतो. असे झाले तरी पेशी तिच्यातील ऊर्जानिर्मिती चालू ठेवण्याची शिकस्त करते. मात्र त्यासाठी पेशीला ठराविक ‘सिग्नल्स’ची गरज भासते. (जसे की, मला जर वाहन चालविताना पुरेशा अंतरावरून आधीच सिग्नलचा लाल दिवा दिसला, तर मी योग्य तऱ्हेने वेग कमी करतो).

ऑक्सिजन-पुरवठा कमी पडणार आहे हे पेशीने जाणण्याची जी यंत्रणा आहे (sensing), ती जनुकांच्या नियंत्रणात असते. त्याचा हा सखोल अभ्यास आहे. रक्तवाहिन्यांच्या कार्यक्षमतेशीही त्याचा संबंध आहे.

या संशोधनाची सुरवात ३० वर्षांपूर्वी ‘ऑक्सफर्ड’ मध्ये झाली होती. त्याचे फलित आज आपल्यासमोर आहे.

यंदाच्या नोबेल पुरस्कार घोषणांच्या क्रमांत वैद्यकीयला प्रथम स्थान मिळाले आहे याचा आनंद होतो. आताच काही वेळापूर्वी हा मानाचा पुरस्कार जाहीर झाला.

२०२० : वैद्यकीय नोबेल विजेते.
Harvey J. Alter,
Michael Houghton आणि
Charles M. Rice

विषय : हिपटायटीस- सी विषाणूचा शोध.

या शोधापूर्वी हिपटायटीसचे ए व बी हे विषाणू माहित होते. परंतु, रक्ताद्वारे पसरणाऱ्या अन्य यकृतदाहाचे निदान होत नसायचे. त्यांच्या या शोधामुळे या विषाणूच्या जातीचा शोध लागला आणि त्यावरील उपचारांना गती मिळाली.

हार्दिक अभिनंदन !

2021 चे वैद्यकशास्त्रातील नोबेल पारितोषिक जाहीर झाले आहे.
ते अमेरिकेच्या David J व Ardem P या दोघांना विभागून मिळाले आहे.

संशोधनाचा विषय:
स्पर्श आणि तापमानामुळे त्वचेतून मेंदूकडे जाणारे संदेश कसे निर्माण होतात याचा सखोल अभ्यास. रोचक भाग म्हणजे या संशोधनासाठी मिरचीतील एका तीव्र रसायनाचा वापर करण्यात आला.

उपयोग:
शरीराच्या विविध आजारांमध्ये जी वेदना जाणवते त्यासंबंधी अधिक अभ्यास करून नवे उपचार शोधता येतील.