माझा मनोविकार

मानसिक आरोग्याशी निगडीत हा लेख माझ्या अन्दाजा प्रमाणे स्वमग्नतेमध्ये मोडणार नाही. परंतू याहून जास्त योग्य सदर या लेखा साठी मला सापडले नाही.

अनेकदा माझ्या कपाळामध्ये आणि डोक्यामध्ये मुंग्या आल्या सारखे वाटत असे, एकदम ओढल्या सारखे वाटत असे. त्या नंतर सगळे लक्ष नैसर्गिक पणे तेथे ओढले जात असे आणि मग काही क्षण सुखाचा अनुभव येत असे. पण त्या नंतर मात्र अनेक तास, कधी कधी पूर्ण दिवस काही सकारात्म, निर्णयात्म विचार करता येत नसे. दिवस भर बहुसंख्य वेळ असंबध्द विचार येत असत ज्यावर माझा काही ताबा नसे. कोणत्याही गोष्टीवर अवधान देणे अशक्य होत असे. कधी मधेच परिस्थीतीचा किंवा मनातल्या विचारांचा विपर्यस्त अर्थ मनामध्ये येऊन अनियंत्रित हास्यामध्ये मी जात असे किंवा काहिही चांगले होणार नाही अशा विचारांनी नैराश्यामध्ये जात असे. सहसा वस्तूनिष्ठ परिस्थीती ची समज निर्माण होत नसे.

पहिले काही दिवस मी वाचन, व्यायाम, योगासने, ध्यान इत्यादी उपाय करून पाहिले. त्याने काही प्रमाणात सकारात्म फरक दिसला. पण त्या नंतर फारसा फरक पडे जाणवे नासा झाला. मला माझ्या कार्यक्षेत्रातील जबाबदार्या मानसिक स्थीती मुळे नीट पूर्ण करता येत नसत. मला काही व्यक्तींनी हे योगिक स्थीतीचे लक्षण असल्याचे सांगितले. परंतू मला हे निदान अशास्त्रीय वाटते. काही प्रमाणात मानसशास्त्राचा अभ्यास केला तेव्हा अस कळले की "कोणत्याही मानसिक स्थीती मुळे आपल्या क्रिया नीट पार पाडता येत नसतील तर तो मनोविकार म्हणून मानला जातो". Perfection is a mark of spirituality हे वाक्य पण ऐकले होते त्यामुळे हा अध्यात्मिक अनुभवाचा किंवा योगिक अनुभवाचा भाग आहे हे पटण्यासारखे नव्हते. माझा अनुभव प्रात्प परिस्थीती मधल्या माझ्या जबाबदार्या, गरजा आणि कर्तव्य पार पाडणे अशक्य करणारा होता त्यामुळे मी मानसशास्त्राच्या मनोविकाराच्य व्याख्येला धरून मानसोपचार तज्ञांची मदत घेतली.

मानसोपचार तज्ञांनी मला यावर काही औषधे दिली. ती मी काही दिवस घेत असे. त्याने काही प्रमाणात वरील सांगितलेल्या विकाराची लक्षणे कमी झाली. पण काही दिवसांनी मी औषधे घेऊन जास्त नैराश्यामध्ये जाऊ लागलो तसेच त्या औषधांना तत्काळ दिसणारा नसला तरीही फार काळ घेतल्यास जाणावणारे इतर हानीकारक परिणाम असल्याने मी ती आषधे घेणे बंद केले. मला पण विकाराचे निश्चीत निदान झाले नव्हते. थोड्या अजून वाचना नंतर, ज्याला मानसोपचार तज्ञ ' बायपोलर डिस ऑर्डर' म्हणतात त्या सद्रूष्य लक्षणे असल्याचे लक्षात आले.
अजून थोड्या विचार, वाचनानंतर आणि वैयक्तीक अनुभवातून असे समजले कि मेंदूच्या पुढचा आणि वरचा भाग तसेच बाजूचा भाग (फ्रॉन्टल लोब आणि टेम्पोरल लोब) यामधल्या रक्ताभिसरणाच्या अनियमीतते मुळे अशा प्रकारची लक्षणे जाणवू शकतात.

वाचन, व्यायाम, योगासने, ध्यानात सांगितलेले विचार नियमन, डोक्याला मसाज आणि गरज पडल्यास औषधे यामुळे मानसिक स्थीती खूपच सुधारली. बहुसंख्य कर्तव्ये आणि जबाबदार्या नीट पार पाडता येत आहेत तसे एक प्रत्येक गोष्टीची वस्तूनिष्ठ समज करून घेणे याची काही प्रमाणात सवय पण झाली. अजूनही क्वचित प्रसंगी वर सांगितलेली लक्षणे जाणवतात.

मनोविकार आणि त्यातून बाहेर येणे यावर फारसे लिहिले बोलले जात नाही. अशा संदर्भात इतरांची काही अनुभव असतील तर अवश्य लिहावे!.