पुण्यातील देवालयांची गमतीशीर नावे.....

ह्म्म्म्म्म्म्म्म्म्म बाजो छान माहीति........यानिमित्ताने बर्‍याच प्रश्नांची उत्तरे मिळतील......

मलाहि हे डुल्या मारुति, पत्र्या मारुति असे काही ऐकल्यावर नवलच वाटते.....

मारुती:

वीराचा

भिकारदास

दक्षिणमुखी

जिलब्या

पत्र्या

आपला

डुल्या

सोन्या

=========

गणपतीही अनेक आहेतच

डुल्या मारुती आहे योगुली

धन्यवाद बेफी, दुरुस्ती केली आहे......

दाढीवाला दत्त

उपाशी विठोबा

बायक्या विष्णू (आता नवा विष्णू)

माती गणपती, तळ्यातला गणपती, निवडुंग्या विठोबा.
बाकी नावं ठेवणारे फक्त पुण्यातच नाहीत. बेळगावचा मिल्ट्री महादेव, वाईचा ढोल्या गणपती.

अगदी ऐतिहासिक महत्व असलेला हा विषय आहे असे मी समजतो. कारण 'खुन्या मुरलीधर....उपाशी विठोबा....पासोड्या मारुती...डुल्या मारुती [योगुली, गणेश पेठेत जे हनुमानाचे मंदिर आहे त्याला 'डुल्या मारुती' असे नाव आहे. अशी एक आख्यायिका आहे की पानिपतच्या पराजयाची आणि भाऊ व विश्वासराव यांच्या मृत्युची बातमी पुण्यात येऊन थडकली, त्यावेळी दु:खाने या मारुतीची मूर्ती हलू लागली....म्हणून ते 'डुल्या' नाव पडले. गणेशपेठेतच पेशव्यांचा वाडा होता त्यामुळे ती बातमी प्रथम तिथेच आली.] अशी नावे ज्याज्या वेळी वाचनात येत असत त्यावेळी उत्सुकतेने मी थांबत होतो. पुण्यात कोणत्यातरी कामानिमित्य येणे घडले तर शनिवारवाड्याच्या अगोदर सदाशिव पेठेतील खुन्या मुरलीधरला पाहाण्याची उत्सुकता लागून राहिली होती. [परंतु प्रत्यक्ष पाहिल्यावर कृष्णराव भलतेच मोहक वाटले. सिंहासनाची नक्षीकामदेखील अप्रतिम आहे. अशा देखण्या मूर्तीला 'खुन्या' असे बटबटीत नाव का पडले याचाही मग शोध घेतला... जो वर श्री.जोशी यानी दिलेला आहेच.]

"बटाट्या मारुती', 'जिलब्या मारुती', 'सोन्या मारुती' अशीही काही चटकन लक्ष वेधून घेणारी देवळे आहेत पुण्यात, त्या नामांचाही इतिहास असेलच.

अशोक पाटील

पासोड्या विठोबा.

कसब्यातील गुंडाचा गणपती खरोखरच एका गुंडाने बसवलाय म्हणे.

आर्या, नाही गं. गुंड हे आडनाव पण असतं

श्री.बाळू जोशी यांच्या या मताशी सहमत .... "लोकेशन्सही सांगा".

~ मी जरी कोल्हापूरचा असलो तरी पुण्यात कामानिमित्त वा मुलाकडे आल्यास फावल्या वेळेत अशा ऐतिहासिक कथांशी निगडीत ठिकाणाला भेट देण्याचा प्रयत्न करीत असतो....त्यामुळे या एका चांगल्या धाग्यात सहभागी होणार्‍यांनी अशी देवळाची नावे सांगताना पुण्यात नेमक्या कोणत्या भागात आहेत याचाही कृपया उल्लेख करावा. [पुण्यातील सध्याच्या ट्रॅफिकची 'भयावह' अवस्था पाहिल्यावर रस्त्यात अधेमधे थांबून माझ्यासारख्या बाहेरच्या व्यक्तीने कुणाला पत्ता विचारणेही मुश्किल झाले असल्याने या बाफवरच मार्गदर्शन मिळाल्यास ते उचीत होईल.]

तसेच 'अमुक एक नाव' का पडले असावे ? याचाही, शक्य झाल्यास, मागोवा घेऊन त्याबद्दल लिहिल्यास विषयातील रुची वाढेल.

अशोक पाटील

बुधवार पेठेत पूर्वी पासोड्या (घोंगड्या) विकत असत. त्यामुळे त्या विठोबाला पासोड्या विठोबा नाव पडले, असे ऐकले होते.

<<आर्या, नाही गं. गुंड हे आडनाव पण असतं<<
हम्म! काय माहित बाई, कसब्यातली माझी आतेबहीण म्हणत होती.

वीराच्या मारुतीच्या समोर एक लक्ष्मी विष्णू मंदिर आहे. त्याला बिजवर्या विष्णू म्हणतात.
पानशेतच्या पूराच्या वेळी लक्ष्मी विष्णूच्या मूर्तींपैकी फक्त लक्ष्मीची मूर्तीच वाहून गेली म्हणे. मग नवीन मूर्ती करवून घेतली. म्हणून विष्णू झाला बिजवर.

त्यात अजून एक मजा आहे. लक्ष्मीची नवीन मूर्ती राजस्थानहून मागवली. पण उंची नीट सांगितली गेली नाही. त्यामुळे आता विष्णू बुटका आणि लक्ष्मी उंच अशी जोडी आहे.

नवश्या गणपति, नासिक

याचे मंदिर गंगापुर रोड वर सोमेश्वरला जाताना आहे.

हा गणपति नवसाला पावतो अशी याची ख्याति आहे, म्हणून नवश्या गणपति

मी कोंलेजला असतांना मंदिर वाईट अवस्थेत होते पण आता छान केले आहे.
सवाई माधवराव पेशवे यांच्या मातोश्री येथे शेवटी वास्तव्य करून होत्या असे उल्लेख आढ़ळले आहेत.
राघोबादादा पण तेथे येत असायचे असे काही पुस्तकातील उल्लेखावरून वाटते.
(चू.भु.दे.घे.)

@बजो

माहिती वाढविल्याबद्दल आभारी

बेळगावला मिल्ट्री महादेव आणि अजून एक 'बिस्किट महादेव' पण आहे.
पण त्याला असं नाव का पडलं ते नाही माहिती.

(कळ)कळीचा विषय
ज्ञानवर्धक + मनोरन्जक माहीती
बाळोबा जोशी अन् सर्व प्रतिसादकान्चे मनःपूर्वक धन्यवाद

चपेटदान मारुती

तिकोना किल्ल्यावर आहे हा मारुती.
त्याच्या पायाखाली पनवती आहे, एका हातात गदा आणि दुसरा हात चापट मारण्याच्या आवेशात आहे.
चापट मारणारा चपेटदान मारुती...

संपादीत केलाय.
धन्यवाद पूनम

इतर गावांचा विषयच आहे, तर धुळ्यात मिर्च्या मारूती अन भांग्या मारूती असे दोन आहेत.
अन देवळेच कशाला? खुनी मशीद देखिल आहे!

कोल्हापुरात रंकाळ्याजवळ जावळाचा गणपती, उभा मारुती ..

सोन्या मारुती कोल्हापुरातही आहे...

'चपेट'दान असेल रे

बाजो, नावातले 'पुण्यातील' काढा. सगळ्या गावांमधली देवालयं येऊदेत. 'बिस्किट' आणि 'मिलिटरी' महादेव मस्त आहेत. त्यांच्या नावांची रहस्य सांगू शकेल का कोणी?

पुण्यातला 'पत्र्या मारूती' नारायण पेठेत आहे. आता त्याची खूण म्हणजे 'नीळकंठ ज्वेलर्स' लगत. खरंतर आता ही अशी ओळख आहे म्हणून खंत बाळगण्याचे कारण नाही. कारण 'नीळकंठ'च्या पैशामधून मंदिराचे रंगकाम झाले, हनुमान जयंतीला लोकांना खडीसाखर मिळते, मंदिरात ताशा वाजतो. नाहीतर कोणी बघत नव्हते त्या मंदिराकडे.
त्याच रस्त्यावरून खाली गेलं की 'मोदी गणपती' आहे. कोणा 'मोदींचा' आहे का कल्पना नाही पण हे मंदिर एकदम जुन्या पद्धतीचं आहे. छान वाटतं आत गेल्यावर. मूर्तीही मोठी आहे.

मोदी गणपती म्हणजेच माती गणपती का? (कन्फुज)

मोदी व माती गणपती वेगळे आहेत

हत्ती गणपती पण आहे ना?

हत्ती गणपती म्हणजे भावेस्कूलजवळ

तो हत्तीवर बसलेला आहे

गणेशोत्सवात तो त्यामुळे महत्वाचा ठरतो

गणपती - मोदी, माती, हत्ती, चिमण्या, उंबर्‍या

शकुनि मारुती, पावन मारुती

एकेकाळी छिनाल बालाजी पण होता (बुधवारात) आता त्याचं नामकरण श्री बालाजी झालंय