भीती

बंदिस्त पिंज-यात वाघ दुखा:त दिवस कंठीत होता .
किती काळ झाला आपल्याला इथे येऊन ?
आलो तेव्हा पानगळीचे दिवस होते . त्यानंतर दोनदा पाऊस येऊन गेला , आता तर पुन्हा पावसाचे दिवस येण्याची लक्षणं दिसताहेत .
बाप रे ! बराच काळ झाल की आपल्याला .
किती सुंदर दिसायचं आपलं रान पावसाच्या दिवसात , हिरवगार !
अन इथे ! इथल्या वृक्षांना रानातल्या वृक्षांची सर कुठून येणार ? त्यांचे बुंधे किती डेरेदार ? किती तरी पक्षी त्यांच्या आंगाखांद्यावर खेळायचे ? अन ती खोडकर माकडं ! किती किती गंम्मत होती त्या रानात . त्या अवखळ खारी , ते पक्ष्यांचे थवे , रातकिड्यांचा आवाज , तो काजव्यांचा लखलखाट , खळखळणारी नदी , हिरवेगार पहाड !
एक एक गोष्टं किती सुंदर !
अन आपला रुबाब तर काय वर्णावा ? सगळे नतमस्तक होत होते आदर अन भयाने . आता कुठून येणार परतून ते दिवस ?
इथे तर एका कुत्र्याहूनही वाईट परिस्थिती आहे आपली , त्यांना तरी मोकळीक आहे बाहेर वाट्टेल तसं भटकायला , अन आपण मात्र इथे पिंज-यात कोंडलेले . काय गोड पाणी होतं रानातल्या नदीचं ! इथल्या टाक्यातलं पाणी हत् ! अन खायला तरी काय ? शिळं पाकं ! कोणीतरी मारलेलं , कापलेलं ! कळतं तरी का त्यांना काही शिकारीतल ? कोणत्या प्राण्याची निवड करावी खाण्या साठी हे सुध्दा कळत नाही . ना चव ना ढव !
किती दिवस झालेत आपल्याला मनासारखं पोटभर खाउन ? अगदी लख्ख आठवतं ते सुंदर हरीण नुकताच वयात आलेलं , गोंधळलेलं , आपल्या तावडीत सापडलच होतं , अगदी तोंडाशी आलेली शिकार ! पण तेव्हाच काय घात झाला कुणास ठाऊक ? जागे झालो तर पिंज-यातच तेव्हापासून आपण इथेच .
ही काय जागा आहे राहण्याची ? भटकण्याची गोष्टं सोडा , पाय मोकळे करण्यासाठी सुध्दा धड जागा नाही इथे . अगदी मरून जावसं वाटतं , दिवस भर गोंगाट नुसता , झोपू पण देत नाही . कितीतरी दिवसांपासून रात्री कसली ठकठक सुरु आहे समोर कुणास ठाऊक ? समोरच्या वाटे पलीकडे कसलासा जाळ्यांचा पिंजरा उभारताहेत ?
हं आणणार असतील कोणत्या तरी प्राण्याला . सुचतं तरी काय दुसरं ह्यांना ?
जाऊ दे आज तरी ते ठकठक करणारे अजूनतरी आलेले दिसत नाहीत , दिवसा कुठे झोपू देतात ? रात्रीचं जागरण कधीच बंद झालय .
इथे आल्या पासून सगळ्या सवयीच पार बदलून गेल्या आपल्या !
पडावं आता थोडावेळ तरी शांत पणे .
अं हं ! कुणाचा आवाज हा ?
थोडा वेळ्ही शांत पणे पडु देत नाहीत , हत् !
कोण आहे ह्या वेळी ?
हा तर हरणांचा गंध !
कुठून ?
खूप सारी हरणं असली पाहिजेत , वासावरूनच कळतंय .
कुठे ?
अरे समोर जाळीच्या पिंज-या मागून कुणाचे डोळे चमकताहेत ?
हरणाचेच की ?
कसा विसरील मी ?
तीच तर माझी सगळ्यात आवडती शिकार होती त्या दिवसात .
अरे तेच हरीण आवाज देताय की मला , जाळीवर पाय टाकून उभं आहे तेच !
हो तेच ! अगदी तेच हरीण !
आपलं शेवटच .
हे इथं कसं ?
काय करतंय इथं ?
तू इथे कसा ? वाघाने हरीणाला विचारले .
ओळखलंस मला ? हरीणाने विचारले .
ओळखलं ओळखलं ! कसा विसरणार तुला मी ? वाघ म्हणाला .
अन मी पण तुला ? हरीण म्हणाले .
खरंच की ! वाघ म्हणाला .
तू इथे कसा रे ? वाघाने परत विचारले . तुझा कदाचित विश्वास नाही बसणार पण मी आता तुझाच विचार करत होतो .
माझा विचार ! हरीण आश्चर्यचकीत झाले , खरंच विश्वास नाही बसत , मला तर वाटलं की तू मला विसरूनही गेला असशील .
शक्य तरी आहे का तुला विसरणं ? तू माझी शेवटची शिकार होतास अगदी तोंडाशी आलेली ,वाघ म्हणाला ,
तेव्हाच तू मला खाउन टाकलं असतंस ना तर फार बरं झालं असतं रे , हरीण म्हणाले .
का रे ? असं का म्हणतोस ? वाघाने विचारले .
ह्या सगळ्यातून तर सुटलो असतो ना ! हरीण म्हणाले .
हू ! वाघाने उसासा सोडला , असं जगण्या पेक्षा मरण बरंच की ! एका अर्थानी बरोबरच आहे तुझं म्हणणं , पण तू इथे कसा पोहचलास ? वाघाने विचारले .
तुझ्या सारखाच , जसा तू आलास तसाच मी ही आलो , अजून कसा येणार इथे ? हरीण म्हणाले .
हो ते ही खरंच , स्वत:हून इथे कोण येणार ? पण तू तर पळून गेला होतास ना मला चांगलं आठवतंय ? मी जेव्हा खाली पडलो तेव्हा तर तू माझा नजरेआडही झाला होतास . वाघ म्हणाला .
तोच तर मूर्खपणा झाला ना माझा , हरीण म्हणाले .
काय झालं रे नंतर ? तूच सांग , मला तर काहीही आठवत नाही , वाघ म्हणाला .
अरे मी तर जीव घेऊन पळत होतो वाटत होतं संपला आपला कारभार ! बघ तुझे पंजे ही पोहोचले होते माझ्याजवळ , बघ अजूनही आहेत ओरखडे तुझ्या नखांचे , हरीण म्हणाले .
अरे रे ! च च ! जाऊ दे . वाघ म्हणाला .
हो ! आता काय त्याचं ? हरीण म्हणाले . तुला आठवतंय आपण पळत असताना मागून मोठ्ठा आवाज आलेला ?
हो . मग मागे कंबरेला बोचलं काही तरी , वाघ म्हणाला .
मग तू कोसळलास , हरीण म्हणाले .
हो रे , मग मला एकदम गुंगी यायला लागली , बोचल्यां नंतर फार धावूही शकलो नाही मी , झापड येत होती डोळ्यावर एकदा पडल्या नंतरच तर काहीही आठवत नाही मला , वाघ म्हणाला .
मला ही खूप दूर गेल्यावर कळलं ते , हरीण म्हणाले . मी टेकडीवर पोहचल्यावर कळलं की आता काही धोका नाही म्हणून . मग मी मागे वळून खाली बघितलं तर चार माणसं तुला कशानी तरी बांधत होती , मी म्हटले चला ह्यांच्या मुळेच जीव वाचला आपला , किती चांगलं वाटत होतं मला तेव्हा त्यांच्या बद्दल , पण !
पण काय ? पुढे काय झालं ? वाघ म्हणाला .
कसचं काय रे ! एकाचं लक्ष माझ्याकडे गेलं , अन संपलं सगळं ! हरीण म्हणाले .
का काय झालं ? वाघाने विचारले .
तेच रे , त्यांच्यातील एकाजवळ लांब काहीतरी काठी सारखं होतं त्यानं ते पुढे केलं , काय ते मला नीट दिसलं नाही पण तसाच मोठ्ठा आवाज झाला अन माझ्याही अंगात काहीतरी रुतलं , मग मला पण तुझ्या सारखी गुंगी आली , हरीण म्हणाले .
तू इथे कधी आलास ? मला तर ह्या आधी कधीही दिसला नाहीस ? वाघानी विचारले .
कसा दिसणार ? तुला तुझ्या पिंज-यातून कितीसं दिसतं ? हरीण म्हणाले .
हो तेही खरचं की ! वाघ खिन्न होऊन म्हणाला , तुम्हाला मोकळं फिरू देतात का ?
नाही रे , हरीण म्हणाले , पण आमचा पिंजरा तुमच्या दगडमातीच्या पिंज-या पेक्षा बराच मोठा असतो ? जाळीचा , त्यात थोडं फार फिरता येतं पण त्यात आपल्या रानातल्या फिरण्या सारखी मजा कुठे असणार ?
हो ते ही खरंच ! पण तुला कसं कळलं माझ्याबद्दल ? तू कुठे होतास आजवर ? वाघ म्हणाला .
अरे आत्ता पर्यंत आम्ही सगळे पलिकडच्या भागात होतो कोप-यात , आता इथे आणलं आम्हाला . तिथे आता पुष्कळसे दगड मातीचे पिंजरे बनवत आहेत , अगदी तुझ्या पिंज-या सारखेच , हरीण म्हणाले .
मग मला आता तिथे नेणार की काय ? वाघ म्हणाला .
मला कसं ठाऊक असणार ? पण एक मात्र बरं झालं आपली त्यामुळे भेट तरी होऊ शकली , हरीण म्हणाले . किती तरी दिवसांपासून तुला भेटायची इच्छा होती , तिथे फक्त तुझा आवाजच ऐकू यायचा मला , मी ओळखलं तुला तुझ्या आवाजावरून , तुझा आवाज मी कसा विसरील ? आपल्या वनातले सगळे आवाज अगदी मनात बसलेले आहेत .
हो रे किती किती छान होतं ना आपलं वन , अगदी एकेका प्राण्याची आठवण येते , वाघ म्हणाला .
हो ना मलाही येते , पण काय करणार ? हरीण उदास झाले , आता तर तिथे काहीही नाही .
काय ? वाघ म्हणाला , सगळ्याना पकडलं का त्यांनी ?
नाही रे आता तर तिथे आपलं जंगलच नाही , हरीण म्हणाले .
म्हणजे ? वाघ म्हणाला .
माणसांनी ते सगळच्या सगळं जंगल कापून टाकलंय , हरीण म्हणाले .
मग आता तिथे काय आहे ? वाघ म्हणाला .
आता तिथे मोठ्ठ गाव आहे आपल्या रानातल्या गावांसारखं लहान नाही , खूप खूप मोठ्ठ गाव , दगडमातीच्या मोठ्ठ्या मोठ्ठ्या वाटा , दगड मातीचीच उंचच उंच घरं अगदी पहाडां पेक्षा उंच ! आपल्या रानतल्या घरां सारखी नाही , काही घरं तर खुप खुप मोठ्ठी आहेत , त्यातुन खुप मोठ्ठा आवज येत असतो , आणि सतत खुप धूर ही येत असतो असं म्हणतात , आणि आपल्या नदीचं पाणी अडवलयं त्यांनी दगड मातीनी , हरीणानी सांगितले .
कशाला ? वाघाने विचारले .
आता ते मला कसं ठाउक असणार ? हरीण म्हणाले .
हो ते ही खरंच म्हणा ! आणि आपल्या रानातली माणसं , ती कशी आहेत ? वाघाने विचारले
आता त्यांच्या पैकी कुणीही तिथं नाही , निघुन गेलेत सगळे , हरीणाने सांगीतले .
अरे रे ! पण हे सगळं तुला कसं ठाऊक ? वाघाने विचारले .
हरीण म्हणाले , मागच्याच थंडीत अजूनही काही हरणं आली ना इथे आपल्या रानातली , त्यांनीच सांगितलं .
अरे रे ! किती वाईट झालं ना ? वाघ म्हणाला .
हं ! काय करणार ? हरीणाने उसासा सोडला .
माणुस किती वाईट अन क्रूर आहे ना ? वाघ म्हणाला .
हू ! हरीणाने उसासा सोडला , पण सगळेच सारखे नसतात रे , हरीण म्हणाले .
हू ! वाघ म्हणाला .
आपल्या जंगलातली माणसं कुठे इतकी वाईट होती सांग ? हरीण म्हणाले .
हो ते ही खरंच , वाघ म्हणाला .
कधीतरी त्यांनी उगाच आपल्याला त्रास दिला का ? हरीण म्हणाले .
नाही कधीच नाही , वाघ म्हणाला .
कधी तू त्यांच्या गावात शिरलास तर ते प्रतिकार करायचे , हरीणांनाही मारून खायचे कधी कधी , पण तेही कधी तरी आणि फक्त चवीसाठी आणि फक्त भुके पुरतं , तेवढं तर चालायचंच जंगलात पण मुद्दाम म्हणून असं पकडून , कोंडून त्रास दिलाय का त्यांनी कधी तरी ? हरीण पुढे म्हणाले , जेव्हा ते काही वाजवायचे , नाचायचे ते किती किती ऐकावसं अन बघावसं वाटायचं , ते स्वर ऐकून आम्ही तर थबकून जायचो अन कान टवकारून ऐकत राहायचो , हरीण म्हणाले .
मलाही ते खूप आवडायचं रे , वाघ म्हणाला .
किती किती एकरूप झालो होतो रे आपण ! नदी , पहाड , जंगल , प्राणी आणि माणूस , सगळं किती सुंदर होतं ! हरीण म्हणाले .
हो , गेलं ते सगळं ? वाघाने उसासा सोडला .
अरे एक तर तुला सांगायचं विसरूनच गेलो मी ! हरीण म्हणाले .
काय ? वाघाने विचारले .
अरे आपल्या रानातल्या माणसांचे बच्चे दिसले होते मला इथं , हरीण म्हणाले .
इथं ! इतक्या दूर ? इथे कसे काय पोहचले ते ? वाघाने विचारले .
अरे आत्ताच सांगितलं नाही का आता सगळं जंगल नष्टं झालंय म्हणून , आता रानातली गावंही राहिली नाहीत ती देखील संपलीत ना सगळ्यांसोबत ? आपल्या रानातल्या माणसांचीही अगदी आपल्या सारखी अवस्था झाली आहे . जंगल कापल्या गेलं आता ते तिथे कसे राहणार ? काय खाणार ? तेही निघून गेले तिथून . निघून कशाला पळ्वूनच लावलं म्हणे ह्यांनी त्यांना ! हरीण म्हणाले .
हं ! वाघ म्हणाला .
आता त्यांना आसरा कुठे आहे ? वाट चुकून आले असतील ते बच्चे कदाचित . मी तर त्यांना त्यांच्या गंध आणि उच्चारावरूनच ओळखलं , मी तर सतत त्यांच्या पुढेपुढेच करत होतो , उपाशी दिसत होती ते , हरीण म्हणाले .
अरे रे ! वाघाचा चेहरा उतरला होता . कुठे गेले ते मग ?
ऐक , तेच तर सांगतोय , हरीण म्हणाले , त्यांनी इथल्या एकाच्या हातातून काहीतरी ओढलं आणि पळू लागले .
मग ? वाघांनी विचारले .
किती आरडाओरडा झाला म्हणून सांगू ? पकडलं सगळ्यांनी त्यांना अन खूप मारलं , रक्ताळून गेले होते बिचारे , हरीण म्हणाले .
अरे रे ! आपल्या जातीतल्यां सोबतही हे असे वागतात ? मग काय झालं ? वाघाने विचारले .
पकडून घेऊन गेले त्यांना , हरीण म्हणाले .
कुठे ? वाघानी विचारले .
कुठे म्हणजे ? कुणालाही पकडून हे कुठे टाकतात ? हरीणाने प्रतिप्रश्न केला , कदाचित त्यांनाही आपल्या सारखं पिंज-यातच टाकलं असेल कुठेतरी .
हं ! वाघ म्हणाला , अजून येतंच काय ह्यांना ? अन पिंज-यांची काय कमी आहे ह्यांच्या कडे ?
आपण तरी काय करू शकतो , हरीण खिन्न होउन म्हणाले .
हू ! वाघ म्हणाला .
तू किती उतरलास रे ! पूर्वीची रया काही राहिली नाही तुझी , हरीण म्हणाले .
कशी राहणार तूच सांग ? वाघ म्हणाला .
ते ही खरंच म्हणा , पण जंगलात काय रुबाब होता तुझा , हरीण म्हणाले . आता तर तुझ्या डरकाळीत पहिले सारखा दरारा राहिला नाही , हरीण म्हणाले .
जाऊ दे रे , पहिले सारखं काय राहिलंय तूच सांग ? पहिले कुणाची तरी छाती होती का माझ्यापुढे यायची , तो सिंह तरी माझ्या मधे यायचा का कधी ? पण इथे ! इथे मात्र कुणीही येऊन खडा मारून जातो , मी असा बंदिस्त काय करणार ? आजकाल तर डरकाळी फोडायची इच्छाही होत नाही पहिले सारखी . कधी चिडून एखादवेळा गुरगुरलो तर ही माणसं घाबरून मागे सरकतात पण मग थोडया वेळानी खदाखदा हसायला लागतात , इतकं वाईट वाटतं म्हणून सांगू ? असं वाटतं की ह्या अपमाना पेक्षा मरण बरं , वाघ म्हणाला .
हू ! आता हरीणाने उसासा सोडला .
पण काय रे ? वाघाने हसून हरणाला विचारले , जंगलात असताना किती घाबरायचास मला , आता भीती नाही वाटत का माझी ?
खरं सांगू ? हरीण म्हणाले , आता मला तुझी इतकी भीती नाही वाटत . तू तर बोलून चालून वाघ आहेस , जसं मी पाला , गवत खातो तसं तू मला खाशील हे तर चालायचच रानात , ते तर आपण बदलू शकत नाही , पण तू खाशील तर फक्त भुके पुरता , पण कमजोर म्हणून उगाच त्रास तर देणार नाहीस ? हरीणाने वाघाला विचारले .
खरं आहे तुझं म्हणणं , वाघ उत्तरला .
ते जाऊ दे एक विचार कर , हरीण पुढे म्हणाले , आपण तर वेगळ्या जातीचे आपल्याशी हे कसे वागतात ते एकवेळ सोडुन देउ , पण हे आपल्या जातीतल्यांशीच कसे वागतात बघ ना ? इतका दुष्टपणा कोणत्यातरी जनावरात आढळतो का सांग ?
नाही रे , वाघ म्हणाला .
म्हणूनच मला फार भीती वाटते रे ह्यांची , हरीण म्हणाले .
हूं ! खरं सांगू ? वाघ म्हणाला .
बोल , हरीण म्हणाले .
मला पण , वाघ म्हणाला .
बाप रे ! तुला पण ? मग तर संपलंच की सगळं ! हरीण उदास झाले .
( समाप्त )