काय बीटकॉइन कोसळेल?

काय बीटकॉइन कोसळेल?
वित्तीय जगतातील सध्याचा बनलेला कळीचा प्रश्न. एका वर्षात $९०० पासून $१७००० पर्यंत मजल मारलेल्या बिटकॉइन च्या किमतीबाबत अनेकांनी शंका व्यक्त केली व हा फुगा आहे व तो केंव्हाही फुटू शकतो असे म्हणले गेले. भविष्यात काय होईल हे कोणालाच ठाऊक नाही. हा फुगा असला तरी तो अजून किती फुगणार आहे याबद्दलही सांगणे कठीण आहे. परंतु सदन्ह्या चाललेल्या घडामोडी पाहता नजीकच्या काळात काय होईल याचा अंदाज लावण्याचा हा प्रयत्न.

काही दिवसांपर्यंत बिटकॉइन चे मार्केट हे unregulated होते. liquidity चा बराच अभाव त्यामध्ये होता. त्यामुळे किमतीमध्ये बरेच चढ उतार व्हायचे. परंतु काही दिवसांपूर्वी एक बातमी आली कि Cboe Futures Exchange, आणि CME Group या दोन अमेरिकेमधील बलाढ्य Futures Trading Exchanges नी बिटकॉइन फ्युचर ट्रेडिंग ला मान्यता दिली आणि १ महिन्याच्या आत बिटकॉइन ची किंमत दुप्पटीने वाढली. Cboe Futures Exchange वर ट्रेडिंग आजपासून म्हणजे १० डिसेंबर पासून सुरु होणार आहे आणि एका आठवड्याने ते CME वर सुरु होईल. यामध्ये सगळ्यात महत्वाचे म्हणजे Institutional Investors (Mutual Fund, Pension Fund) यांचा पैसा येणार आहे. अमेरिकेत याची उलाढाल प्रचंड मोठी आहे. यामध्ये कोणत्याची ऍसेट ची किंमत manipulate करायची ताकत आहे. अशामध्ये काय परिणाम असतील त्याचे बिटकॉइन च्या किमतीवर याचा विचार करणे महत्वाचे ठरेल.
बिटकॉइन फ्युचर बद्दल सगळ्यात महत्वाची गोष्ट म्हणजे महिन्याच्या शेवटी त्याची सेटलमेंट हि कॅश मध्ये असणार आहे. एक उदाहरण म्हणून पाहुयात - समजा आज बिटकॉइन ची किंमत $१५००० आहे. आता अ ला वाटते कि महिन्याच्या शेवटी बिटकॉईन ची किंमत १५००० पेक्षा कमी होईल (उदा १४०००) त्यामुळे आज आपण एक बिटकॉइन चा कॉन्ट्रॅक्ट १५००० ला विकूयात आणि किंमत १४००० झाली कि तो पुन्हा घेऊ (transaction सेटलमेंट) म्हणजे मधला १००० चा नफा. त्याचवेळी 'ब' ला वाटते कि महिना अखेरीस बिटकॉइन ची किंमत १५००० पेक्षा जास्त असेल (उदा १६०००) त्यामुळे तो आज आपण बिटकॉइन चा कॉन्ट्रॅक्ट १५००० ला विकत घेऊ आणि किंमत १६००० झाली कि विकूयात (transaction सेटलमेंट) म्हणजे १००० चा नफा होईल. आता महिना अखेरीस समजा बिटकॉइन ची किंमत १६००० झाली तर ब ला १००० चा नफा होईल आणि अ ला १००० चा तोटा. परंतु हा नफा किंवा तोटा कॅश मध्ये दिला जाईल. म्हणजे खरे तर कोणीच बिटकॉइन खरेखुरे खरेदी करायची गरज नाही अथवा विकायची गरज नाही. हा केवळ सट्टा झाला. मग त्यामुळे खऱ्या बिटकॉइन मध्ये कुठे पैसा आला ज्यामुळे त्याच्या कीमतीवर फरक पडेल असा प्रश्न पडणे साहजिक आहे.

परंतु अश्या सट्ट्यामध्ये असणारी रिस्क कमी करता येते. समजा अ ला जरी वाटते कि बिटकॉइन ची किंमत कमी होईल तरी ती वाढल्यास होणारा तोटा कमी करण्यासाठी तो बिटकॉइन exchange वरून बिटकॉइन खरेदी करू शकतो. समजा त्याने ७५०० चे बिटकॉइन exchange वरून bitcoin केले. आता किंमत १६००० गेल्यास फ्युचर कॉन्ट्रॅक्ट मध्ये जरी त्याला १००० चा तोटा झाला तरी खरे बिटकॉइन त्याने जे खरेदी केले होते त्याची किंमत ७५०० वरून ८००० गेली जे विकून तो ५०० चा फायदा मिळेल त्यामुळे त्याचा तोटा हा १००० वरून फक्त ५०० च होईल. अगदी असेच विरुद्ध बाजूने ब देखील करू शकेल. ह्या प्रकाराला हेजिंग असे म्हणले जाते. ह्या हेजिंग प्रकारामुळे खऱ्या बिटकॉइन उलाढालीमध्ये पैसा येईल
आता सगळ्यात महत्वाचा मुद्दा म्हणजे हेजिंग करण्यासाठी खरेखुरे बिटकॉइन बाळगण्याची गरज आहे जेणेकरून बिटकॉइन exchange वर ते विकता येतील किंवा विकत घेता येतील. परंतु हेजिंग करण्यासाठी लागणारे बिटकॉइन दोन्ही पार्टी (फ्युचर कॉन्ट्रॅक्ट विकत घेणारी आणि विकणारी पार्टी)कडे असणे आवश्यक आहे जे बिटकॉइन फ्युचर हे आत्ताच आले असल्यामुळे त्यांच्याकडे नसतील. त्यासाठी त्यांना बिटकॉइन exchange वरून ते खरेदी करावे लागतील. त्यामुळे नजीकच्या काळात तरी बिटकॉइन ची किंमत अजून वर जाऊ शकते. परंतु एकदा काही काळ गेला कि बिटकॉइन किंमतीमधले चढ उतार थोडे नियमित होतील कारण त्यात बरीच liquidity आलेली असेल.

बघुयात पुढे काय होते.. तुम्हाला काय वाटते?