सार्थ गणपत्यथर्वशीर्ष

झक्कीकाका धन्यवाद!!!

खर्‍या अर्थाने गणेशोत्सव चालू आहे असे वाटतय.

अहाहा, छानच काम केल हो झक्की मस्त

(त्वं ब्रह्मा त्वं विष्णुस्त्वं | रूद्रस्त्वं इंद्रस्त्वं अग्निस्त्वं |
वायुस्त्वं सूर्यंस्त्वं चंद्रमास्त्वं | ब्रह्मभूर्भुवः स्वरोम् || >>> हा श्लोक सलग आहे का? जसे की
त्वं ब्रह्मा: त्वं विष्णु: स्त्वंरूद्र: स्त्वंइंद्र: स्त्वंअग्नि: स्त्वंवायु: स्त्वंसूर्यं: स्त्वंचंद्रमा: स्त्वंब्रह्मभूर्भुवः स्वरोम् || ?????? मी एकदा घरी जाऊन तपासुन घेतो, नि नेमके बघतो काय आहे ते, तुम्ही पण बघा बर!)

आता हे मी मोठ्या अक्षरात छापुन घेऊन ल्यामिनेट करुन लावणार
झक्की, तुम्हाला या कामाबद्दल मनःपुर्वक धन्यवाद

झक्की मस्तच काम केलेत धन्यवाद.

लिंबू,

तू लिहिलेली संधी कशी शक्य होईल?

चिनुक्स, सन्स्कृतमधील मला समजत नाही काही, माझि विचारणा चूकीची असू शकते
फक्त कधीकाळि केलेल्या पाठान्तरातील उच्चार जसे आठवले तसे "लिहीले" अन विचारलय की हे बरोबर का! खात्रीशीर विधान करत नाहीये, कारण आत्ता लगेच इथे पुस्तक वा इतर काही सन्दर्भासाठी उपलब्ध नाहीये! अन झक्कीन्चा अभ्यास दान्डगा आहे! बाकी कुठेही शोधूनही एकाही कानामात्रेचा फरक आढळला नाहीये, अगदी टायपो देखिल नाही फक्त ह्याच एका श्लोकाबद्दल शन्का आलि आहे

सध्या रोज सन्ध्याकाळी मी एकविस आवर्तने मोठ्या आवाजात उच्चारत करतो शेवटच्या वेळेस फलश्रुति म्हणतो साधारणतः पस्तीस मिनिटे लागतात
सहज प्रयत्न केला की किती श्वासात एक आवर्तन मला म्हणता येतय
तर असे कळले की सात श्वासात (खरे तर सव्वासहा श्वासात) एक आवर्तन पुर्ण करता येतय
मी फार पूर्वी ऐकले/बघितले होते की कित्येकजण पाच श्वासान्च्या आत, मोठ्या आवाजात, एक आवर्तन म्हणू शकतात! याबद्दल कोणी काही सान्गू शकेल का?
आवर्तने करतानाचे अनुभव भन्नात असतात
सुरवातीस, पाठान्तर असल्याने म्हणत असताना देखिल मनामध्ये दिवसभरातील घटना घोळत असतात, पाच दहा वेळा म्हणून पूर्ण होत आले की मग मात्र पूर्वायुष्यातील घटना आठवू लागतात, सुरवातीचे दोनतिन दिवस असे होत होते, नन्तरच्या दिवसात मात्र मनात विचार येणे हळू हळू बन्द व्हायला लागले, तसे ते बन्द व्हावे म्हणून माझ्यापुरता मी मनातल्या मनात न म्हणता मोठ्याने म्हणायचा उपाय केला जेणेकरुन अन्य आवाजान्चा त्रास होत नाही. मोठ्याने म्हणत असताना, नन्तर नन्तर आपलाच आवाज आपल्या आत घुमतोय असे वाटू लागते, जर त्यावर लक्ष केन्द्रीत केले तर बरेचसे बाह्य विचार थाम्बतात असा अनुभव आहे!
तर, आवर्तने (वा जपजाप्य) करत असताना, मन पूर्ण एकाग्र व्हावे याकरता काय काय उपाय असू शकतात? खास करुन मजसारख्या अर्धवट अश्रद्ध वा अर्धवट श्रद्धावान माणसाकरता?
साबणाच्या फेसाप्रमाणे मनात उत्पन्न होणारे नानाविध विचार तत्काळ थाम्बविणे हे अनेक बाबतीत हुकमी अस्त्र ठरते, खास करुन व्यक्ति तापट असेल तर राग शमविण्याकरता, उताविळ असेल तर निर्णय लाम्बणीवर टाकण्यास वगैरे! अन याचा उपयोग दैनन्दिन जीवनात अनेकानेकान्शी सम्बन्ध येताना होतोच होतो! तर याबद्दल काही प्रकाश टाकता येईल काय?

झक्की काका धन्यवाद

त्वं ब्रह्मा त्वं विष्णुस्त्वं | रूद्रस्त्वं इंद्रस्त्वं अग्निस्त्वं |
वायुस्त्वं सूर्यंस्त्वं चंद्रमास्त्वं | ब्रह्मभूर्भुवः स्वरोम् ||>>>

झक्की, ह्यातले मधले दंड काढले तर छान..
म्हणजे असं..
त्वं ब्रह्मा त्वं विष्णुस्त्वं रूद्रस्त्वं इंद्रस्त्वं अग्निस्त्वं वायुस्त्वं सूर्यस्त्वं चंद्रमास्त्वं ब्रह्मभूर्भुवस्वरोम् ||६||

बरं,माझी एक शंका आहे. मी दोन तीन महिन्यांपासूनच अथर्वशीर्ष म्हणतोय रोज, आता पाठ झाले आहे.पण शांतिमंत्र म्हणत नाही,उपनिषदा पासून गणपती अष्टनामापर्यंतच पुढे फल्श्रुती पण नाही म्हणत्.तर ती योग्य पद्धत आहे का? म्हणजे जर आवर्तनं करायची असतील तर शांतिमंत्रापासून सुरु करुन मग उपनिषदाचे आवर्तन करायचे अन शेवट झाल्यावर फलश्रुती करायची, असच आहे ना ? अन रोज पठण करताना मात्र फक्त उपनिषद.

झक्कीदादा... त्वं ग्रेटं अससी! (त्या संधीची चिंधी फाडली मी बहुतेक....)
अर्थासकट अथर्वशीर्ष म्हणजे साजुक तूप घालून उकडीचे मोदक... ते ही मायबोलीवर म्हणजे हळदीच्या पानावर उकडलेले

दिपुर्झा, निश्चित केलेल्या आवर्तनान्चा शेवट झाल्यावर फलश्रुती म्हणावी हे योग्यच.

पण माझ्या अल्पमाहितीनुसार, यजमान स्वतःच स्वतःकरिता आवर्तन करत असेल, तर ज्या त्या दिवशीचे आवर्तन थाम्बविताना, सर्वात शेवटी फलश्रुती म्हणणे केव्हाही इष्ट!
फार मोठ्या सन्ख्येचा जसे की लक्ष वगैरे सन्कल्प मनाशी धरला असल्यासही, रोज किमान अकरा, एकवीस, वा एकशे आठ अशा सन्ख्येत आवर्तने करुन त्या त्या दिवशीच फलश्रुतीही म्हणावी असे मला वाटते

जर, भटजीन्मार्फत यजमानासाठि काही एक आवर्तने (मग ती अथर्वशीर्षाची वा सप्तशती वा रुद्राचि) करुन घेत असल्यास, त्या प्रत्येक भटजीने मात्र केवळ आवर्तने करुन, कोणा एकाने फलश्रुती सर्वात शेवटी एकदाच म्हणलेली चालते. मी मुद्दामहून सप्तशतीचे उदाहरण दिले कारण नवचण्डी यागाकरता, बरेच वेळा एका दिवसात सप्तशतीचे पाठ करणे शक्य होत नाही व एकुण कार्यक्रम दोन तिन दिवस चालत रहातो, तेव्हा शेवटच्या पाठास हवन करुन यजमानाकरता फलश्रुतीदेखिल म्हणली जाते, ही झाली प्रॅक्टिस!

नेमके काय शास्त्र त्याचा कृपया जाणकारान्नि खुलासा करावा

नन्तरच्या दिवसात मात्र मनात विचार येणे हळू हळू बन्द व्हायला लागले, तसे ते बन्द व्हावे म्हणून माझ्यापुरता मी मनातल्या मनात न म्हणता मोठ्याने म्हणायचा उपाय केला जेणेकरुन अन्य आवाजान्चा त्रास होत नाही.
>>>
लिम्ब्या तू म्हणतो आहेस त्याला ध्यानाच्या पद्धतीत आलंबन म्हणतात (शब्द चुकीचा असल्यास जाणकारांनी दुरुस्त करावा). जसे काही पद्धतीत ३-४ दीर्घ श्वास घ्यायला सांगतात व श्वास घेताना एखादा गुरुने सांगितलेला मंत्र (जो बरेचदा ॐ चे वेरिअन्ट असते) म्हणतात. विपश्यनेमध्ये अंगावर (सुरुवातीस बाह्यांगावरील व नंतर आतील) उमटणार्‍या संवेदनांवर लक्ष केंद्रीत करायला सांगतात (त्याला ते लोक संखारा म्हणतात). पण माझ्या अल्पमतीनुसार जे पुढे गेलेले (पोचलेले) लोक असतात ते आलंबनाशिवाय ध्यानावस्थेत शिरतात वगैरे वगैरे.

पुर्वी संकष्टीला अथर्वशीर्षाची आवर्तने केली आहेत काही वर्षे. तेव्हा जर उच्चार चुकले तर आजोबा लै रागवायचे. आज परत वरचा लेख वाचताना कैक वर्षांनी आपोआप मनात अथर्वशीर्ष म्हटले.

जर भटजी लोक आवर्तने करत असतील तर बरेचदा शेवटी एखादा भटजी फलश्रुती म्हणतो (माझ्या बघण्यात आल्यानुसार)

ॐ AUM असे काढ

आपला उपक्रम अतिशय स्तुत्य आहे यात शंकाच नाही. मला खटकलेल्या काही गोष्टी लिहित आहे - गैरसमज नसावा ही विनंती.

खालील ओळीत काहीतरी गडबड वाटते:
(१)
त्वं वाङ्मयस्त्वं चिन्मय: | त्वमानंदमयस्त्वं ब्रह्ममयः ||
त्व सच्चिदानंदाद्द्वितीयोऽसि | त्वं प्रत्यक्षं ब्रह्मासि |
त्वं ज्ञानमयो विज्ञानमयोऽसि || ४||

हे असे आहे का?

सच्चिदानंदाद्वितीयोऽसि

(२)
सर्वं जगदिदं त्वत्तो जायते | सर्वं जगदिदं तत्त्वस्तिष्ठति |
सर्वं जगदिद त्वयि लयमेष्यति | सर्वं जगदिदं त्वयि प्रत्येति |
त्वं भूमिरापोऽनलोऽनिलो नभ: | त्वं चत्वारि वाक्पदानि || ५ ||
हे असे आहे का?
"त्वत्तस्तिष्ठति"

अर्थः
हे सर्व जग तुझ्यापासून निर्माण झाले. हे सर्व जग तुझ्यामुळे चालते, हे सर्व जग तुझ्यातच नष्ट होते. हे सर्व जग सर्वस्वी तुझ्यावर अवलंबून आहे. तू भूमी, जल, अग्नी, वायू व आकाश आहेस.

अर्था मध्ये शेवटी असे जोडले पाहिजे का?
"(परा, पश्यंती, मध्यमा आणि वैखरी हीं) चार वाणींची स्थानेहि तूंच आहेस.

(३) सहाव्या श्लोकाचा अर्थ, (माझ्या मते हा खुप महत्वाचा व अर्थपुर्ण असा श्लोक असलयाने) जास्त विस्तृत करुन सांगणे आवश्यक आहे.
माझ्या मते अर्थ असा आहे:
"तूं सत्व, रज आणि तम या त्रिगुणांपलीकडील आहेस.(तूं जागृति, स्वप्न व सुषुप्ति या तीन अवस्थांपलीकडील आहेस.) तूं स्थूल, सूक्ष्म व आनंदमय अशा तीन देहांपलीकडिल आहेस. तूं उत्पत्ति, स्थिति, लय किंवा वर्तमान, भूत व भविष्य या तीनही कालांच्या पलीकडिल आहेस. तूं शरीरातील मूलाधार चक्राच्या ठिकाणी नित्य राहतोस. तूं जगताची उत्पत्ति, स्थिति व लय करणाऱ्या त्रिविधशक्ति तस्वरुपी आहेस. जीवन्मुक्त योगी निरंतर तुझे ध्यान करीत असतात. तूं ब्रम्हदेव (सृष्टिकर्ता), तूं विष्णु (सृष्टिपालक), तूं शंकर (सृष्टिसंहारक), तूं इंद्र (त्रिभुवनैश्वर्याचा उपभोग घेणारा), तूं वायु (सर्व जीवांना प्राण देणारा), तूं सुर्य (सर्वांना प्रकाश देऊन कार्याची प्रेरणा देणारा), तूं चंद्र (सर्व वनस्पतींना जीवन देणारा), तूं ब्रम्ह (प्राणीमात्रांतील जीवनरुपी) आणि पृथ्वी, अंतरिक्ष, स्वर्ग व ओंकार हे सर्व तूंच आहेस."

(४) गणेश मंत्रा मध्ये "निचृद्गायत्रीच्छंद:" च्या ऐवजी "निचॄद्‍गायत्रीछंदः" असे लिहिणे उच्चारनुसार होईल असे वाटते.

(५) फलश्रुती मध्ये "इदमथर्वशीर्षंमशिष्या न देयम् " ह्याचा विग्रह
"इदम् अथर्वशीर्ष‍ं अशिष्याय न देयं"
असा करुन अर्थ (जो तुम्ही बरोबर लिहिला आहे) सांगणे नवख्यांसाठी जरूरीचे आहे असे वाटते.

चू भू द्या घ्या

झक्की काका- हे छान केलेत अगदी. मुलीला शिकवताना प्रिंट करुन घेईन म्हणते.
धन्यवाद.

ravinsk,

सच्चिदानंदाद्वितीयोऽसि , निचृद्गायत्रीच्छंद:

हे योग्यच आहे.

हिम्या,
मूळ अथर्वशीर्षानुसार वर दंडासहित लिहिलेलेच योग्य आहे, आपण सलग उच्चार करत असलो तरी.

संयोजक,
आपण शीर्षकात 'अथर्वशिर्ष' असं लिहिलं आहे. ते 'अथर्वशीर्ष' असं हवं.

छान आहे.. पण अथर्वशीर्ष तर अथर्ववेदात आहे.. मग उपनिषद कुठून आले मध्येच ?

उच्चारा पेक्षा अर्थ बघितला तर सलग लिहिलेले जास्त योग्य वाटते... अन्यथा चवथ्या खंडाचा अर्थ नुसताच ब्रह्म, पृथ्वी, अंतरिक्ष, ओंकार असा होईल.. ह्यात तू ह्या अर्थाचा त्वं हा शब्दच नाही आहे..
पण जर सलग असेल तर तो अर्थ बरोबर लागतो.. त्यामुळे ते सलग असलेले जास्त संयुक्तिक वाटते..
आणि माझ्याकडे असलेल्या ४ पुस्तकांमध्ये असेच सलग लिहिलेले आहे..

ॐ ॐ ॐ... जमलं... आमच्यात आधी व नन्तर शान्तिमन्त्र म्हणत नाहीत... ओम नमस्ते गणपतये ... पासून........... तेजस्वि नावधीतमस्तु मा विद्विषावहै . ओम शान्ति शान्ति शान्ति ..... एवढेच म्हणतात.... शान्तिमन्त्र हे ऋग्वेदातले आहेत.... हे अथर्ववेदातले..... मिसळामिसळी सगळीकडे वेगळी वेगळी असणार... मधले मात्र सारखेच आहे... त्वं बह्मा... हे सर्व सलग आहे... मध्ये दन्ड नाहीत...

हिम्या, आता मला असे वाटू लागले आहे की वर लिहीलेलेच बरोबर आहे, खर तर तो श्लोक उच्चारण्यातच माझि चूक होत होती!
त्वं ब्रह्मा त्वं विष्णुस्त्वं | रूद्रस्त्वं इंद्रस्त्वं अग्निस्त्वं |
वायुस्त्वं सूर्यंस्त्वं चंद्रमास्त्वं | ब्रह्मभूर्भुवः स्वरोम् ||
यातिल पहिला भाग म्हणल्यावर शेवटचा स्त्वं चा उच्चार वर खेचून, थोडा पॉझ घेऊन, पुढील वाक्य म्हणून, पुन्हा शेवटचा स्त्वं चा उच्चार वर खेचून पॉझ घेऊन, पुढे वाचित गेल्यावर नेमक जमतय, अन हेच कधीकाळी "एक्स्पर्ट भटजीच्या तोन्डून" ऐकलेले पुसटसे आठवतय देखिल ही बहुधा सन्स्कृतचीच खासियत असावी

सबब, मी माझी आधीची शन्का दूर झाली असे जाहीर करतो

रविने सान्गितलेले टायपो बरोबर आहेत झक्की आत्ता रात्रीचे झोपले अस्तिल, उठले की करतीलच दुरुस्त मग घेतो कॉपी करुन
झक्कीन्ना पुनःश्च धन्यवाद

झक्कीकाका, खुपच छान!

ravinsk, आपणदेखील काही राहिलेले अर्थ व्यवस्थित समजाविल्या बद्दल धन्यवाद!

दादना अनुमोदन..
>> अर्थासकट अथर्वशीर्ष म्हणजे साजुक तूप घालून उकडीचे मोदक... ते ही मायबोलीवर म्हणजे हळदीच्या पानावर उकडलेले ..
अगदी अगदी.. नुसते साजूक तूपच नाही तर त्याच्यावर दाटसर अंगरस सुद्धा..

ravinsk मलासुद्धा याच गोष्टी खटकल्या होत्या. शंका निरसन केल्याबद्दल धन्यवाद..

कोणाला श्रीसूक्ताचा अर्थ / मराठी अनुवाद माहीत आहे का?

हिम्या,
तुझं बरोबर आहे. मध्ये दंड नकोत. मात्र, रविन यांनी सांगितलेले टायपो नाहीत. वर लिहिलेलेच योग्य आहे.

भाषांतरात 'यजति' म्हणजे पूजा करणे असे आले आहे. ते बरोबर नाही. यजति = हवन करणे.
तसंच, 'जो करेल' हे योग्य नाही.. जो करतो, असं हवं.

खुपच छान!

एक शंका....अर्थामधे 'प्रथमपती' च्या जागी 'प्रमथपती'' हवे का? कारण श्लोकात तसे आहे म्हणुन विचार्ले.

झक्कीकाका खूपच छान. दुरुस्ती करुन झाली की मी पण एक प्रिंट घेणार. धन्यवाद.

वृशाला अनुमोदन. अष्टनाम गणपती-मध्ये चुकून प्रथमपती झाले वाटते.

झक्कीकाका खूप छान काम केलतं. मनापासून धन्यवाद.

झक्कीकाका धन्यवाद. माझ्या मुलाला अथर्वशीर्ष म्हणता येते पण त्याचा अर्थ आम्हा आईबाबांनाच माहित नव्हता. आता त्याला प्रिंट काढून देइन.

झक्कीकाका, सुरेख !! अथर्वशीर्ष आज व्यवस्थित समजले.

वाह! काही शंका होत्या अर्थासंबंधी त्या आयत्याच निरसल्या. धन्यवाद झक्की!