हरबर्‍याच्या पानांची भाजी

सिंड्रेला धन्यवाद!

सिंड्रेला माझी आई हि सेम अशीचं करते हि भाजी. तिची अतिशय आवडती आणि माझी तितकिचं नावडती. पण वरची रेसिपी वाचून कमीत कमी आईची आवड तरी आठवली.

सिंडे, कशी दिसतात ही हरभर्‍याची पानं? इथे मिळतात का? काय म्हणतात त्यांना?

हरबरा नाही सिंडू हरभरा

सायोनारा तुला हरभर्‍याची पाने कशी दिसतात ठावूक नाही!!!!!! कधी विकत घेऊन खाल्ला नाहीस का? ही पान चिंचेच्या पानासारखी बारीक असतात. त्याहूनही बारीक खरे तर. ओरबडून काढता येत नाही मात्र.

नाही बी. माहित नाहीत मला. पण आता सिंडी म्हणतेच आहे तर चढेन हरभर्‍याच्या झाडावर.

हे घ्या फोटो .

अच्छा , म्हणजे पहिल्या फोटोत दिसणार्‍या पानांची भाजी करायची तर ... मला वाटले होते, दुसर्‍या फोटोतल्या पाल्याची .

विकीवर इथे एक चित्र आहे हरभर्‍याच्या पानांचे - हरभरा

हे हरभर खाल्लेत बी मी. पण ती पानं काही लक्षात नव्हती.

सिंडे, दुसर्‍या फोटोतल्या पाल्याचा काय उपयोग मग?

सायो, मुंबईत मिळते की ही भाजी. खास नाशिक वरून ज्या भाज्या येतात उन्हाळयात. सांताक्रुझला पण कुठेशी मिळायची स्टेशनजवळच वाटते जिथे नाशिकची भाजी करून सगळ्या पाले भाज्या ठेवल्या असत. (मला नक्की आठवत नाही)

अग मी बघितली आहे नक्कीच. पण आमच्याकडे केली जात नाही ग.

सिंडे, कधी शेळ्या पाळायचा योग आला तर जास्त आणली जाईल असं वाटतंय.

छान वाटतेय...मिळाली तर नक्की करणार. ह्यावरुन आठवल आई शेवग्याच्या पानाची पण भाजी करायची

माझी फेवरेट भाजी आहे ही
-------------------------------------------------------------------------
मन की गली तू पुहारों सी आ
भीग जायें मेरे ख्वाबों का काफीला
जिसे तू गुनगुनायें मेरी धून है वही ....

हरबर्‍याची भाजी म्हणुन जी खातात तो पाला (चित्र नं. १) नोव्हेंबर - डिसेंबर मध्येच येतो फक्त. संक्रांतीला घाटे तयार झालेले असतात (चित्र नं. २ व ३) आणि मार्च पर्यंत पीक निघते म्हणजे काळे चणे तयार होतात. तेव्हा ही भाजी जरी नाशीकवरुन मुंबईला येत असली तरी उन्हाळ्यात शक्य नाही. जितकी थंडी जास्त तितकी भाजी अंबट जास्त होते त्यामुळे निदान पश्चिम महाराष्ट्रात ही भाजी सप्टेंबर-ऑक्टोबर मधे पेरतात.

थॅन्क्स सिंडी लगोलग कृती टाकल्याबद्दल. मी म्हणत होते ती भाजी, क्र २ ची होती. नो वंडर. त्यामूळेच बेक्कार लागत असणार.

यावेळी घरी गेले की येताना घेवुन येईन..मस्तच लागते ही भाजी..एखाद्या दिवशी भाजी नसली की मग हरभरा कधी वडा (सांडगे) असल्या भाज्या.. ज्वारीच्या भाकरीबरोबर.
आमच्याकडे सोले म्हणतात त्या सोलाण्यांना.. सोल्यांची आमटी पण माझा फेवरीट पदार्थ आहे.

हि भाजी बर्‍याचदा वाळवून ठेवली जाते नासिक ला तरि. ताज्या भाजीची चव येत नाहि तरिही ज्यांना आवडते त्यांना बारा महिने खाता येते (इति आई).

हो हो..आमच्याकडे (मराठवाड्यात) पण वाळवुन ठेवतात.. वाळलेलीच आणनार आहे आता घरुन.. छान लागते वाळवुन ठेवलेली.. ताजी खावुन तर खुप दिवस झाले.. गावाकडुन वाळवलेली येते भाजी दरवर्षी..

अरे माझी प्रतिक्रिया कुठे गेली ? मुंबईत मिळतो तो पाला बर्‍याच वेळा चरबट असतो. नीट शिजत नाही. मला वाटते छोल्यापेक्षा जे देशी हरबरे असतात त्याच्या पानाना जास्त चव असते. राजस्थानात मुगाची डाळ घालून करतात हि भाजी, तसेच या पाल्याचे (मूग घालून ) वडे पण तळून घालतात या भाजीत.

मी मागे पण लिहिले होते. थंडीत हरबर्‍याच्या शेतावर रात्री एक तलम कपडा पांघरतात. सकाळी दंव पडले कि तो कपडा पिळून घेतात. जो द्रव मिळतो तो खाटी. पोटावरच्या सर्व विकारांवर तो उत्तम औषध आहे. माडगूळकरांच्या एका कथेत, या खाटीचा एक अत्यंत करुण संदर्भ आहे.

हरबरा बरा आहे की हरभरा ? आमच्याकडे ही भाजी एकदम आवडती. पण चिंच घालत नाहीत, हरभर्‍याला जो आंबटपणा असतो तोच पुरेसा.
दिनेश, ही खाटी म्हणजे हरभर्‍यावरची आंब असेल का ?

***
Finagle's Second Law : No matter what the anticipated result, there will always be someone eager to (a) misinterpret it, (b) fake it, or (c) believe it happened to his own pet theory.

हो स्लार्टि तीच ती आंब. हि अगदी वर्षभरदेखील टिकते.
हि भाजी खुडताना नखं दुखायला लागतात. पण हि पाने खुडणे आवश्यक असते. त्यामुळे झाडाला अनेक फांद्या फुटतात आणि जास्त घाटे लागतात. कोल्हापूर भागात त्याला घाटेच म्हणतात.

हो नासिक ला हि घाटेच म्हणतात. असे घाटे छोट्याशा शेकोटीमध्ये भाजतात. खुप छान लागतात.

कधी खाल्ली नाही ही भाजी. पुढल्या भेटीत कर हा सिंडे!

हरभ‍र्‍याच्या जातीचं आणखी एक झुडुप आहे. नागपुरात त्याला 'तरोटा' म्हणतात. जांभळ्या फुलांची ही झुडपं अगदी रस्त्याच्या कडेला सुध्दा भरपूर उगवतात. त्याचा कोवळा पाला तोडताना बघीतलं होतं काही जणांना. तेव्हा 'त्या पाल्याची ज्वारीचं पीठ घालून भरपूर लाल मिरच्या आणि लसणाच्या फोडणीची भाजी करतात' असं ऐकलं होतं.

ही भाजी खुप आवडते मला, पण कित्येक वर्ष झाले खाल्ली नाही