भाषेच्या गमती-जमती

मास्तरांनी उत्तर देण्याऐवजी रागाने लाल होऊन असा काही जरब असलेला जबरी नेत्रकटाक्ष टाकला की प्रशांत हादरलाच.
--- आपल्या कडे मुलांमधे असलेली जिज्ञासा लहानणीच ठेचली जाते...

तुमच्यासारखेच मला पण २ प्रश्न इयत्ता ६ वी पासून त्रास देतायत..
प्रगट आणि प्रकट हे दोन्ही शब्द भाषेत प्रचलित आहेत
पण प्रगट केव्हा वापरायचा आणि प्रकट केव्हा वापरायचा ते अजून समजत नाही..
तीच गत सिंह आणि सिंव्ह ची..
म्हणताना प्रगट आणि सिंव्ह म्हणायचं
आणि लिहिताना मात्रं प्रकट आणि सिंह असं लिहायचं का?

मस्त !!!

चिकटवणे कि चिटकवणे ... हा ही एक शब्द फसवाच लिहीताना फार त्रास द्यायचा. तसेच, झ्याक, भारी, लय हे बोली शब्द कधी, आणि कोणासमोर वापरायचे हे एक भान ठेवावं लागतं ....

प्रयोगा
मस्त आणि मुद्देसुद पोष्ट....
पटलं आणि लक्षात ही ठेवलं...
भलताच हुशार आहेस नै?

मुली /मुलाला पण सरळ वळण असत की !!!!!

धुतले, पिळले, वाळत घातले
वाळून सुकले का? सुकले असेल तर हे घ्या ताजे: चिड नव्हे चीड

पण मग 'ती' मलीन वस्तू 'निर्मल' झाली की नाय?

अरेरे, हा बाफ वाहून चालला आहे काय ? त्याला बांध घाला ना !
म्हणजे गमती जमती विरून जाणार नाहीत.

लेखही छान..आणि प्रयोगचे प्रतिसादही

आता धुमल हा शब्द धूमल असा लिहू नका आणि कृपा करून तोडून लिहू नका हं. >>

दक्षिणा मराठी मध्ये नियम आहेत की कुठल्या अक्षराबरोबर आलेल्या अनुस्वाराचा उच्चार कसा करायचा.
त्यानुसार, अनुस्वाराच्या जागी म, न, औं किंवा व कधी म्हणायचं ते ठरतं.
आधीचा शब्द दंतव्य आहे, औष्ठ्य आहे का टाळूला लागून म्हटला जात आहे वगैरे नुसार कुठला उच्चार नैसर्गिक रित्या येतो - असं काहीतरी लॉजिक ह्या नियमांमागे असावं- असं मला वाटतं

उदाहरणार्थ
अनुस्वारानंतर येणारं दुसरं अक्षर प, फ, ब भ म पैकी असेल तर अनुस्वाराचा म होतो.
अ.मुंबई - मुम्बई (मुन्बई नव्हे)
ब. संपादक - सम्पादक (सन्पादक नव्हे)
क. संभ्रम - सम्भ्रम (सन्भ्रम नव्हे)

तसंच सिंहाचा सिव्ह असा उच्चारच बरोबर आहे.
संवत्सर ( सौवत्सर - सन्वत्सर नाही)
संसार - सौंसार - सन्सार नाही..

सध्या तरी येवढीच उदाहरण आठवताहेत..

उच्चाराच्या बाबतीतली आणखीन एक मजा:
मराठी आणि इंग्रजी मधल्या फ चा उच्चार वेगवेगळा असतो.
फणस म्हणताना ओठ घट्ट दाबून फ म्हटला जातो..
ह्याउलट फ्रेंड म्हणताना ओठ थोडेसे उघडून जीभेचा वापर करून म्हटला जातो..

म्हणून काही लोक इथल्या 'व्फाईव्ह' ला 'फायू' असे म्हणतात. देशकालाप्रमाणे भाषा बदलते.
फायु म्हणणार्‍यांना हसण्याची गरज नाही. एकाच शब्दाचे वेगळे वेगळे उच्चार वेगळ्य वेगळ्या देशात होतात. जसे शेड्युल नि स्केड्युल

परत मराठीकडे -
अनुस्वाराचे आणखी नियमः
अनुस्वारानंतर क, ख, ग, घ, येत असेल तर अनुस्वार ङ असा होतो उदा. कङ्कण
अनुस्वारानंतर च, छ, ज, झ, येत असेल तर अनुस्वार ञ असा होतो उदा. चञ्चल
अनुस्वारानंतर ट, ढ, ड, ढ, येत असेल तर अनुस्वार ण असा होतो उदा. कण्ठ
अनुस्वारानंतर त, थ, द, ध, येत असेल तर अनुस्वार न असा होतो उदा. सन्त
प वर्गाचा नियम वर दिलाच आहे.

सही झक्की.. सगळे नियम एकत्रित केल्याबद्दल..
हे असं सगळ शाळेत दिलं असतं तर अनेकांचा गोंधळ वाचला असता..
मी कुतुहलामुळे इन्जीनीयरिंगला असताना शोधलं.. नाहीतर अगदी नीट कळलच नसतं..

मराठीमधे एखाद्या शब्दातीला शेवटचे अक्षर वेलांटीयुक्त असेल तर नेहमी वेलांटी दीर्धच असावी असा काही नियम आहे का? ( मला शाळेत असताना सरांनी शिकवल्याचे आठवते) .
बघा ना, 'मराठी' ,'गमतीजमती' , 'वेगवेगळी', 'नाही', 'अनोळखी'
असं हिन्दीमधे होत नाही... हिन्दीमधे : 'नीति', संस्कृति' अशा पुष्कळ शब्दांची 'ति' -हस्व असते. मागे हिन्दी टायपिंग करताना यामुळे माझ्या चुका झाल्या होत्या.

मराठी शुद्धलेखनासाठीचे नियम - http://www.maayboli.com/node/12152

हा धागा बघण्यासाठी आपल्याला 'भाषा' या ग्रुपाचे सभासद व्हावे लागेल.

मस्तच.

मस्तच!! नानबा,प्रयोग यांनी घातलेली भर ही मस्त!!!

आमच्याकडे चेव हा शब्द स्फुरण ह्या अर्थी वापरतात..
उदा:
एकदम चेव चढला मला... आता करुन बघुयातच ठरवलं मी
वक्ता असा गडबडलेला बघून आधीच हुल्लड करणार्‍या श्रोत्यांना आणखीनच चेव चढला!

आणि शुद्ध बोलण्याच्या नादात मुळात शुद्ध असलेलं वाक्य अशुद्ध करून टाकलं.
>> आधी मलाही असं वाटायचं की न आणि ण चा फरक झाला, असं काही वेगळं बोललं की अशुद्ध!
पण नंतर कळलं.. की ह्यातही गम्मत आहे. इतर भाषांचे इन्फ्लुएन्स होऊन मुळ भाषा कशी बदलते.. एखादा विशिष्ट भाग एखादा शब्द वेगळा का आणि कसा बोलतो वगैरे..
आणि मुळात कसं आहे, हे नियम लिहून ठेवायचं काम सुशिक्षित वर्गानं केलं, त्यामुळे त्यांनी त्यांना योग्य वाटणार्‍या गोष्टींना तसं नियमबद्ध केलं (म्हणजे तेच बरोबर असं कसं म्हणणार? विशेषतः गोष्टीचं लिंग वगैरे ठरवताना /दुसर्‍या भाषेतून काही बदल करून शब्द मराठीत आला असेल तेव्हा वगैरे)
तरिही वेळप्रसंगी मी पण कचाकचा भांडतेच ह्यावरून

बरोबर.
ते 'तुमची' मदत करण्यासाठीच म्हणताहेत. 'तुम्हाला' मदत केली तर कदाचित मराठी बुडेल

>>
हे घ्या थोडे उत्तर.
३) मामाची पत्नी मामी तर मेव्हण्याची पत्नी मेव्हणी का नाही?

बहिणीचा नवरा बहिणा अन आईचा नवरा आय्या नसतो म्हणूण

बाकीचे प्रश्न पास.

हा धागा कसा काय सुटला होता माझ्या वाचनातून

माझ्या विदर्भातली मराठी भाषा ह्या धाग्यावरही मी उल्लेख केला होता ना की विदर्भात माझा पँट, माझी घड्याळी असे काही लिंगबदल होतात.

ते चेव आला प्रकरण भारी आहे. तसेच हिंदीत 'मजा आ गया' चे मराठीकरण काही काही लोक 'मजा आला' असे करतात. मी तरी 'मजा आली' असेच म्हणते.