वांगे अमर रहे !

वांगी ही भाजी माझ्या आवडीची नाही. घरी केली की मी नाक मुरडते. पण ह्या लेखाने माझे डोळे खरंच उघडले. आपण पैसे फेकून भाजी घेतो पण त्यामागे किती प्रचंड कष्ट आणि मेहनत असते, जिचा मोबदलासुध्द्दा ह्या देशात मिळत नाही. मला ताटावर बसून नाकं मुरडायला काय जातंय. पण आजपासून बंद. सगळ्या भाज्या खायचा मनापासून प्रयत्न करणार आहे. बघू कितपत जमतंय ते. गंगाधर मुटे धन्यवाद!

कोणीतरी माल फेकून देण्यापेक्षा निम्म्या दरात गोरगरीबाना विकण्याची सूचना केली आहे. दिसायला फारच रोमँटिक वाटते ते. पण फसवे. मला लहानपणी वाटायचे नोटा म्हणजे पैसा. मग गरिबी दूर करण्यासाठी सरकार मोठ्या प्रमाणावर नोटा का छापत नाही.? एकदम गरिबी हटाव. तसे वैयक्तिक ग्राहकाला जो माल विकला जातो त्याला हात विक्री असे म्हनतात आणि ते किरकोळ व्यावसायिक करतात. त्यावर त्याच्या दिवसाच्या श्रमाचे मूल्य मिळते. तसेच कुठलाही किरकोळ भाजी वेक्रेता केवळ वांगी , केवळ टोमेटो विकत नाही. सर्व भाज्या थोड्या थोड्या विकतो. १०० तले १० च ग्राहक वांगी साधारण पने नेतात असे मानले तरी फार स्वस्त मिळताहेत म्हणून कुणी नुसती वांगी खात सुटत नाही.त्यामुळे त्या ग्राहक संख्येत फार तर दिडेक पटीने फरक पडेल. (शेपूची भाजी अगदी एक पैशाला किलो दिली तरी ती मी घेनार नाही. ) शिवाय शेतकर्‍याने पाच दहा पोती वांगी हातविक्रीवर विकणे शक्य नाही. शिवाय त्याला विक्रयकला अवगत असणे प्रत्येक वेळी शक्य नाही .तेही वेगळे स्किल आहे. त्याला मनुष्यबळही लागते. त्याने शेती करावी की तराजू काटा घेऊन बसावे? वितरण व्यवस्थेचे समाजात आणि अर्थव्यवस्थेत वेगळे स्थान आहे. अन्यथा कारखानदारानी डिलर्सना कमिशन देण्याऐवजी कारखान्याच्या बाहेरच दुकाने लावून निम्म्या किमतीत साबण, प्रसाधने , टीव्ही दिले असते. नाशवन्त मालाच्या बाबतीत ज्यात मिनिटामिनिताला मालाची किंमत कमी होत जाते त्यात तर ही सूचना एकदम अशक्य आहे......

वाचून खूप सुन्न वाटले. पदरचे पैसे देवून सुद्धा शेवटी हातात काही लागले नाही. कष्ट,हाल हे चालूच आहे शेतकर्‍यांचे.

मालाची वाहतूक, स्टोरेज आणि फ्रोजन/पॅकेज्ड फूड इन्डस्ट्री यात वाढ, सुधारणा झाली तर हा प्रॉब्लेम कमी होऊ शकेल का? परदेशात फ्रोजन फूड मोठ्या प्रमाणावर वापरले जाते. ती टेक्नॉलॉजीही प्रगत आहे. लगेच फ्रीझ केलेले पदार्थ हे कधी कधी 'ताज्या' हून ताजे असतात. 'एअर फ्रीझ' मध्ये तरी फारसा पाण्याचा अंशही पदार्थात जात नाही. असे फ्रीझ केलेले मांसही मिळते. (भरतासाठी भाजलेल्या वांग्याचा तयार गर मिळणार असेल तर घेऊ की. ) तिथे फ्रोजन फूड्ला कितपत मागणी असेल माहित नाही आणि हे खर्चिकही आहे. पण केले गेले तर अन्न फुकट जाणार नाही आणि शेतकर्‍यांना मोबदला मिळेल.
तिथल्या अडचणींची कल्पना नाही पण लेख वाचून जे वाटले ते लिहिले.

शर्मिला...
भारतात अजुन प्रोसेसड फुड ची लोकांना सवय नाही. ताजं ह्या शब्दाला जो लोकांचा प्रतिसाद मिळतो ते डब्यातळ्या शिळ्या ला मिळत नाही. परदेशात कॅन फुड बिनधास्त वापरले जाते आपल्या कडे नाही! जरी डबाबंद खाणे आरोग्याला चांगले असले तरी ते अजुन आपल्या अडाणी जनतेला कळलेले नाही...दुर्दैव. ह्या बाबतीत भारत सरकार काही पावले टाकत आहे, जसे प्रोसेसड फुड पार्क साठी खास झोन केले आहेत अन तिथे अश्या कंपन्यांना प्रोत्साहन्पर सवलती दिल्या जात आहेत.... पण वेळ खुप लागणार आहे, कारण मुळ वापरणार्‍यांच्या बेसिक मधी राडा आहे. त्यावर लोकप्रबोधन होणे गरजेचे आहे....त्यावर जी कंपनी हा माल बनवते तिला च जाहीराती साठी खुप पैसे खर्च करावे लागतात, अन मग मार्जिन कमी होतो वा पुन्हा गंमत तोत्यात जाते...
उदा. गोदरेज चे फ्रूटी हे फळाच्या रसांचे पेय अजुनही खुप महाग आहे, कारण लोक १० रु ला कोला पितात पण १२ रु चे फ्रुटी पीत नाहीत. जर हेच लोक फ्रुटी प्यायला लागले तर ते नक्कीच ६-८ रुपयापर्यंत खाली येईल! ..

अशोकाच्या कितीतरी फ्रोजन भाज्या उत्तम असतात. त्याला मार्केट इथे तरी चांगले आहे. भारतात कसे आहे?

प्रिझर्वेटिव घातलेले फ्रुटी का प्यावे लोकानी. ? त्यापेक्शा ताजं पन्हं का पिऊ नये? सीझन नसेल तर त्या सीझनचे फळे खावीत. ताजं शब्दाला जो प्रतिसाद मिळतो तो का मिळावा शिळ्याला? परदेशी फूड हॅबिट्स फार आरोग्यदायी आहेत का? मला तर फ्रोजन समोसे हा प्रकारही असह्य वाटतो..डबाबन्द फूड आरोग्यदायी आणि चविष्ट आणि विटामिन्स शिल्लक राहिलेले असते असे म्हणायचे का चम्पकराव?

कदाचीत 'डॉक्टर' हा एकमेव विद्यार्थी असावा ज्याच्यामध्ये डिग्री हाती पडताक्षणीच आपले आयुष्य स्वबळावर जगण्याचा आत्मविश्वास आलेला असतो.

देकनी बायकू दुसर्‍याची , तसंच हाय ह्ये बी....

मेहेरबान हुजुर माननीय रॉबीनहुड साहेब ह्यांचे समोर सादर.....

जिथे खायला पोटभर अन्न मिळत नाही अन ढिगाणी अन्न वाया जाते आहे, तेंव्हा विटॅमिन, कार्बोहायड्रेट, मिनरल अन फायबर वर चर्चा करणे हा काही लोकांचा आवडता छंद आहे. (मनोरा समोरच्या पंचतारांकित हाटेलात जेवणावळी झडवुन मेळघाट च्या कुपोशितांवर चर्चा करणारे सरकारी नोकर अन लोकप्रतिनिधी बघितले कि जळफळाट होतो हो! असो. )

थोडे दिवस थांबा..... सबंध महाराष्ट्रातील नद्यांमधली वाळु मुंबई पुण्यातील महाकाय टावर बांधायला वापरली जाते आहे, अन महसुल अन पोलीस फक्त हफ्ते वसुली चे काम करते आहे,.. हे बघता काही दिवसाने सधन म्हणवल्या जाणार्‍या पस्चिम महाराष्ट्रातील शेतकर्‍यांवर देखील सामुदायीक आत्महत्येची वेळ येणार आहे. (मी ही त्यातलाच एक असेल).... तोवर तुमचे चालु द्या.... कागदं काळे करायचे काम! हाय काय अन न्हाय काय!

प्रॉडक्शन आणि मार्केटिंग हे एकाच वेळी जमणे अवघड, हे खरेच. मोठ्या प्रमाणावर उत्पादन असेल, तर नाहीच. एखादी भाजी निम्म्याच किंमतीत मिळत असली तरी एकदम १०-२० किलो कोण घेणार विकत? शिवाय एखाद्या ठिकाणी असे अर्ध्या किंमतीत विकले जात आहे, हे लोकांना कसे कळणार? त्यासाठी जाहिरात करणार का, अन त्याचा खर्च कोण, कसा करणार?

फार लहाणपणी मला आठवते, की शेतात पिकत असलेल्या भाज्या आठवडी बाजारात शेतकरी स्वतःच विकत. (आपल्या भाजीचे कौतुक करणारी गाणी म्हणत, लोकांना गाणी गाऊन बोलवत.. वगैरेही आठवते). अजूनही ग्रामीण भागातल्या आठवडी बाजारात असे दिसते, पण कमी प्रमाणात. नक्की काय झाले? आधी कुटुंबात भरपूर माणसे होती, त्यामुळे त्यातल्या काहींना बाजारात जाऊन विकत बसण्याची उस्तवार परवडत होती का? की उत्पादन भरमसाठ वाढल्यामुळे असे किलो-अर्धा किलोने विकणे परवडेनासे झाले? की अपेक्षा वाढल्या? की सारे काही सिम्प्लिफाय करण्याच्या प्रयत्नात ही गोची झाली? व्यापारी, आडते मध्ये आल्यामुळे हे सारे झाले का?

नाशिक जिल्ह्यात कांदा आणी द्राक्षे विकण्यासाठी, निर्यात करण्यासाठी शेतकर्‍यांनी एकत्र येऊन काही प्रयत्न केले, संस्था काढल्या होत्या. त्याचे पुढे काय झाले माहिती नाही.. तेवढा अभ्यास अन माहिती नाही.

मी स्वतः एक तत्व म्हणून भाजी घेताना घासाघीस करत नाही. भाजी विकणारा व्यापारी आहे, की शेतकरी; तो भाग वेगळा. पण अठरा हजार रुपये तोळा सोने मिळत असताना विनातक्रार एक रुपयाही कमी करून न मागता आपण घेतो (हे फकत एक उदाहरण म्हणून). मग पाच रुपयाला पावभर भाजी विकायला असताना 'चार रुपयांत द्या' असे म्हणणे- हे कशाचे लक्षण? स्वतःपासून सुरुवात केली, तर हजारो वर्षांनी का होईना, बदलेलही कदाचित सारे. पण त्यासाठी मुळात सुरुवात तर व्हायला हवी.

पण अठरा हजार रुपये तोळा सोने मिळत असताना विनातक्रार एक रुपयाही कमी करून न मागता आपण घेतो (हे फकत एक उदाहरण म्हणून). मग पाच रुपयाला पावभर भाजी विकायला असताना 'चार रुपयांत द्या' असे म्हणणे- हे कशाचे लक्षण?

अगदी बरोबर आहे... घासाघीस करु नये... कमी किंमतीला ते तयार होतात, कारण भाजी संपवणे त्याना गरजेचे असते, ते त्याना परवडतेच असे नाही...

मी स्वतः एक तत्व म्हणून भाजी घेताना घासाघीस करत नाही.
---- त्यांच्या दृष्टिने विचार करणे ह्याला खुप महत्व आहे, आपण नाही त्या ठिकाणि अतोनात पैसे उधळणार आणि गरिब रस्त्यावरच्या भाजीवाल्याकडे घासाघिस करणार, तो बापडा काय करणार संध्याकाळपर्यंत नाही विकल्या गेल्यास वाया जाणार म्हणुन विकणार.

सोने किंवा रेमंडचा कपडा/ सुट विकत घेतांना घासाघिस होत नाही.

आज ही बातमी वाचली http://epaper.timesofindia.com/Default/Scripting/ArticleWin.asp?From=Arc...

ह्यावर आज लोकसत्तात पण एक लेख आला आहे. http://loksatta.com/index.php?option=com_content&view=article&id=37002:2...

बटाटा अमर रहे .......
मुटे साहेब आज प्रामाणिक पणे वाटते की शेतीला आयकर नसावा...
काल ७०१० रु. ला आठ क्विंटल बटाटा मोडून आलोय (दर: ८ रु प्रती क्विंटल)
संपूर्ण उत्पादन खर्च १०,६०० रु आला होता.
१०,६०० - ७०१० = ३५९० येवढा तोटा झाला.

पण कमी तोटा झाल्याबद्दल वडील थोडेसे समाधानी होते. इतर लोकांचा तोटा ऐकुन फार वाइट वाटले...
अर्थात एक एकर बटाटा निदान १५ क्विंटल निघेल आणि दर सरासरी १२ रु किलो मिळेल अशी अपेक्षा होती (म्हणजे साधारण १८००० रु). बटाटा पुण्याला आणणार होतो. त्यामुळे वडिल गावाकडून टेंपो पाठवून देणार होते आणि मी येथे व्यवहार करणार होतो. पण प्रत्येक्षात उत्पादन कमी मिळाल्यामुळे माल तिकडेच विकुन टाकला...

असो ... पुन्हा जून मधे प्रयत्न करु... त्यावेळी आम्हाला फायदा होइल
----------------------------------------------------------------------
मला येवढेच सांगायचे आहे की समजा एखाद्या शेतकर्‍याने गतवर्षी आयकर भरला आणि चालू वर्षी त्याला तोटा सहन करावा लागला तर त्याला शेती कशी परवडेल हो ???
अर्थात माझ्याकडे तोटा सहन करायची ताकत आहे पण ज्यांची नाही त्यानी काय करायचे. माझ्याच मित्राचे उदाहरण द्यावेसे वाटतेय ... त्याने ८ क्विंटल बटाटा लावला होता .. त्याने व मी समान दराने बियाणे खरेदी केले होते (१७५० रु. प्रती क्विंटल. त्याला उत्पादन मात्र ६ क्विंटलच निघाले. त्यात त्याने खासगी सावकारा-कडून कर्ज घेतले आहे...... काय करावे त्याने? पुढच्या वर्षी जास्त फायदा झाला तर आयकर भरावा?

शेतीला आयकर नसावा हे मला वाटणे स्वाभावीक आहे ना?
आयकरा ऐवजी कुठले तरी वेगळे धोरण असावे ज्यातून सरकारला फक्त धनाड्य माणसाकडूनच कर मिळावा.
चार माणसाकडून कर घेण्यासाठी उर्वरित लोकांचा का बळी द्यायचा?

(वेळेआभावी हा लेख संक्षिप्त स्वरूपात लिहीला आहे...)

ह्या सगळ्या गोष्टी वाचुन मन सुन्न होत.

हे सर्व वाचून मला घटना आठवली.... ४-५ वर्षांपूर्वी विरारच्या पुढे सफाळ्याजवळ एका ठिकाणी गेलो होतो... वाडीत भेंडी लगडलेली.... वेलीवर पानं कमी नी भेंडी जास्त! सुकायला आलेली!! वाडीच्या मालकाला विचारलं, "उतरवत का नाही? कधी पाठवणार मार्केटला?" तो बोलला, "एवढी सगळी भेंडी उतरवायला २ माणसं लागतील.. कमीत कमी एक दिवसभर... माणशी पन्नास रुपये मजुरी..... म्हणजे शंभर रुपये खर्च आहे फक्त उतरवायचा..."
"मग?"
"इथे आम्हाला भेंडीला भाव मिळतो एक रुपया किलो... दोघांनी कमीत कमी शंभर किलो माल उतरवला तर त्यापुढे वाहतूक खर्च ......"
त्यावेळी तिथून फक्त ४५ मिनिटांच्या रेल्वे प्रवासावर असलेल्या बोरीवलीत भेंडीचा बाजारात भाव होता... २२ रुपये किलो....!!

खरंच खूप वाईट वाटतं... पण जोपर्यंत स्वत:च दलाल बनून बसलेले आपले राज्यकर्ते आहेत तोपर्यंत मार्केटमधल्या दलालांना कोण हात लावणार?

मला तर फ्रोजन समोसे हा प्रकारही असह्य वाटतो..
>> समोसे हा प्रकारच असह्य आहे!
ह्म्म.. आपण सगळे काय प्रोब्लेम आहे ह्यावर चर्चा करतोय.. पण हा प्रोब्लेम कसा सोडवता येईल ह्यावर काही चर्चा करता येईल का?
मीही भाव करत नाही.. esp मंडईत तर नाहिच नाही.. पण भयानक महाग वाटलं तर घेतही नाही.
(म्हणजे १५०रु किलो असलेली अ‍ॅपल्स! फक्त पालेभाज्या १०-१२ रु पेंडी असली तरी घेते (एकदा हॉटेलात खाल्लं तरी ५०रु जातातच - म्हणजे अगदी डोसा, वडा असले पदार्थ खाल्ले असं गृहीत धरून) - मग पौष्टीक गोष्टी खाताना कशाला फालतुचा विचार करायचा - असा विचार करते. फळ मात्र सिझनला येतील तीच खावीत, नाही ते खाण्याचा अट्टाहास करु नये असं वाटतं - त्यातून इम्पोर्टेड फळ तर खाऊच नये अशा मताची मी आहे. कारण आपल्या करता महाग नसलं तरी अशी फळं आपल्या इकोसिस्टीम साठी भयानक महाग आहेत. )

सहावी की सातवीला आम्हाला मराठीच्या पाठ्यपुस्तकात 'लाल चिखल' नावाचा एक धडा होता.
त्यात असाच टोमॅटोला आठाणे किलो ही भाव न मिळाल्याने प्रचंड निराश झालेला शेतकरी भर बाजारात, स्वतःचा घाम गाळून पिकवलेला टोमॅटो स्वतःच्या पायांनी तुडवून वेड्यासारखा त्या लाल चिखलात नाचतो >>>>>
अन्गावर काटे.. डोळ्यात पाणी घेउन वाचलेला धडा आठवला

वा वा! मुटे अभिनंदन!!

वांगे अमर रहे!

अभिनंदन्.वांग्याची भाजी आवडते म्हणून वाचायला गेले तर एक छान लेख वाचायला मिळाला.जेव्ढ्या निगुतीने वांगी शेती केली.तेव्ह्ढ्याच निगुतीने,लेखही लिहिलेला आहे. खूप छान्.शुभेच्छा.

अभिनंदन