maaiJayaa gaavaI...

saaQaarNa sahavaI saatvaIt Asatanaa pu. laM. caM ‘tumhalaa kÜNa vhayacaMya - puNaokrÊ mauMbaškr kI naagapUrkr’ vaacalaMÊ tovha yaa yaadIt kÜlhapurkr ka naahIÊ yaa p`XNaanaM baraca kaL CLlaM hÜtM malaa. pNa jaXaI samaja vaaZt gaolaI tsaM kLlaM kIÊ AhÜ kÜlhapurkr vhayalaa tumhalaa vaogaLM AsaM kahI kravaMca laagat naahI. tumhI kuNaIhI Asalaat trI %yaacavaoLI kÜlhapurkrhI Aaramaat hÜvaU Xakta karNa tumhI kahI krNyaaAaQaI kÜlhapurkrca tumhalaa AaplaMsaM k$na Gaotat²²

kÜlhapUrÊ maaJaM gaava. pMcagaMgaokazI vasalaolaM. kÜlhapUrcaI hI jaIvanadaiyanaI.

kÜlhapUr Aamacyaa AMbaabaašcaM. hÜÊ Ku_ kÜlhapurat itlaa AMbaabaašca mhNatatÊ baakI maharaYT/BarasaazIcaI tI mahalaxmaI. saaDotIna Xai>pIzaMpOkI ek. piXcamaokDo tÜMD kÉna basalaolaIÊ naKiXaKaMt saalaMÌt AsalaolaIÊ imainaTagaiNak saaD\yaa badlaNaarIÊ p`omaL DÜL\yaaMcaI AaiNa p`saÙ maud`ocaI. AgadI doKNaI. kÜlhasaUrmaid-naI. puNyaat jaovha AamhI navaIna Garat rhayalaa AalaÜ tovha Xaojaarcyaa [maartIt rhaNaaáyaa Aamacyaa snao(aMnaa AamhI GarI baÜlaavalaM hÜtMÊ pihlyaaMdaca. Aamacyaa Garat iXartanaaca dXa-naI iBaMtIvar AMbaabaašcaa baáyaapOkI maÜza fÜTÜ laavalaolaa Aaho. %yaaMnaI Aat Aalyaa Aalyaa ivacaarlaMÊ kÜNatI dovaI Aaho hÜ hIÆ maI qa@k² Asaa p`Xna malaa kQaI kuNaI ivacaarola hI Apoxaaca navhtI. tr mhNao AamhI naagapUrcao AahÜt AaiNa kQaI AalaÜca naahI itkDo %yaamauLo maahIt naahI. maaJyaa caoháyaavarcyaa havaBaavaaMmauLo ibacaaáyaaMnaa p`caMD AÜXaaLlyaasaarKM JaalaM Asaola. maaJaIhI cauk JaalaI ik maI gaRihtca Qa$na caalalao ik hI savaa-Mnaa maaihtca Aaho. pNa KrMca hÜÊ AgadI kanaakÜpáyaatlao laÜkdoKIla itlaa AÜLKtat. AjaUna maIhI kQaI maahUrÊ vaNaIlaa gaolao naahIÊ trI malaa yamaašÊ saPtXaRMgaI yaa baGaUna maaihtI Aahot.... AaiNa hI baaš tr AgadI AavajaU-na laxaat rahNyaa[tkI ivalaxaNa doKNaI Aaho. jaa} doÊ hÜtM AsaMhI kQaI kQaI. pNa bahutok sagaLI marazI kuTuMbaM inadana AayauYyaat ekda trI BaoTtatca² Aamha sqaainak laÜkaMcaa tr ekda trI itcaM dXa-na GaotlyaaiXavaaya mauLI idvasaca pUNa- hÜt naahI. iXavaaya tI AXaa izkaNaI basalaI Aaho kI dovaLat iktIhI gadI- AsalaI trI mahaWarat ]BaM rahUna ivanaa ADqaLa itcaM dXa-na Gaota yaotM. AgadI Aaplyaalaaca kayaÊ rivarajaalaasauQda² yaa rcanaomauLo saaQaarNa jaanaovaarIt saUyaa-caI ]nhM piXcamaokDUna p`qama itcyaa pavalaaMvar AaiNa maga var sarkt caar paca idvasaaMnaI caoháyaavar pDtat. jaNaU samaÜrcaa rMkaL\yaakDUna yaoNaara tarabaaš rsta ha %yaa saUyaa-saazIca Kasa tyaar krNyaat Aalaa Asaavaa. maI svatÁ kQaI ho dRXya paihlaM naahIÊ pNa to kovaL ApUva- Asaola²

maMidr Balaa maÜ{a p`akar AsalaolaM. ]Mca iXaKrMÊ kaL\yaa paYaaNaacaM GaDIva baaMQakamaÊ maÜjakM kÜrIvakama AsalaolaM mau#ya do}L. p`akarat maÜzalyaa dIpmaaLaÊ maÜzM karMjaM Aaho. mau#ya dovaLalaa laagaunaca Asalaolaa gaÉD maMDp. AilakDcyaa kaLat baaMQalaolaa. ha kÜDÜlaIkraMcyaa pUva-jaaMnaI ³maaJaM saasar´ baaMQalaayaÊ ho hllaIca malaa kLlaM. ³AiBamaanaaspd gaÜYT²´ [qao BajanaMÊ ikt-naMÊ p`vacanaM hÜtat. mahaWar drvaajaacyaa XaojaarIca maaDIvar sanaš caÝGaD\yaacaI jaagaa. AjaUnahI saNaasaudIlaaÊ navara~at to JaDtat. tXaIca GaaTI drvaajaavarcaI AvaaZvya pMcaQaatUcaI GaMTaÊ puvaI- ihcaa GaaT A##yaa Xahralaa eoku jaat Asao. p`akarat mau#ya dovaLacyaa AajaubaajaUlaa AsalaolaI d<agauÉÊ mahadova ³AtIbalaoXvar´Ê gaarocaa gaNaptI ³ha saMgamarvarI Aaho mhNaUna AsaM naava´Ê tuLjaaBavaanaIÊ ramarayaÊ maaÉtrayaÊ KMDÜbaaÊ XanaImaharaja AaiNa [tr AsaM#ya dovaaMcaI dovaLM. dovaLacyaa baahor GaaTI drvaajaat kaXaI ivaXvaoXvar ³yaacyaa samaÜrcyaa kuMDatlaI Barpur kasavaM ho AamacaM XaaLot jaatayaotacaM mau#ya AakYa-Na´ AaiNa jara dUr jyaÜitbaahI. dovaLacyaa maagacyaa baajaulaa BalaaqaÜrlaa vaD AaiNa %yaalaa parÊ ha ramaacaa par. yaacyaaca eka kÜpáyaat tÜf zovalaolaI Aaho jaI dr XauËvaarI ra~I 10 vaajata DagalaI jaato. dovaIcaI navara~atlaI XaÜBaa tr DÜLo idpUna jaavaot AXaI² dr idvaXaI ek navaI pUjaaÊ dr ra~I palaKItUna pirËmaaÊ itcyaa payaI saovaa vahayalaa Aalaolyaa klaakaraMcao kaya-Ëma ³sau. ga. XaovaDogauÉjaI AaiNa ramadasaIbauvaa yaaMcyaa p`vacanaaMnaa AamhI AgadI AavaDInao jaayacaÜ´ AaiNa itcyaa dXa-naasaazI JaalaolaI Ba>aMcaI AfaT gadI-. navara~atlaM kÜlhapUr kahI vaogaLMca AsatM.

dovaLalaa ekUNa caar drvaajao. mahaWar ³piXcamaocaa´Ê GaaTI ³]<arocaa´Ê pUva- ³dovaIcyaa maagacaa´ AaiNa ivaVapIz drvaajaa ³dixaNaocaa´ AXaI hI Bavya p`vaoXaWarM. mahaWar drvaajaabaahorcaa rsta mhNajao mahaWar rstaÊ ha mhNajao jasaa puNyaacaa laxmaI rsta. ³kÜlhapuratlao tÉNa saMQyaakaLI ekda trI [qao ca@kr TaktatcaÊ ka to maI saaMgaayalaa nakÜca²´ saMQyaakaLI AabaalavaRQdÊ baaLgaÜpaLÊ is~yaa yaaMcaI dovaLacyaa Aavaarat KUp gadI- Asato. Garatlyaa kuNaalaa XaÜQaayacaM Asaola tr dovaLat caT\kna\ saapDtat. idvaaLIcyaa pihlyaa idvaXaI AByaMgasnaana Jaalyaavar navao kpDo lyaalaolaM kÜlhapUr pihlaM dovaIcyaa dXa-naalaa laÜTtMÊ maga GarI jaa}na pihlaa fraL. puNyaat AalyaapasaUna idvaaLIcaI hI sakaL maI AgadI imasa krto.

AMbaabaaš hI itÉptIcyaa baalaajaIcaI AQaa-MiganaI. tÜ ivaYNaU AaiNa hI mahalaxmaI. AilakDoca kÜlhapUr to itÉptI hI ‘hirip`yaa e@sap`osa’ sauÉ JaalaI tI ho naatM laxaat Gao}naca. kÜlhapUrcyaa eka TÜkalaa gaavaabaahor vasalaolaI ‘~\yaMbaÜlaI’ ]f- ‘ToMbalaaš’ AaiNa AMbaabaaš yaa dÜGaI baihNaI baihNaI. pNa dÜGaIt kahItrI ivatuYT AalaM mhNauna tI ÉsaUna itkDo jaa}na basalaI tIhI puvao-kDo tÜMD kÉna mhNajao ihcyaakDo paz kÉna. vaYaa-tuna ekda AMbaabaaš yaa baihNaIlaa palaKItUna BaoTayalaa jaato tÜ navara~atlyaa pMcamaIcaaÊ yaa idvaXaI ToMbalaašlaa maÜzI ja~a Barto.

kÜlhapUr pUvaI- kQaItrI Tumadar AsalaM paihjao. ibaMdu caÝkatlao AajahI sauisqatIt Asalaolao dÜna Bavya bau$ja hI pUvaI- gaavaacaI h_ hÜtI. hI puvao-kDcaI vaosa Qa$na DavaIkDo sarklaM tr gaMgaavaosaÊ rMkaLavaoXaÊ vaÉNatIqa- vaosa yaa vaoXaI do}L maQyaBaagaI zovaUna vatu-L kaZayacaM mhTlaM tr pirGaavar yaavyaat. %yaapuZcyaa vaoXaI kalaÝGaat naamaXaoYa Jaalyaa AsaNyaacaI Xa@yata Aaho. yaa vaoXaIMvaÉna Aamacyaa Garat ek gaMmat GaDayacaI. maaJaM maahor dovaLacyaa AilakDo tr saasar pilakDo. pUvaI- AamhI iXavaajaI rs%yaavar rhayacaÜ AaiNa ha rsta ibaMdu caÝkat saMptÜ. %yaavaÉna maaJaa navara malaa icaDvaayacaa kI AamhI vaoXaIbaahorcao mhNauna. malaa raga yaayacaa tovha pNa Aata maaJao baabaa mahaWar rs%yaavarca rhayalaa AalyaamauLo ho baMd JaalaMya.

kÜlhapurat iXartanaaca kavaLa naaka caÝkat ek Ajaba baGaayalaa imaLtM to mhNajao GaÜD\yaavar basalaolyaa tararaNaIcaa putLa. itnao tlavaar ]Mcaavauna %vaoYaanao GaÜD\yaalaa Taca maarlaI AahoÊ %yaamauLo %yaacao dÜna paya hvaot AaiNa dÜna paya KalaI Toklaolao AahotÊ varcaM sagaLM vajana %yaa dÜna TacaaMvar polalaolaM Aaho. dÜna Tacaa AaiNa GaÜD\yaacaM XaopUT yaa tIna ibaMdUMcyaa AaQaaro p`BaavaIpNao gauÉ%vaakYa-Naacyaa inayamaacaa vaapr kÉna hI ikmayaa saaQalaI Aaho. %yaamauLo ha iXalpklaocaa ek ]<ama namaunaa samajalaa jaatÜ. ha putLa banavalaa Aaho #yaatnaama iXalpkar rivaMd` maos~IMnaI. ³p`#yaat ica~kar baabaurava poMTr jao p`Baat iflma kMpnaIthI kaya-rt hÜtoÊ %yaaMcao ho icarMjaIva.´

kÜlhapUr ho risakaMcaM gaava. p`isaQd Xaas~& Da^. jayaMt naarLIkr mauLcao kÜlhapUrcao. ho %yaaMcaM janmagaavahI. gaolyaa vaYaI-pya-Mt mahaWar rs%yaavar %yaaMcaM GarhI hÜtM. nauktMca to navaIna baaMQalaMya. saMgaIt xao~atlyaa sava- idggajaaMcao gauÉ sva. AllaaidyaaKaÐ saahoba vaastvyaalaa kÜlhapurat hÜto. Aata dovala @labacyaa caÝkat %yaaMcaa putLa ]Baa Aaho. BaartIya ica~pT saRYTIcaa payaa Gaatlaolyaa dadasaahoba faLkoMnaI karikdI-laa sauÉvaat kÜlhapuratuna kolaI. Aata %yaaMnaI hataLlaolaa k^maora %yaaMcaI smaRtI mhNauna maaJyaa XaaLoXaojaarI nyau mahaWar rs%yaavar laavalaayaÊ jyaacaM AnaavarNa vhI. XaaMtaramaaMcyaa hsto JaalaM hÜtM. iktI-maana p`Baat iflma kMpnaI hI sqaapna kÜlhapurat JaalaI AaiNa kahI vaYaa-MnaMtr puNyaat sqalaaMtrIt JaalaI. maharaYT/aba_la baÜlaavaM tr kavya -Xaas~ -ivanaÜdaXaI inagaDIt bahutok sava-ca AtIrqaIMcaM kÜlhapuraXaI Ga+ naatM raihlaolaM Aaho. p`a. iXavaajaIrava BaÜsalao iXakayalaa kahI kaL rajaarama ka^laojalaa hÜto AaiNa %yaaMnaa iXakvat p`a. naa. saI. fDko. marazI ica~pTatlao jaunao qaÜr klaakar tr [qaoca rhatÊ naavaM GyaayacaI mhTlaM tr jaagaa purayacaI naahIÊ AamhI maulaM yaa laÜkaMnaa phatca lahanaacao maÜzo JaalaÜ. far puvaI- sauQaIr fDkoÊ saMgaItsauya- koXavarava BaÜsalaoÊ maMgaoXakr BaavaMDMhI [qao rhat ho savaa-Mnaaca maaiht Aaho AaiNa ho sava-ca puZo iktI-vaMtÊ yaXavaMt Jaalao tovha kÜlhapurba_la Ìt& raihlao.

kÜlhapuratlyaa kahI naamavaMt saMsqaaÊ jasao jayap`Baa AaiNa XaaMitikrNa sTuiDAÜÊ dovala @labaÊ BaÜsalao naaT\yagaRhÊ iXavaajaI ivaVapIzÊ rajaarama ka^laojaÊ krvaIr nagar vaacana maMdIrÊ Kasabaaga maOdanaÊ yaaMnaI kÜlhapur Káyaa Aqaa-naM samaRQd krayalaa hatBaar laavalaa. dovala @labanao naR%ya -gaayana -vaadna }yaa klaa vaRiQdMgat krNyaasaazI Aivart p`ya%na kolaoÊ AjaunahI krto Aaho. ToMbao rs%yaacyaa kÜpáyaavar Asalaolyaa @labacyaa mauL [maartIt malaahI iXakayalaa imaLalaM. maQao maÜza ha^laÊ %yaacyaa iBaMtIMvar maÜzmaÜz\yaa klaakaraMcyaa tsaibarI AaiNa sava- baajauMnaI ha^lamaQao ]GaDNaaáyaa KÜlyaa AXaI tI ek AadXa- jaagaa hÜtI. %yaa KÜlyaaMtuna gaaNaMÊ naR%yaamauLM GauMga$Ê saMvaaidnaIÊ tbalaaÊ satarÊ v(ayaÜlaIna AXaa sagaL\yaa sauraMcaI ha^lamaQao sarimasaL hÜ]na ek jaadUBarM vaatavarNa inamaa-Na hÜt Asao² Aata @laba samaÜrca BaÜsalao naaT\yagaRhapaXaI gaolaMya. BaÜsalao naaT\yagaRh tr savaa-t jaunyaa iqaeTsa- pOkI ek. baalagaMQava-Ê idnaanaaqa yaaMnaI gaajavalaolaM yaacaM vyaasapIz. [qalaM vaOiXaYT\ya AsaM kI yaa sTojaKalaI maÜzI ivahIr AahoÊ jyaamauLo Aavaaja ]<ama p`karo GaumatÜ. malaahI [qao ]BaM rhayalaa imaLalaM to maaJyaa XaaLomauLo. maI pd\maarajaocaI ivaVaqaI-naI AaiNa drvaYaI- saMgaIt naaTkM saadr krayacaI XaaLocaI jaunaI prMpra. XaaLokDo kayamacaa rMgapTca tyaar Asaayacaa jyaat Kro XaalaUÊ daiganaoÊ pDdoÊ BarjarI kpDo Asat. maI AazvaIt Asatanaa ‘svayaMvar’ krayacaM zrlaM AaiNa malaa ÌYNaacaI Bauimaka imaLalaI. sagaLI iXalaodar maMDLI Aamacyaa talamaI GaotÊ tovha sva. jayarama iXalaodarhI hÜto. p`yaÜga Aqaa-tca BaÜsalao naaT\yagaRhat Jaalao. AajahI %yaa AazvaNaIMnaI mana AiBamaanaanaM BaÉna yaotM. krvaIr nagar vaacana maMidr hI tr ek sauKd vaastu. [maartIsakT sagaLM vaatavarNa vaacanaalaa purk. lahana Asatanaa Aa%yaabarÜbar maI itqao jaat Asao pustkM AaNaayalaa. malaa vaacanaacaI gaÜDI yaa vaacanaalayaanaM laavalaI AaiNa vaaZvalaI baabaaMcyaa nyau. hayaskulacyaa laayaba`rInaM. iXavaajaI ivaVapIzanaM tr kÜlhapurlaa maharaYT/acyaa XaOxaiNak nakaXaavar sqaana idlaM. maaJao baabaa saaMgatat kI 1962 saalaI %yaavaoLcao raYT/ptI Da^. raQaaÌYNana\ yaaMcyaa hsto ]d\GaaTna Jaalyaavar sauÉvaatIlaa kahI vaYao- yaacao vaga- kavaLa naa@yaajavaL Asalaolyaa AÜpla ha^TolamaQao Bart. maga svatM~ [maart Jaalyaavar Aata gaolyaa pava Xatkat itkDcaa pirsarhI ivaksaIt Jaalaa. rajaaramapurIcaM XaovaTcaM maaÉtI maMidr Aaho itqavarca vastI hÜtI puvaI-Ê baašcyaa putL\yaapya-MtÊ naMtr ivaVapIzamauLM rajaaramapurI vaaZlaI. Kasabaaga ho tr kovaL kustIsaazIca AsalaolaM p`isaQd maOdana. maOdana AsaM navhocaÊ kuMDa jasaa AsatÜ tXaI cahubaajauMnaI ]trtI baOzk AsalaolaI AaiNa maQao CÜTM bauD AsalyaasaarKI ek maÜzI jaagaaÊ p`caMD Aavaaka AsalaolaI. ho kÜlhapurkraMcaM AMbaabaašKalaÜKala Ba>Isqaana. maI svatÁ tr kustI kQaI paihlaI naahI pNa maaJao saasaro maaJyaa navaáyaalaa naot Asat %yaamauLo %yaacyaakDuna vaNa-naM eoklaI Aahot. jaovha maÜz\yaa kus%yaa Asat tovha Baart paikstana iËkoT ma^cacyaa vaoLI pDtat tsao rsto AÜsa pDt evaZM laxaat Aaho. jaXaI puNyaatlaI tÉNa maMDLM tXaa [qalyaa talamaI. %yaathI maÜtIbaagaÊ gaMgaavaoXaÊ XaahUpurIÊ kaLa[maamaÊ baara[maama yaa ivaXaoYa. maI XaaLot Asatanaa yauvaraja paTlaaMba_la ËoJa hÜtIÊ karNa %yaaMnaI sa%palalaa hrvalaM hÜtM. ihMdkosarI AaiNa Éstma\ -e -ihMd hrIXcaMd` ibarajadarÊ ihMdkosarI gaNaptrava AaMdLkr Asao sagaLo naamavaMt malla jaata yaota rs%yaavar idsaayacao.

yaavaÉna Aazvalaa tÜ Aamacaa duQak+a² ho ekmaova AsaM Xahr Aaho ijaqao mhXaIcaM QaarÜYNa duQa ivakt imaLtM. gaMgaavaoXa AaiNa imarjakr itkTI yaa k+\yaaMvar ra~I gavaLI mhXaI AaNauna baaMQatat. Aaplyaalaa duQa hvaM Asalyaasa sarL iptLocyaa la#K Gaasalaolyaa polyaatca AacaLM ipLUna polaa BaÉna inarsaMÊ kZt duQa dotat. yaa duQaacaM pÜYaNamaulya jabar AsatM. tXaIhI kÜlhapurcyaa duQaacaI cavaca nyaarIÊ gauNava<aahI. mhNauna tr [qalaM AašsËIma KaÊ pÜT Barola pNa mana BarNaar naahIÊ tIca gaÜYT d(atupacaIÊ KvyaacaI. gaÜkuLÊ vaarNaaÊ sfutI- hI sagaLI ]%padnaM [kDcaIca. Aajakala icatLodoKIla paTI laavatat ‘KvyaacaI Ka~I naahI’ pNa AXaI paTI kÜlhapurat kaya idsaola tumhalaaÆ Xa@ya naahI²

kÜlhapurba_la baÜlaavaM AaiNa imasaLÊ paMZra rssaaÊ gauL yaa baabaI ivasaravyaaÊ ksaM Xa@ya AahoÆ puNyaatlaI kuzlaIhI imasaL KallaI trI Aamhalaa AavaDt naahI karNa %yaat Asato baTaT\yaacaI BaajaIÊ pÜho AaiNa hI evaZI laala itKTacaI BaukTI² mauL imasaL AXaI nasatoÊ tI f>ca itKT nasatoÊ itlaa AfaT cava AsatoÊ Aamhalaa kQaI sadI- JaalaI tr baabaa imasaL Kayalaa naotÊ AsaM naakaDÜL\yaatuna paNaI vaaho kI sadI- gaayaba² paMZáyaa rXXaaba_la maa~ maI yaaiXavaaya far kahI saaMgau XakNaar naahI kI kuNaIhI saolaoiba`TIja [qao Aalao kI to paMZáyaa rXXyaacaI fmaa-šXa krtatÊ maga tÜ ?YaI kpUr AsaÜÊ imalaIMd gauNaajaI AsaÜ kI dIixataMcaI maaQaurI² kÜlhapur hI gauLacaI savaa-t maÜzI baajaarpoz. ijal(at ekuNa 17 saaKr karKanao Asalao trI sagaLoca kahI }saacaI saaKr krt naahIt. Aajaubaajaulaa sagaLa }saca AsalyaamauLo gauáhaLMhI ittkIca. Aata yaavaYaI-caa saIJana naÜvhoMbarpasauna sauÉ hÜšla. baahorcyaa rs%yaaMvaÉna Xahrat iXartanaa ra~Icyaa vaoLI baajaucyaa XaotaMmaQauna QaUr inaGatanaa idsatatÊ p`caMD Ba+\yaa poTlaolyaa idsatatÊ %yaavar (a qaÜrlyaa kaihlaI caZvalaolyaa Asatat AaiNa maaNasaM GaamaaGauma hÜ}na lagabaga krt Asatat. saÜnyaasaar#yaa rMgaacyaa pihlyaa saayaIcyaa tajyaa gauLacaI cava GaotlaI Aaho ka kQaIÆ yaa maga kÜlhapurlaaÊ jaa} AapNa. gauLabarÜbarca ek iXasaa BaÉna kakvaIhI imaLola p`omaanao.

kÜlhapurcaI caPpla hI doKIla Aata AaMtrraYT/aya AavaDIcaI gaÜYT JaalaIyaÊ itcao inayaa-tIcao drsaala vaaZt caalalaolao AakDoca saaMgatat. ek puNa- caaMBaar AaLIca Aaho kÜlhapurat ijaqao kÜlhapurI caPplaoiXavaaya [tr kahI idsat naahI. ksaahI paya AsaÜÊ hI %yaa payaacaa Ébaaba vaaZvato ho inaiXcat. [t@yaaMda kÜlhapurlaa jaato pNa drvaoLosa ima~maMDLIMpOkI kÜNaI naa kÜNaI caPpla AaNaayalaa saaMgatMca.

kÜlhapur ek eoithasaIk gaava. pUjya tararaNaIsaahobaaMnaI marazI saama`ajyaacaI ek XaaKa [qao AaNauna svatM~ gaadI sqaapna kolaI. puZo krvaIrcyaa [ithasaat AaiNa AspRXya inavaarNaacyaa kayaa-mauLo Baartacyaa [ithasaat Ajaramar Jaalaolao rajaYaI- XaahU maharaja ho %yaaca faMdIcaM vaTvaRxaat JaalaolaM ÉpaMtr. ho GaraNaM AajahI Aist%vaat AahoÊ AgadI sarMjaamaXaahI iTkuna Aaho AsaM naahI mhNata yaoNaar pNa krvaIrcyaa p`jaocyaa manaatlaM maanaacaM sqaana iTkvauna Aaho. saataáyaacyaa mauL XaaKocyaa vaMXajaaMnaI [ithasaalaa gaalabaÜT laavaNaarI Ì%yaM kolyaacyaa paXva-BaUmaIvar tr ho mau_ama saaMgaNaM AavaXyak Aaho. kahI prMpra yaa AajahI manaÜBaavaoÊ saadr paLlyaa jaatat. baÜlakM ]dahrNa iXalaMgaNaacaMÊ kÜlhapurat ek caÝkca Aaho yaasaazIÊ yaa dsara caÝkat svatÁ EaImaMt XaahU maharaja AaiNa %yaaMcyaa kuTuMbaIyaaMnaI saImaÜllaMGana kolyaaiXavaaya p`jaa saÜnaM lauTt naahI. KMDonavamaIlaa Garatlyaa Xas~as~aMcaI yaqaasaaMga pujaa kolaI jaato. bahutok sardar GaraNaIca AsalyaamauLo AjaunahI kÜlhapurat maÜz\yaa p`maaNaat Xas~as~M Aahot.

marazI [ithasaacaI saaxa doNaaáyaa jaunyaa [maartI AajahI kÜlhapurat ]<ama isqatIt idsatat. jaunaa rajavaaDaÊ tuLjaaBavaanaIcaM maMidr ³yaa dÜnhI [maartI [t@yaa Bavya Aahot kI yaat tIna svatM~ hayaskulsa Bartat²´Ê navaa rajavaaDa ³[qao dusaáyaa majalyaavar svatÁ rajao rhatat´Ê rMkaLa tlaava AaiNa %yaacyaa kazavarcaa XaailanaI p^laosa ³Aata [qao ha^Tola Jaalaya´Ê hI sagaLI eoithasaIk baaMQakamaM. rMkaL\yaaba_la AsaM mhTlaM jaatM kI %yaat ek Bauyaar AahoÊ jao qaoT pnhaL\yaalaa jaa}na ]GaDtM²² ³maI lahana Asatanaa rajavaaD\yaasaar#yaaca [maartIt BarNaaáyaa [MdUmatIdovaI yaa maulaIMcyaa XaaLot tr AXaI vadMta hÜtI kI itqalyaa dusaáyaa kI itsaáyaa majalyaavarcyaa eka dalanaat Amaavasyaa kI pÜiNa-maolaa ek sauMdr maoMdI kaZlaolaaÊ Barpur baaMgaD\yaa Gaatlaolaa AaiNa maÜrpIsa Gaotlaolaa hat idsatܲ² Aata hsaU yaotMya pNa tovha gaaLNa ]DayacaI eoktanaa²´ puvaI- jaunyaa rajavaaD\yaat ek bacaI-baha_r naavaacaa h<aIhI Jaulat AsaayacaaÊ naMtr AMkuXaanao JaalaolaI jaKma icaGaLuna %yaacaa maR%yau Jaalaa. navaIna rajavaaD\yaatlyaa AaiNa tuLjaaBavaanaI maMidrat zovalaolyaa XaahU maharajaaMcyaa vastu tovhacyaa vaOBavaacaI saaxa pTvatat tr %yaaMnaI maarlaolaa p`caMD gavaa XaojaarIca ]Byaa Asalaolyaa %yaaMcyaa maUtI-puZo garIba gaayaIsaarKa idsatܲ

kÜlhapurat ba`a*maNa tsao AlpsaM#yaaMkca. bahutok vastI hI KanadanaI maraza ³96 kuLI´ AaiNa mauslaIma samaajaacaI. pNa ho dÜnhI samaaja Aajavar gauNyaagaÜivaMdanaM rhat Aalao Aahot. [qalyaa 96 kuLI maraz\yaaMcaI gaMmat saaMgaayacaI mhNajao qaÜDI punarÜ>I hÜšla pNa trIhI savaa-Mnaa maaiht Asaolaca AsaM naahI mhNauna punha saaMgato. pM. )dyanaaqa maMgaoXakraMnaI ekda kÜlhapurat %yaaMcyaa kaya-Ëmaat ‘vaoDat marazo vaIr dÝDlao saat’ mhTlaM. maQyaMtrat sahasaat tÉNa Aat Aalao AaiNa ivacaaÉ laagalao kI tumhI maraz\yaaMnaa vaoDo ka mhNataya vagaOro. %yaavar %yaaMnaI saaMigatlaM kI baabaaMnaÜÊ ho maI naahI tr kusaumaaga`ja mhNatat AaiNa vaoD mhNajao KuL naahI trÊ to sagaLo maharajaaMcyaa Aa&onao baoBaana hÜ}na Kanaacyaa CavaNaIvar tuTuna pDlao AaiNa %yaa %yaaMcyaa AavaoXaalaa vaoD AsaM kvaInaM saMbaÜQalaMya vagaOro. yaavar %yaatlyaa ekanaM hLuca ivacaarlaMÊ ka hÜÆ to sagaLo 96 kuLI hÜto kaÆ pMDItjaIMnaa hsaavaM ka rDavaM kLonaaÊ to gaMmatInaM mhNaalaoÊ AhÜ 96 kuLIcaÊ maI svatÁ CavaNaIcyaa drvaajaat ]Baa hÜtÜ AaiNa kuNaalaahI 96 kuLI ka AsaM ivacaarlyaaiXavaaya Aatca saÜDlaM naahI²²
Asaa ha AiBamaana 96 kuLI AsaNyaacaa.

kÜlhapur ho kÜkNacaM p`vaoXaWar. r%naaigarI tr puvaI- kÜlhapurcyaa Aa^@saIjanavar AsaayacaI. BaajyaaÊ AÝYaQaMÊ fLMÊ kahI tajaM imaLayacaM naahI itqao. mauMbašcyaa tulanaot kÜlhapur maa~ AgadI javaLÊ ek AaMbaa GaaT AÜlaaMDlaa kI bassa² yaaca rs%yaavar eka baajaulaa pnhaLa Aaho. baajaIp`BaUMcyaa praËmaacaI saaxaIdar pavanaiKMDhI [qauna javaLca. kÜlhapuratuna 12 maOla pnhaLa tr 12 maOla jyaÜitbaa. dÜnhI sqaanaM Aamacyaa )dyaajavaLcaIÊ jaNaU vaoXaIMvar ]Bao dÜna pharokrIca. hI dÜna izkaNaMÊ gaargaÜTI rs%yaavarcaM ka%yaayanaIcaM XaaMt rmya do}LÊ kagala rs%yaavarcaa maÜza kNhorI mazÊ hI AamacaI eka idvasaacyaa sahlaIsaazI jaayacaI izkaNaM. jaa}na nausatIca Qamaala krayacaÜÊ kcara ikMvaa vaa(atpNaa naahI. pNa Aata pnhaLa maa~ yaa vaašT gaÜYTIMmauLo par paiva~\yaca hrvauna basalaayaÊ AgadI bakala Jaalaaya. kÜlhapur knaa-Tkacyaa h_Ivar AsalyaanaM [qalyaa baÜlaNyaathI ek hola spYT jaaNavatÜ jyaamauLo ek spoXala kÜlhapurI TÜna inamaa-Na JaalaayaÊ ivaiXaYT gaÜDvaa inamaa-Na Jaalaaya itcyaat. puvaI- malaa tÜ Aijabaat AavaDayacaa naahIÊ maI lahana Asatanaa idvaaLIÊ mao maihnyaacyaa sau+ItÊ [trhI vaoLI saarKI puNyaatca AsaayacaI %yaamauLo itqao rahunahI maaJyaa baÜlaNyaat tÜ hola kQaIca Aalaa naahI. pNa Aaja maa~ %yaacaM vaašT vaaTtM kI p`ya%na kÉnahI maI tsaM baÜlau Xakt naahI.

kÜlhapurcyaa Aadraitqyaaba_la kaya baÜlaavaMÆ AgadI ipzlaM Baat ka hÜšnaaÊ pNa Asaa Aaga`hanao vaaZtIla kI jaIva gaudmaÉna jaavaa² lavaMgaI imarcaI maagaaÊ pNa gauLmaaT jaovaNa maa~ [qao imaLayacaM naahI. tIhI AXaI itKT kI eka imarcaIlaa A#Ka naarL laagatÜÊ trIhI p`aNa kMzaXaI AaNaNaara JaNaJaNaItpNaa Xaabaut²² [qalaa C~\yaaMcaa saMgaIt icavaDahI naamaaMkIt. pu. la. jaovha pihlyaaMda prdoXa p`vaasaalaa inaGaalao tovha svatÁ C~\yaaMnaI Kup vaya JaalaM AsaunahI Aaplyaa hatanao kolaolyaa icavaD\yaacaa Dbaa %yaaMnaa pazvalaa hÜta jaÜ %yaaÙI tbbala 40 vaYaa-MnaI svatÁ banavalaa.

kÜlhapurat KrodIcaI maaJaI A%yaMt AavaDIcaI izkaNaM mhNajao GaaTI drvaajaatlyaa fulavaalyaaMkDunaÊ samaÜrcyaa maaLNaIMkDuna fulaacaa puDa GyaayacaaÊ mahaWaratlyaa gajarovaalyaaMkDuna gajaro Gyaayacao ³[qao 12 hI maihnao %yaa %yaa maÜsamaacyaa fulaaMcao gajaro imaLtatÊ jaašÊ AbaÜlaIÊ maÜgara vagaOro´ AaiNa kiplatIqaa-t jaa}na tajaI rsarXaIt BaajaI GyaayacaIÊ saNaasaudIlaa itqaoca Baaskrrava jaaQava vaacanaalayaaKalaI basalaolyaa KvaovaalyaakDuna kQaI baasauMdIÊ kQaI gaulaabajaama tr kQaI nausata Kvaa Gyaayacaa² ik%yaokda trI AamhI tÜ nausataca saaKr Gaalauna Katܲ baoLgaavacyaa kuMVasaarKa laagatÜ.

maaJaM gaava mhNauna sagaLo gaÜDvaoca gaatoya AsaM mhNaalaÊ pNa KrÜKrMca mau_ama daKvaNyaasaarKo dugau-Na Asao naahItca. ekca Aaho tÜ mhNajao saust jaIvanaËma. kuNaalaa kXaacaI Gaaš naahIÊ ksalaI farXaI icaMta naahI. [maanao[tbaaro naÜkrI AaiNa Gar yaaiXavaaya jaga naahI. mauMbaš jaXaI AtIjalad tsaM kÜlhapur AtIsaust. Aaja baahor pDlyaavar ho jaaNavatMyaÊ pNa puvaI- maI itqao Asatanaa AXaIca vaagat Asaona. eka dRYTInao barMhI vaaTtM kI inadana yaaMnaa AaplyaasaarKI QaavapL kravaI laagat naahI.... }zlaÜ mhNaopya-Mt Aa^ifsalaa jaayacaI vaoL hÜto kI Dbaa BaÉna caalaayalaa laagaaÊ GarI yaošpya-Mt AMQaar pDuna idvasa javaLjavaL saMplaolaa AsatÜ AaiNa jara JaÜptÜya mhNaopya-Mt lagaoca }zayacaI vaoL hÜtoca....²²

maI jarI kÜlhapurcaI Asalao trI maaJaa janma itqalaa naahI. pNa saMskarxama mhNatat %yaa vayaat maI kÜlhapuratca hÜto AaiNa AayauYyaatlyaa ]laqaapalaqa krNaaáyaa GaTnaa itqaoca GaDlyaa. %yaamauLo AsaM mhNata yaošla kI itqao AayauYyaacaa payaa Gaatlaa gaolaa. puvaI- malaa Aijabaat kÜlhapur AavaDt nasaoÊ kQaI ekda [qauna baahor pDtÜ Asao JaalaolaoÊ pNa Aata kÜlhapuracaI ikMmat kLtoya. [tkI kI nausatI kÜlhapurkDo jaaNaarI eKadI basa baiGatlaI trI barM vaaTtM. puvaI- tr kuzohI ema\. eca\. 09 idsalaI trI lagaoca AamhI itcyaa maagaavar jaayacaܲ iktI vaoDopNaa² pNa Aamhalaa puNyaatca AsalyaamauLo kÜlhapurXaI saMbaMQaIt kahI naa kahI satt idsau XaktMÊ AgadIca rhavalaM naahI tr imaLola tI gaaDI pkDuna lagaoca gaavaakDM inaGauhI XaktÜÊ pNa saatasamaud`apilakDo AsaNaaáyaaMcaM kayaÆ Aamhalaa jaXaI puNao kÜlhapur inamaAarama idsatoÊ tsaM tumha baahor AsaNaaáyaaMnaa eKadM nyauyaa^k- kÜlhapurÊ laMDna kÜlhapur AsaM qaoT hvaašjahaja idsalaM trÆ majaa yaošla naaÆ maga tsaM to tumhalaa kQaItrI na@kI idsaÜ hI rmya klpnaa idvaaLIcyaa AnaMt XauBaocCaMsah maÜft BaoT ²²²²


- saš kÜDÜlaIkr