इकडे कुठे? (ग्रीस ५)

“एव्ही. एवढंच नाव सांगत्ये मी सगळ्यांना, कारण इंग्लंडमध्ये कोणालाच उच्चार नाही जमत माझ्या नावाचा.” कॉलेजच्या पहिल्या आठवड्यात एक मुलगी मला म्हणाली.
“तरी मला खरं नाव सांग; मी म्हणून बघते.” दृष्टद्युम्न म्हणता येतं एवढ्या एका क्वॉलिफिकेशनवर मी विडा उचलला.

तिचं नाव एव्ह्ग़ेनीया. ती मला भेटलेली पहिली ग्रीक मुलगी आणि लंडनमध्ये तिचं नाव म्हणता येणारी तिला भेटलेली मीही पहिलीच. सुरुवातीला कोणी वेगळी भाषा बोलणारं भेटलं की कुतूहल म्हणून चार शब्द शिकव असं आम्ही सगळेच मित्र-मैत्रिणी म्हणायचो. शिकवणाऱ्याचा उत्साहही तितपतच असायचा, आणि हाय-बाय आणि दोन शिव्या शिकून पुढच्या आठवड्यात शिकणारेही सगळं विसरून जायचे. कसं कुणास ठाऊक, पण एव्ह्ग़ेनीयाने आणि मी अगदी पहिल्या दिवसापासून हा खेळ अगदी मनावर घेतला होता. दररोज भेटून ती एखादं ग्रीक वाक्य शिकवायची आणि मी लेक्चर चालू असताना तळव्यावर ते मराठीत लिहून घ्यायचे. त्यावेळी मला त्या भाषेशी देणं-घेणं नव्हतं. एकमेकींशी छान पटलं होतं म्हणून ती शिकवेल ते शिकायचा प्रयत्न करायचे मी. त्याच गमतीतून ग्रीक गुळाला भारतीय मुंगळा चिकटला!

कॉलेजच्या पहिल्या महिन्याभरात अजून दहा-बारा ग्रीक मंडळी भेटली. त्यांनी त्यांच्या सोसायटीत ग्रीक नाच शिकायला बोलावलं. मला जेमतेम दहा वाक्य बोलता येत होती आणि संपूर्ण कारभार शुद्ध ग्रीक मधे चालायचा. मला समजावं म्हणून सगळे पहिल्या दिवशी इंग्लिशमध्ये बोलायला लागले. पण घरापासून लांब असताना आपल्या माणसांचा आणि भाषेचा सहवास मिळावा म्हणून एकत्र येऊन ग्रीकमधे बोलणाऱ्या सव्वीस जणांना फक्त माझ्यामुळे इंग्लिश बोलायला लागणं मला अजिबात नको होतं, म्हणून मी म्हंटलं की ग्रीक बोला आणि मला हळुहळू समजावून सांगा. लहान मुलाला बोट धरून चालायला शिकवावं इतक्या धीराने आणि प्रेमाने प्रत्येक तालमीला त्यांनी मला भाषा समजावली. एव्ह्ग़ेनीयाने ट्रेनमधून येताजातानाही व्याकरणाचे धडे दिले.

मग कॉलेजची तिन्ही वर्ष मी तिथेच रमले. यांची पाहुणचाराची पद्धत, अभ्यासाबद्दलचं प्रेम, एखाद्या जागेला घरपण आणण्याचे संस्कार, भाषा, यांना आजी-आजोबांविषयी असलेलं प्रेम मला पहिल्यापासून खूप ओळखीचं आणि तरीही वेगळं वाटायचं. त्यातून जीव लावणारी माणसं भेटली म्हणून पुढे भाषा शिकावीशी वाटली. मुद्दाम वेगळीच भाषा शिकायची असं मी ठरवलं नव्हतं. ग्रीकचं झालं तसंच फ़ारसीचंही, पण फ़ारसीची अत्ता अत्ता सुरुवात होत्ये. भाषांची श्रीमंती आणि परभाषांतली मास्टरी भारताला किंवा युरोपला नवीन नाहीये. जातील तिथली भाषा शिकणारी किंवा भाषा शिकून वाटेल तिथे जम बसवणारी कितीतरी माणसं आपण रोज बघतो. फक्त ‘ग्रीक बोलणारी भारतीय मुलगी’ हे तितकंसं ऐकायला मिळत नसावं म्हणून बरेचदा अवाजवी कौतुक माझ्या वाट्याला आलंय याची मला पूर्ण जाणीव आहे.

एक गडबड आहे. गेल्या पंधरा वर्षांत माझ्या आणि आजुबाजूच्या मंडळींच्या हे लक्षात आलंय की मी भाषा शिकायला घेतल्यावर तो देश डबघाईला यायला लागतो. इंग्लंडमधली जोरदार मंदी, ग्रीसची गरिबी, इराणमधली क्रांती या सगळ्या माझ्याच चुका आहेत असं वाटायला लागलंय आम्हाला सगळ्यांना. मला आवडलं असतं जर्मनी किंवा जपानसारख्या धनाढ्य देशांची भाषा शिकायला आणि तिकडे जऊन कामं मिळवायला, पण पत्त्यांचा कॅट न पिसता वाटल्यावर सगळे गोटू-राजा-राणी एकालाच जावेत तशी ग्रीक आणि इराणी माणसं मला आली आहेत. शिवाय श्रीमंत देशांच्या भाषा शिकले असते तर तिसऱ्या महायुद्धाची जबाबदारीही माझ्यावर आली असती अशी फुकटची भीती...

सध्या करत्ये ते काम, त्याच्या ठरवाठरवीपासूनच्या या गोष्टी लिहायचा एरवी कंटाळा केला असता मी. शिवाय ग्रीसशी माझं गुळपीठ का आहे हे सारखंच सांगत्ये की कायसं वाटून मी ते टाळत होते, पण खूप जणांनी त्या श्रीगणेशाबद्दल आवर्जून विचारलं. गावातही रोज नव्याने एखादी म्हातारी हेच विचारते म्हणून तो पाढा पुन्हा एकदा वाचत्ये. बाहेर पडून काम करायचं मनात आलं आणि त्यानंतरच्या तीन आठवड्यात माझा बेत पक्का झालेला होता. या घडीला तरी कोणी माझ्यावर दोन वेळच्या जेवणासाठी अवलंबून नाहीये; दोन-तीन महिने काटकसरीने राहिले तर हात पसरायला लागणार नाहीत अशी सोय करण्याची कुवत आहे; आणि नोकरी सोडायला इतकं घाबरावं असा मोठा हुद्दाही नाहीये हे पटल्यावर पुढच्या गोष्टी सोप्या होत गेल्या. Workaway.info नावाच्या साइटवर जगभरातली अनेक कामं शोधता येतात. तिकडे पहिले तीन दिवस बरेच देश शोधून झाले, पण मलाही माहीत होतं की शेवटी मी ग्रीसमध्येच पोचेन.

आता इंग्लंड आणि युरोपचा काडीमोड होऊ घातलाय. मार्च २०१९ पासून कोणत्या देशाशी संबंध बरे राहातायत आणि कोणाशी फाटतंय ते समजायच्या आत युरोप फिरून येण्यासाठी पुष्कळ लोक इंग्लंडमधून बाहेर पडलेत. भरपूर पैसे घालून सगळे देश बघण्यापेक्षा परवडतंय तेवढ्यात माझा आवडता देश तरी बघून घ्यावा म्हणून मी ग्रीसचं काम शोधायचं ठरवलं. ऐन उन्हाळ्यात नको म्हणून सप्टेंबर, ऐन बेटावर नको म्हणून मेनलॅन्ड, पुन्हा पुन्हा ऐन शहरात नको म्हणून अथीनापासून लांब आणि ऐन गर्दीत नको म्हणून सगळ्यांना माहीत नसलेल्या गावात, म्हणजे सिक्यामध्ये यायचं ठरलं. साइटवरूनच इथल्या कुटुंबाशी ओळख झाली आणि त्यानंतर दहा दिवसात माझी तिकिटं काढून झाली होती. फोटोवरून घरं आणि फोनवरून माणसं अशी कितीशी समजतात म्हणा? तरीही मुलांना सांभाळून सबंध होटेल चालवणारी, नगरपालिकेत काम करणारी मालकीण आणि गायक-संगीतकार, अनवट पर्यटनाची कंपनी चालवणारा मालक बघून त्यांचं घर मला हवंहवंसं वाटलं.

आता मुलं सांभाळायची, इंग्लिश शिकवायचं, होटेल चालवायला मदत करायची अशी कामं ऐकून “पण तुझी डिग्री वेगळी आहे ना?” असं विचारणाऱ्यांना काय सांगायचं हे मला कळत नाही. हात-पाय चालू असलेल्या वयात स्क्रीनसमोर बसायचा कंटाळा आला, खुर्चीत बसून मीटिंग ऐकत जागेपणी स्वप्न बघण्यापेक्षा बरं काहीतरी करून शांत झोप लागू शकते असं वाटलं आणि सुदैवाने तसं आयुष्य जगणारी माणसं भेटली म्हणून त्यांच्याकडे आले, इतकंच. आणि या देशाला सध्या कितीही अवकळा आली असली तरी रात्री विमान उतरताना खिडकीतून दिसणारी अथीना मी कितीही वेळा बघायला तयार आहे. त्या एका चित्रासाठी हजारदा इकडे यायला तयार आहे. प्रेमाला लॉजिक नाही!